کدام افراد بیشتر به سنگ صفرا مبتلا می‌شوند؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، کیسه صفرا شما یک عضو گلابی شکل چهار اینچی است که محل قرارگیری آن در زیر کبد و در بخش بالایی و سمت راست شکم انسان است. کیسه صفرا، صفرا را ذخیره می‌کند که ترکیبی است از مایعات، چربی و کلسترول و صفرا به شکستن چربی موجود در غذا درون روده کمک می‌کند. کیسه صفرا، صفرا را در روده باریک می‌ریزد که این سبب می‌شود ویتامین‌های محلول در چربی و مواد مغذی راحت‌تر به درون خون جذب شوند.

علائم کیسه صفرا

انواع بیماری کیسه صفرا علائم مشابهی دارند که عبارتند از:

درد: رایج‌ترین علائم کیسه صفرا در زنان است. این درد معمولاً در بخش میانه تا بالای سمت راست شکم اتفاق می‌افتد و می‌تواند خفیف و متناوب یا کمی شدید و مکرر باشد. همچنین در برخی مواقع درد می‌تواند شروع به انتشار به سایر قسمت‌های بدن کند که شامل پشت و قفسه سینه است.

حالت تهوع یا استفراغ: حالت تهوع و استفراغ شایع‌ترین علائم کیسه صفرا در همه انواع بیماری کیسه صفرا هستند؛ با این‌حال تنها بیماری کیسه صفرا مزمن ممکن است که سبب ایجاد مشکلات گوارشی همچون رفلاکس اسید و گاز شود.

تب یا لرز: لرز یا تب غیر ابل توجیه ممکن است نشان‌دهنده این باشد که شما عفونت دارید. اگر شما عفونت دارید، نیازمند درمان هستید پیش از آنکه وخیم‌تر شده و خطرناک شود. عفونت ممکن است چنانچه به سایر بخش‌های بدن پخش شود، خطر مرگ داشته باشد.

اسهال مزمن: کارکرد بیش از ۴ بار در روز روده برای حداقل سه ماه، ممکن است نشان‌دهنده بیماری کیسه صفرا مزمن باشد.

یرقان: پوست به رنگ زرد یا یرقان، ممکن است نشان‌دهنده گرفتگی یا علت سنگ کیسه صفرا در مجرای صفراوی باشد. مجرای صفراوی کانالی است که از کیسه صفرا به روده باریک وارد می‌شود.

ادرار یا مدفوع غیرمعمول: مدفوع به رنگ روشن‌تر و ادرار تیره، نشانه‌های احتمالی از گرفتگی مجرای صفراوی هستند.

بیماری کیسه صفرا

هر بیماری که کیسه صفرا را تحت تأثیر قرار دهد، به‌عنوان بیماری کیسه صفرا شناخته می‌شود، انواع بیماری کیسه صفرا عبارتند از:

التهاب کیسه صفرا: به التهاب کیسه صفرا، کله سیستیت میگویند که می‌تواند هم حاد (کوتاه‌مدت) و هم مزمن (بلندمدت) باشد. التهاب مزمن، ناشی از چندین حمله کله سیستیت است. التهاب ممکن است در نهایت به کیسه صفرا آسیب بزند و سبب شود توانایی عملکرد درست خود را از دست بدهد.

سنگ کیسه صفرا: سنگ‌های کیسه صفرا کوچک و ته‌نشین‌های سفت شده‌ای هستند که در کیسه صفرا شکل گرفته‌اند. این مواد ته نشین شده می‌توانند افزایش پیدا کرده و برای چندین سال تشخیص داده نشود. در حقیقت بسیاری از مردم سنگ کیسه صفرا دارند و از آن آگاه نیستند. آن‌ها در نهایت سبب ایجاد مشکلاتی شامل التهاب، عفونت و درد می‌شوند. سنگ‌های کیسه صفرا معمولاً سبب کله سیستیت هستند. اغلب سنگ‌های کیسه صفرا از کلسترول موجود در صفرا شکل می‌گیرد. نوع دیگری از سنگ کیسه صفرا یک سنگ رنگی است که از کلسیم بیلی‌روبین شکل می‌گیرد. کلسیم بیلی‌روبین ماده شیمیایی است که زمانی که بدن گلبول‌های قرمز خون را می‌شکند، تولید می‌شو؛ با این‌حال این نوع سنگ نادر است.

سنگ مجرای صفراوی اصلی: زمانی که سنگ کیسه صفرا در مجاری صفراوی اصلی شکل می‌گیرد، آن را با سنگ مجرای صفراوی اصلی می‌شناسند. در این صورت صفرا، از کیسه صفرا برمی‌گردد و از لوله‌های کوچک می‌گذرد، بعدتر وارد روده باریک می‌شود، در بیشتر شرایط، سنگ‌های مجرای صفراوی اصلی در حقیقت سنگ‌های کیسه صفرا هستند که در کیسه صفرا شکل گرفته و سپس به مجرای صفاری اصلی راه پیدا کرده‌اند، به این نوع سنگ، سنگ مجرای صفراوی اصلی ثانویه یا سنگ ثانویه گفته می‌شود. گاهی اوقات سنگ‌ها در خود مجرای صفراوی اصلی شکل می‌گیرند؛ این سنگ‌ها را سنگ‌های مجرای صفراوی اصلی اولیه یا سنگ‌های اولیه می‌گویند که این نوع نادر سنگ احتمال بیشتری برای ایجاد عفونت نسبت به سنگ ثانویه دارد.

عملکرد کیسه صفرا

این عضو بدن در پاسخ به استفاده مواد غذایی، هنگامی که فرد از غذاهای پرچرب استفاده کرده باشد از طریق مجاری صفراوی مقداری از صفرای تولید شده را به داخل روده کوچک یا همان دوازدهه می‌فرستد. نقش مهم کیسه صفرا در هضم و جذب چربی‌های غذایی است.

اختلالات موجود در کیسه صفرا

به طور معمول کیسه صفرا اندام کوچکی است که بیماری‌های خاص و ناراحتی‌های بزرگ را در فرد ایجاد نمی‌کند. اما اگر مشکل خاصی در هنگام آزادسازی مایع صفراوی رخ دهد و مجاری صفراوی را مسدود کند، می‌تواند موجب بروز مشکلاتی شود. از برخی از مشکلاتی که در کیسه صفرا به وجود می آیند، سنگ‌های صفراوی هستند. از برخی از مشکلاتی که در این کیسه به وجود می‌آید، می‌توان از سنگ صفرا نام برد که در برخی مواقع آنقدر بزرگ هستند که مجاری را مسدود می‌کنند. اما سنگ صفرا معمولاً بدون علائم ظاهر می‌شود.

از اختلالات سیستم صفراوی که سالانه میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌کند، می‌توان سنگ مجرای اصلی صفرا، سنگ صفرا، التهاب کیسه صفرا و برخی بیماری‌های دیگر را نام برد که در ادامه به شرح چند مورد از این موارد می‌پردازیم.

سنگ کیسه صفرا

رسوبات صفرا که سخت شده باشند را سنگ صفرا می‌نامند، این سنگ‌ها می‌توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند، صفرا مایع گوارشی است که به وسیله کبد تولید شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود، این سنگ‌ها می‌توانند بسیار کوچک به اندازه یک دانه شن باشند و یا بسیار بزرگ به اندازه توپ گلف تغییر کنند. برخی از افراد تنها دچار یک عدد از سنگ‌های صفرا می‌شوند. در حالی که افراد دیگر می‌توانند تعداد بسیاری از این سنگ‌ها را در خود داشته باشند.

افرادی که بر اثر سنگ صفرا علائم بیماری را تجربه می‌کنند به طور معمول به برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا به جراحی نیاز دارند. سنگ‌هایی که سبب ایجاد علائم نمی‌شوند معمولاً نیازمند درمان خاص نیستند. حدود ۹۰ درصد از مبتلایان به سنگ صفرا علائم خاصی ندارند و در برخی موارد مشاهده شده است که فرد بیش از ۱۰ سال با سنگ صفرای موجود در کیسه صفرا خود زندگی کرده و هیچ علائم خاصی را نداشته است.

دلایل پدید آمدن سنگ کیسه صفرا

دلیل تشکیل سنگ صفرا به طور دقیق مشخص نشده است اما با توجه به تحقیقات پزشکان تصوراتی در این زمینه وجود دارد که و اولین مورد این است که صفرا حاوی مقادیر زیادی از کلسترول می‌باشد. همچنین کیسه صفرا مقادیر کافی از مواد شیمیایی را برای حل کردن کلسترول موجود در کیسه نیز ترشح می‌کند. اما در برخی موارد کلسترول بیشتری نسبت به مواد شیمیایی که سبب حل آن می‌شوند در صفرا وجود خواهد داشت. بنابراین کلسترول‌های اضافی در کیسه صفرا تجمع کرده و تشکیل کریستال و سپس تشکیل سنگ صفرا را می‌دهند.

علاوه بر این صفرا مقادیر زیادی بیلی روبین نیز دارد، بیلی‌روبین ماده شیمیایی می‌باشد و در زمانی تولید می‌گردد که سلول‌های قرمز خون تجزیه می‌شوند، بیماری‌های خاصی مانند سیروز کبدی، برخی اختلالات خونی و عفونت مجاری صفراوی سبب تولید مقادیر فراوانی از بیلی روبین توسط کبد می‌شود. بیلی روبینی که به صورت اضافی تشکیل می‌شود در تشکیل سنگ صفرا نقش بسیاری دارد. همچنین هنگامی که کیسه صفرا به درستی تخلیه نمی‌شود ممکن است صفرا های موجود در آن بسیار غلیظ شده و سبب ایجاد تشکیل سنگ صفرا شود.

علائم انواع بیماری‌های کیسه صفرا

علائم هر یک از بیماری‌هایی که در کیسه صفرا به وجود می آیند با یکدیگر متفاوت هستند.، اما در کل علائمی وجود دارند که نشان دهنده وجود یک ناهنجاری در این کیسه است، از شایع‌ترین این نشانه‌ها عبارتند از:

- درد شدید در ناحیه شکمی

- دردهایی که به شانه راست و گاهی نیز به کمر می‌زنند.

- دردهایی که پس از خوردن غذا بسیار شدت می‌گیرند، مخصوصاً اگر فرد غذای چرب مصرف کرده باشد.

- دردهای تیز و کرامپی

- دردی که با یک نفس عمیق تشدید می‌شود

- همچنین درد در ناحیه قفسه سینه

- احساس پری در شکم

- تهوع

- استفراغ

- تب

- لرز

- سوزش سردل

- سو هاضمه و احساس زیاد شدن گاز معده

- احساس درد با لمس شکم در بخش راست فوقانی شکم

- زردی پوست و چشم

همچنین تغییر رنگ غیرطبیعی نشان دهنده بیماری‌های موجود در کیسه صفرا است.

فاکتورهای خطر برای سنگ صفرا

از فاکتورهای ریسکی که برای سنگ صفرا مشاهده می‌شود، ابتلای بیشتر در برخی موارد است که عبراند از:

خانم‌های میان‌سال که ۴۰ و ۵۰ ساله هستند اشاره کرد، مصرف قرص‌های ضد حاملگی و استروژن، چاقی فرد، کاهش وزن‌های شدید، سیروز کبدی، دیابت، رژیم غذایی پر چرب و کم فیبر، سابقه‌های خانوادگی بیماری‌های کیسه صفرا از فاکتورهای ریسک در این بیماری هستند.

افراد دارای تحرک بسیار کم، افراد باردار نیز در خطر ابتلاء به این بیماری هستند، افرادی با اختلالات خونی خاص مانند کم خونی داسی شکل و یا لوسمی و کسانی که از الکل استفاده می‌کنند نیز در معرض ابتلاء به این بیماری قرار می‌گیرند.

پیشگیری از به وجود آمدن سنگ کیسه صفرا

برای کاهش ریسک ابتلاء به سنگ صفرا راه‌هایی وجود دارد که اگر افراد این موارد را رعایت کنند از احتمال خطر برای ابتلاء به سنگ صفرا پیشگیری خواهند کرد. به عنوان مثال افراد به هیچ عنوان نباید وعده‌های غذایی خود را حذف کنند. داشتن وعده‌های غذایی منظم خطر ابتلاء را به شدت کاهش خواهد داد و همچنین افرادی که نیاز به کاهش وزن دارند، بهتر است که کاهش وزن را به صورت یک‌باره و به سرعت انجام ندهند. کاهش وزن‌های حدود نیم تا یک کیلوگرم در هفته کاهش وزن متعادل و مناسبی می‌باشد.

استفاده از غذاهای با فیبر بالا مانند انواع سبزیجات، غلات و میوه‌ها نیز خطر ابتلاء به سنگ صفرا را بسیار کاهش خواهد داد. داشتن وزن متعادل این خطر را کاهش داده و افراد می‌توانند با کاهش میزان کالری‌های دریافتی و بالا بردن فعالیت فیزیکی، وزن متعادل خود را حفظ کنند.

درمان سنگ کیسه صفرا

برای درمان سنگ کیسه صفرا راه‌های مختلفی وجود دارد. اما اگر فرد نیاز به جراحی پیدا کند یکی از این راه‌ها کوله کیستکتومی از طریق پارانوسکوپی می‌باشد. در این روش ابزار جراحی خاص به وسیله چهار برش ایجاد شده در شکم و همچنین یک دوربین کوچک وارد می‌شوند. سپس با کمک گاز کربن دی اکسید شکم فرد متورم می‌گردد تا جای مورد نیاز برای ابزارهای جراحی باز شود.

همان گونه که گفتیم بسیاری از سنگ‌های صفرا علائم ایجاد نمی‌کنند و ممکن است پزشک به فرد توصیه کند که هنگامی که عوارض سنگ صفرا تشدید شده باشند فرد سریعاً به پزشک مراجعه کند. در گزینه‌هایی که افراد کیسه‌های صفرای سنگ ساز دارند، نیاز است که کل کیسه را با جراحی لاپاراسکوپی از بدن خارج کنند. با استفاده از کولکیستکتومی برای برداشتن کیسه صفرا اقدام می‌کنند. پس از برداشته شدن کیسه صفرا با صفرای موجود مستقیماً به روده کوچک می‌ریزد.

در برخی موارد مصرف دارو نیز سبب انحلال سنگ صفرا می‌شود که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها به طول بیانجامد. اما از این طریق سنگ‌ها حل نشده و احتمالاً ممکن است که سنگ‌ها دوباره شکل بگیرند. در برخی مواقع نیز داروها مورد اثر ایجاد واقع نمی‌شوند و ممکن است تحت جراحی قرار گیرد.

رژیم غذایی کیسه صفرا را بشناسیم

افراد باید چربی خون خود را به شدت کاهش دهند، به این دلیل که اگر در صفرا کلسترول بیش از حد وجود داشته باشد احتمال تشکیل سنگ صفرا به شدت بالا می‌رود. هنگامی که فرد غذاهای چرب را مصرف می‌کند، کیسه صفرا به دلیل اینکه صفرا را از طریق کانال روده بزرگ تخلیه کند، به شدت منقبض می‌گردد و کمک می‌کند که چربی‌ها در این مرحله که بعد از مصرف شدن به دست آمده اند، حذف گردند. میزان بالای کلسترول در صفرا مضر می‌باشد. اگر کلسترول حذف نشود، سنگ‌هایی را تشکیل می‌دهد که اندازه این سنگ‌ها می‌توانند بسیار متغیر باشند.

به دلیل اینکه ارتباط مستقیم بین مصرف میزان کلسترول و ایجاد سنگ صفرا وجود دارد بهتر است که افراد مصرف مواد غذایی که کلسترول بالایی را دارند کاهش دهند. همچنین توصیه می‌شود که افراد در طول روز چندین وعده سبک غذایی را میل کنند که از تشکیل سنگ‌های بیشتر جلوگیری به عمل بیاید.

افرادی که در معرض خطر ابتلاء به سنگ صفرا هستند نباید تمام چربی‌های که در مواد غذایی وجود دارد را از غذای خود حذف کنند. باید توجه داشته باشند که از بین بردن چربی از رژیم غذایی می‌تواند به کیسه صفرا آسیب جدی وارد کند. همچنین اگر فرد مشکل خاصی در بدن خود نداشته باشد نیز ممکن است با استفاده نکردن و قطع کردن کامل چربی به همان اندازه خطر زیادی به کیسه صفرای خود را وارد کند.

با مصرف چربی‌های امگاسه و همچنین روغن تخم کتان در کنار وعده‌های غذایی می‌توان به شکستن غذاها کمک کرد بدون این که محتوای کلسترول مواد غذایی افزایش پیدا کند.

میزان مصرف برخی از مواد غذایی مانند محصولات لبنی کم چرب و همچنین غلات کامل مانند نان، حبوبات و پاستا می‌تواند از خطر ابتلاء به سنگ صفرا جلوگیری کند. مواد کاملی که فیبر و مواد مغذی بسیار زیادی را برای فرد فراهم می‌کنند به سیستم بدن شما به شکستن غذاهای دیگر کمک می‌کند. مصرف بسیار زیاد از میوه‌ها و سبزیجات نیز اثرات مشابهی در سیستم عملکردی فرد خواهند داشت.

استفاده از مواد غذایی که دارای محتوای فیبر بالا هستند مانند میوه‌ها و سبزیجات باعث می‌شود که فرد احساس سیری داشته باشد و از پرخوری جلوگیری می‌شود. در این صورت فشارهای بیش از حد از روی کیسه صفرا برداشته شده و کیسه صفرا می‌تواند عملکرد طبیعی خود را ادامه دهد، همچنین افراد باید پروتئین را به میزان کافی استفاده کنند. غذاهایی مانند: گوشت، ماهی و مرغ نیز دارای پروتئین بالایی هستند، استفاده از ویتامین B۱۲ در کنار دیگر مواد غذایی بسیار ضروری است.