به گزارش خبرنگار ایمنا، سال‌ها قبل بیماری‌هایی شناخته شده وجود داشت که باعث اختلالات واضحی در سلامتی انسان بود اما با پیشرفت علم، بشر بیماری‌هایی را شناخت که ممکن است از نظر ظاهری دارای علائم خاصی نباشد اما در پنهان به تدریج سلامتی او را به خطر می‌اندازند، سندرم متابولیک مجموعه‌ای از این عوامل و بیماری‌ها است که بنا به گفته محققان، خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت را افزایش می‌دهد.
سندرم متابولیک مجموعه‌ای از مشکلات شامل افزایش فشارخون، قند خون بالا، وجود چربی بیش‌ازحد در اطراف کمر و میزان غیرطبیعی کلسترول و تری گلیسیرید است که باهم اتفاق می‌افتند و خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی و بیماری دیابت را در فرد مبتلا افزایش می‌دهند. داشتن یکی از این مشکلات بالا لزوماً به این معنی نیست که سندرم متابولیک دارید. بااین‌حال، هر یک از این مشکلات باعث افزایش خطر ابتلاء به این بیماری‌های جدی و خطرناک می‌شود. داشتن بیش از یک مورد از این موارد ممکن است خطر بیشتری را در فرد مبتلا ایجاد کند.
محققان اظهار کردند گروهی از عوامل خطرزا موجب افزایش ابتلاء به بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت می‌شوند، به مجموعه این عوامل پرخطر «سندروم متابولیک» گفته می‌شود، سندروم متابولیک حالتی خطرناک برای سلامتی است، افراد دچار این سندرم میزان خطر بیشتری برای ابتلاء به بیماری‌های مرتبط با رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌ها (آترواسکلروز) را دارند.
بیماری قلبی کرونری که ممکن است منجر به حمله قلبی شود، تنها نمونه‌ای از این بیماری‌ها است، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی مثال‌های دیگری است همچنین احتمال ابتلاء به دیابت نوع دو در افراد دچار سندرم متابولیک بیشتر است.
فرم بدنی گلابی و سیب شکل
افراد مبتلابه سندرم متابولیک معمولاً دارای بدن به شکل سیب هستند، به این معنی که آنها دارای کمرهای به بزرگ‌تری هستند و وزن زیادی در اطراف شکم دارند. تصور می‌شود که داشتن یک بدن به شکل جالب که بیشتر وزن فرد را در اطراف کمر قرار نداشته باشد و دارای کمر باریک باشد، خطر ابتلاء به دیابت، بیماری قلبی و سایر عوارض سندرم متابولیک را افزایش نمی‌دهد.
علائم عارضه سندرم متابولیک
اکثر اختلالات مرتبط با سندرم متابولیک هیچ نشانه‌ای ندارند، اگرچه دور کمر بزرگ یک نشانه قابل‌مشاهده است، اگر قند خون افراد بسیار بالا باشد، ممکن است علائم و نشانه‌های دیابت ازجمله افزایش تشنگی و ادرار، خستگی و تاربینی را در فرد مبتلا به همراه داشته باشد.
علل پیدایش سندرم متابولیک
سندرم متابولیک به‌شدت با اضافه‌وزن یا چاقی و عدم فعالیت و تحرک بدنی در ارتباط است، این وضعیت همچنین با مشکل مقاومت نسبت به انسولین در ارتباط است. به‌طورمعمول، سیستم گوارش شما غذاها را که شما می‌خورید را به قند (گلوکز) تجزیه می‌کند. انسولین یک هورمون ساخته‌شده توسط پانکراس شما است که کمک می‌کند که قند وارد سلول‌های شما شده و به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود. در افراد دارای مقاومت به انسولین، سلول‌ها به‌طور طبیعی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و گلوکز نمی‌تواند به‌راحتی به سلول‌ها وارد شود. درنتیجه، باوجود تلاش بدن برای کنترل گلوکز توسط ترشح بیشتر انسولین سطوح گلوکز خون شما افزایش می‌یابد.
عوامل خطر سندروم متابولیک
- طبق اعلام مؤسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا اولین عامل پرخطر، افزایش اندازه دور کمر یا چربی اضافی شکم است.
- دومین عامل پرخطر، تری گلیسیرید بالا (نوعی چربی موجود در خون) است. عامل سوم، میزان پایین کلسترول خوب یا HDL است.
- متخصصان، عامل چهارم و پنجم را فشار خون بالا و میزان بالای قند خون عنوان می‌کنند.
تنها وجود سه مورد از این عوامل پرخطر، نشان دهنده ابتلای شما به سندروم متابولیک است، به گفته محققان، افراد مبتلا به سندروم متابولیک دو برابر بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری قلبی و پنج برابر بیشتر در معرض ابتلاء به دیابت نوع دو قرار دارند.
عوامل زیر باعث افزایش احتمال ابتلای به عارضه سندرم متابولیک می‌شوند عبارتند از:
سن: خطر ابتلاء به سندرم متابولیک با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.
چاقی: داشتن وزن بیش‌ازحد، به‌ویژه در ناحیه شکم، خطر ابتلاء به سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد.
دیابت: اگر در دوران بارداری (دیابت بارداری) مبتلابه دیابت هستید یا سابقه خانوادگی دیابت نوع دو دارید احتمال بیشتری دارد که شما مبتلابه سندروم متابولیک شوید.
اگر شما تابه‌حال بیماری‌های دیگری نظیر بیماری قلبی عروقی، بیماری کبد چرب غیر کلاسیک یا سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته‌اید، خطر ابتلاء به سندرم متابولیک در شما بالاتر است.
عوارض جانبی ناشی از ابتلای به سندرم متابولیک
ابتلاء به سندرم متابولیک می‌تواند خطر ابتلاء به بیماری‌ها را در افراد مبتلا افزایش دهد که عبارتند از:
دیابت: اگر تغییرات شیوه زندگی برای کنترل وزن بیش‌ازحد خود را انجام ندهید که همین امر می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود، میزان گلوکز شما همچنان افزایش خواهد یافت. شما پس‌ازآن ممکن است مبتلابه بیماری دیابت شوید.
بیماری‌های قلب و عروقی: کلسترول بالا و فشار خون می‌توانند باعث ایجاد پلاک در شریان‌های شما شوند. این پلاک‌ها می‌توانند شریان‌های شما را تنگ و سفت کنند که همین امر می‌تواند به مشکل حمله قلبی یا سکته مغزی در فرد منجر شود.
تشخیص سندرم متابولیک
سازمان‌های متعددی دارای معیارهای تشخیص سندرم متابولیک هستند.، با توجه به دستورالعمل‌های مؤسسات ملی بهداشت، اگر سه یا بیشتر از این صفات داشته باشید یا برای کنترل آنها از دارو استفاده کنید مبتلابه سندرم متابولیک هستید:
دور کمر بزرگ: این معیار برای زنان حداقل ۳۵ اینچ (۸۹ سانتیمتر) و برای مردان حداقل ۴۰ اینچ (۱۰۲ سانتیمتر) است.
سطوح بالای تری گلیسیرید: ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی لیتر، (mg / dL)، یا ۱.۷ میلی مول در لیتر (mmol / L)، یا مقادیری بیشتر از این نوع چربی موجود در خون
کاهش HDL کلسترول: کاهش HDL کلسترول به حد کمتر از ۴۰ mg / dL (۱.۰۴ mmol / L) در مردان و یا کمتر از ۵۰ mg / dL (۱.۳ mmol / L) در زنان این کلسترول فرم خوب و مفید کلسترول است.
افزایش فشارخون: ۱۳۰/۸۵ میلی‌متر جیوه (mmHg) یا بالاتر
افزایش قند خون ناشتا: ۱۰۰ mg / dL (۵.۶ mmol / L) یا بالاتر
چاقی شکمی و مقاومت به انسولین
این سندرم با چاقی شکمی و مقاومت به انسولین همراه است، چاقی در پرفشاری خون، افزایش کلسترول LDL خون (کلسترول بد)، کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب) و افزایش قند خون دخیل است، چاقی شکمی به ویژه با عوامل خطرزای متابولیک در ارتباط می‌باشد. سندرم متابولیک مجموعه‌ای از عوارض متابولیک چاقی است.
در مشکل مقاومت به انسولین، بدن بخوبی نمی‌تواند از انسولین استفاده نماید. بدن در زندگی روزانه برای تبدیل قند و نشاسته به انرژی نیاز به انسولین دارد. اگر بدن نتواند این کار را انجام دهد، دیابت یا بیماری قند رخ می‌دهد، در برخی از افراد مقاومت به انسولین به ارث می‌رسد. در این افراد عوامل اکتسابی (مانند افزایش چربی بدن وعدم فعالیت جسمانی) می‌توانند سبب ایجاد مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک شوند. اکثر افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، همزمان مبتلا به چاقی شکمی نیز می‌باشند.
پیشگیری از ابتلاء به سندرم متابولیک
افراد مبتلا به سندروم متابولیک از طریق کنترل عوامل خطرزای خود می‌توانند خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت را کاهش دهند، کارشناسان بهترین راه پیشگیری از ابتلاء به سندروم متابولیک را حفظ وزن سالم، بهبود برنامه غذایی و داشتن تحرک بدنی عنوان می‌کنند.
شاخص توده بدنی (BMI) کمتر از ۲۵ و اندازه دور کمر کمتر از ۹۰ سانتی متر برای زنان و کمتر از ۱۰۰ سانتی متر برای مردان بهترین وضعیت پیشگیری از ابتلاء به سندرم متابولیک است، برخی از اقدامات مهم جهت کنترل سندرم متابولیک عبارتند از:
- به طور مداوم وزن خود را کنترل کنید (بخصوص چاقی شکمی).
- قند خون، چربی‌های خون و فشار خون خود را مرتب کنترل کنید.
- عوامل خطرزای خود را تحت درمان قرار دهید، مانند افزایش چربی‌های خون، پر فشاری خون و قند بالای خون.
- داروهای ضد فشار خون خود را با نظر پزشک مصرف کنید، چرا که داروهای مختلف دارای اثرات متفاوتی بر روی حساسیت به انسولین است.
ابتلای یک سوم از مردان ایرانی به سندروم متابولیک
متخصصان تاکید دارند بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور، یک سوم از مردم ایران به سندروم متابولیک مبتلا هستند، سندروم متابولیک مجموعه‌ای از چند بیماری شامل چاقی تنه‌ای، فشارخون بالا، میزان بالای قند، کاهش چربی خون و افزایش تری گلیسیرید خون است و افرادی که دارای سندروم متابولیک هستند باید واجد سه مورد از این عوامل باشند.
مطالعات نشان می‌دهند که میزان بستری در بیمارستان، بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه و میزان مرگ و میر در افراد مبتلا به سندروم متابولیک که به کووید ۱۹ نیز دچار می‌شوند، بیشتر از سایر افراد است و دیده شده که ۸۰ درصد میزان مرگ و میر را در این افراد بالا می‌برد و ممکن است در بسیاری از موارد، این بیماران وقتی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند، نیاز به دستگاه‌های کمک تنفسی داشته باشند.
متصصان غدد و متابولیسم تاکید بر لزوم آگاهی رسانی به جامعه در مورد سندروم متابولیک دارند و اینکه شدت بیماری کووید ۱۹ در بیماران سندروم متابولیک، بیشتر است و باید تلاش شود تا اجزای سندروم متابولیک از جمله دیابت، فشارخون بالا، چاقی تنه‌ای و چربی بالای خون را کنترل کرد، سندروم متابولیک به عنوان یک بیماری، داروی خاصی ندارد و درمان این عوامل خطر یعنی چاقی، اضافه وزن، کنترل پرفشاری و قند خون و اصلاح میزان چربی و شیوه زندگی، به معنی درمان این بیماری است.
در دوران کرونا به دلیل توصیه‌ها به جامعه برای عدم حضور در تجمعات و حتی ورزش‌های گروهی در مکان‌های مسقف و لزوم ماندن در خانه، زمینه‌های افزایش چاقی و عدم تحرک فراهم است و چاقی و عدم تحرک، زمینه ساز دیابت و برخی بیماری‌های دیگر می‌شود بنابراین شرایط کنونی زندگی، افراد را مستعد ابتلاء به سندروم متابولیک می‌کند و حتی احتمال شیوع بیشتر سندروم متابولیک نسبت به گذشته نیز وجود دارد.
شدت بیماری کووید ۱۹ در افراد مبتلا به سندرم
مطالعات نشان داده است با توجه به شدت بیشتر بیماری کووید ۱۹ در افراد مبتلا به سندروم متابولیک، تاکید متخصصان اصلاح شیوه زندگی، تغذیه سالم و مناسب و تحرک بدنی حتی در منزل است، برخی افراد از پیاده روی در فضای آزاد واهمه دارند در حالی که اگر از ماسک استفاده شود، پیاده روی نیز مشکلی ندارد، کووید ۱۹ تا کنون حدود ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار قربانی در سراسر دنیا گرفته در حالی که دیابت بر اساس آخرین برآوردها سالانه موجب مرگ حدود ۵ میلیون نفر در جهان می‌شود. درست است که در دوران بیماری کرونا هستیم و توجهات به این بیماری جلب شده اما نباید از بیماری‌های غیرواگیر غفلت کنیم.
متصصان غدد و متابولیسم اظهار کردند به همان اندازه که حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلاء به کرونا مهم است، پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر هم اهمیت بسزایی دارد. متأسفانه آمار دیابت در کشور رو به افزایش است، اثرات افزایش دیابت و چاقی در سال‌های آتی مشخص خواهد شد، کرونا ممکن است تغییر شکل دهد و همانند بیماری آنفلوآنزا شود و افراد بتوانند با تزریق واکسن، با این بیماری زندگی کنند اما تبعات ناشی از بیماری‌های مزمن و غیرواگیر تا آخر عمر با بیماران می‌ماند و علاوه بر این، بسیار هزینه پر هستند که شاید از توان دولت‌ها خارج باشد بنابراین توجه به کووید ۱۹ نباید مانع از توجه به بیماری‌های غیرواگیر شود.
چشم انداز بیماران مبتلا به سندرم متابولیک چگونه است؟
در صورت کنترل علائم، چشم انداز افراد مبتلا به سندرم متابولیک می‌تواند بسیار خوب باشد، افرادی که به توصیه‌های پزشک گوش فرا می‌دهند، درست غذا می‌خورند، ورزش می‌کنند، سیگار را ترک می‌کنند و وزن کم می‌کنند، احتمال بروز مشکلات جدی مانند حمله قلبی یا سکته را کاهش می‌دهند. اگرچه مدیریت علائم سندرم متابولیک عوارض سلامتی را کاهش می‌دهد اما بیشتر افراد مبتلا به این بیماری در دراز مدت خطر بیماری‌های قلبی عروقی را دارند. اگر به این بیماری مبتلا شدید، باید تحت نظر پزشک باشید تا از بروز مشکلات جدی مانند حمله قلبی و سکته جلوگیری کنید.
چگونه می‌توان از سندرم متابولیک پیشگیری کرد؟
جلوگیری از سندرم متابولیک قطعاً امکان پذیر است. جلوگیری از بزرگ شدن شکم و پهلو و فشار خون و سطح کلسترول سالم خطر ابتلاء به سندرم متابولیک را کاهش می‌دهد. ورزش و کاهش وزن می‌تواند به این امر کمک کرده و مقاومت به انسولین را کاهش دهد. برای پیشگیری از سندرم متابولیک یک رژیم غذایی سالم داشته باشید که شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل باشد. ورزش همچنین جلوگیری از این بیماری مهم است. فعالیت بدنی منظم باعث کاهش فشار خون، قند خون و سطح کلسترول می‌شود. نکته اصلی تلاش در حفظ وزن مناسب است. قبل از شروع یک برنامه ورزشی یا تغییر کامل رژیم خود، با پزشک خود صحبت کنید.
توجه داشته باشید که پیشگیری از سندرم متابولیک نیاز به معاینات منظم جسمی دارد، پزشک می‌تواند فشار خون شما را اندازه‌گیری کند که ممکن است نشان دهنده پیشرفت اولیه سندرم متابولیک باشد، تشخیص به موقع بیماری و درمان آن، عوارض سلامتی را در طولانی مدت کاهش می‌دهد.
چه وقت باید با یک پزشک ملاقات کنید؟
اگر می‌دانید حداقل یک جز سندرم متابولیک دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا شما نیاز به آزمایش برای بررسی سایر اجزای سندرم متابولیک دارید.
سندرم متابولیک چگونه درمان می‌شود؟
در صورت تشخیص سندرم متابولیک، هدف از درمان کاهش خطر ابتلاء به عوارض بعدی سلامتی خواهد بود.، پزشک شما تغییر در سبک زندگی را حتماً توصیه می‌کند که این تغییرات ممکن است شامل کم کردن ۷ تا ۱۰ درصد از وزن فعلی شما و حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید پنج تا هفت روز در هفته باشد. آنها همچنین ممکن است پیشنهاد کنند که شما حتماً سیگار را ترک کنید. پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش فشار خون، کلسترول و تنظیم قند خون تجویز کند. همچنین ممکن است برای کاهش خطر سکته مغزی و حمله قلبی، آسپرین با دوز کم برایتان تجویز کنند.
نظر شما