به گزارش خبرنگار ایمنا، استخوان یکی از سخت‌ترین انواع بافت پیوندی است، سختی آن بیشتر به یک ماده پلاستیکی شباهت دارد تا به یک سنگ، زیرا کاهش کلسیم آن را نرم می‌کند و کاتیون‌هایی نظیر سرب، استرانسیم و رادیم جانشین کلسیم می‌شوند و سختی استخوان را از بین می‌برند. استخوان نظیر دیگر بافت‌های پیوندی، شامل ماده زمینه‌ای و سلول‌های بافت استخوانی است، ماده زمینه‌ای به دو صورت بی‌شکل و شکل‌دار وجود دارد.
استخوان یک بافت زنده است
استخوان ماده زنده و محکمی است که داربست اسکلتی بدن انسان را می‌سازد، استخوان پایه محکمی است که دیگر اعضای بر آن استوار می‌شوند و در بسیاری از نقاط، استخوان اطراف بافت‌های حساس را گرفته و از آن محافظت می‌کند.
استخوان‌ها محل تولید گلبول‌های سفید و قرمز خون هستند و منبعی از مواد معدنی و بخصوص کلسیم را تشکیل می‌دهند که هر موقع بدن به آنها احتیاج داشت در اختیار آن قرار می‌دهند.
استخوان‌های بدن از بافت سختی به نام بافت استخوانی تشکیل شده‌اند. استخوان از لحاظ بافت شناسی بافتی همبندی است، استخوان یک ساختمان بیرونی و یک ساختمان درونی دارد، بسیار محکم و در عین حال سبک است.
استخوان از بافت‌های متنوعی ساخته شده است. بافت اصلی تشکیل دهنده آن را بافت استخوانی می‌گویند، با این حال بافت‌های دیگری مانند مغز استخوان، اندوست، پریوست، رگ خونی، عصب و غضروف نیز در آن وجود دارد.
در زمان تولد حدود ۲۷۰ استخوان در بدن وجود دارند. با بزرگ شدن بچه و با افزایش سن بعضی از این استخوان‌ها به هم چسبیده و در نهایت ۲۰۶ استخوان را برای یک فرد بالغ ایجاد می‌کنند. بزرگترین استخوان بدن استخوان ران و کوچک‌ترین آنها استخوانچه‌های گوش میانی هستند، استخوان یک بافت زنده است، رشد می‌کند، تغذیه می‌کند و تغییر شکل می‌دهد.
انواع بافت استخوانی
استخوان دو نوع بافت کورتیکال (cortical) غشایی و بخش ترابکولار (اسفنجی) را دارد، ۸۰ درصد اسکلت استخوان کورتیکال سطح خارجی تمام استخوان‌ها را تشکیل می‌دهد. استخوان کورتیکال متراکم و جامد به نظر می‌رسد اما در واقع دارای منافذ میکروسکوپی است که امکان عبور عروق و اعصاب را فراهم می‌کند.
۲۰ درصد دیگر استخوان بافت ترابکولار است که در انتهای استخوان‌های بلند و داخل استخوان‌های صاف (جمجمه، لگن، جناغ، دنده‌ها و کتف) و مهره‌های نخاعی یافت می‌شود. این دو نوع بافت از نظر تخلخل و ریزساختارها با یکدیگر تفاوت دارند. به عنوان مثال استخوان ترابکولار چگالی کمتر و سطح بیشتری دارند.
اهمیت سلامت استخوان‌ها
استخوان‌ها به طور مداوم در حال تغییر هستند رشد استخوان در سه مرحله کلی همزمان با افزایش سن اتفاق می‌افتد که عبارتند از:
۱. رشد
۲. مدل سازی یا تثبیت
۳. بازسازی
مرحله یک و دو در دوران کودکی و جوانی با سرعت بیشتری رخ می‌دهد و توده‌های استخوانی در این سنین به سرعت افزایش پیدا می‌کنند، فاز بازسازی در بزرگسالی غالب است که این مرحله همراه با تجزیه، تحلیل و جایگزینی استخوان‌های است،
میزان تراکم توده استخوان هم به عوامل مختلفی از جمله ژنتیک و عوامل مختلف محیطی بستگی دارد. اوج ساخت توده‌های استخوانی حدود ۳۰ سالگی است بعد از آن تنها بازسازی استخوان‌ها ادامه پیدا می‌کند. ولی میزان استخوانی که جایگزین می‌شود کمتر از قبل است به همین دلیل احتمال ابتلاء به پوکی استخوان بیشتر می‌شود. به همین دلیل هر چه در سنین جوانی ذخیره توده استخوانی بیشتر باشد، ریسک ابتلاء به پوکی استخوان کاهش می‌یابد.
سلامت استخوان سبب بهبود کیفیت زندگی می‌شود
استخوان‌های بدن علاوه بر استحکام بدن، امکان حرکت به ما می‌دهند. آنها از اجزای داخلی بدن مثل مغز، قلب و سایر اندام‌های بدن محافظت می‌کند. آنها مرکز ذخیره مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر هستند که علاوه بر استحکام استخوان‌ها در صورت نیاز در خون آزاد می‌شوند و مورد استفاده سایر اجزای بدن قرار می‌گیرد.
برای حفظ سلامت و استحکام استخوان کارهای زیادی را می‌توان انجام داد، خوردن غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D، ورزش زیاد و داشتن عادات بهداشتی خوب به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
در صورت نداشتن رژیم غذایی مناسب، ورزش کم و نامناسب استخوان‌ها ضعیف شده و دچار پوکی استخوان می‌شود که در مراحل شدید سبب شکستگی استخوان‌ها می‌شوند که گاهی برای بهبود نیاز به جراحی و استفاده از تجهیزات مناسب حفاظتی از استخوان است، به همین دلیل سلامت استخوان‌ها باید در اولویت باشد.
چه عواملی بر سلامت استخوان تأثیر می‌گذارد؟
۶۰ تا ۸۰ درصد از تراکم بافت استخوان توسط ژنتیک تعیین می‌شود، در حالی که ۲۰ تا ۴۰ درصد تحت تأثیر سبک زندگی مثل تغذیه و فعالیت بدنی قرار دارد، عواملی که بر سلامت استخوان تأثیر دارند عبارتند از:
سابقه نژاد و خانواده: سفید پوستان و افراد با نژاد آسیایی بیشتر از بقیه نژادها در معرض پوکی استخوان هستند. علاوه بر این وجود افرادی در خانواده که سابقه پوکی استخوان دارند، ریسک ابتلای بعضی افراد خانواده به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
مقدار کلسیم در رژیم غذایی: رژیم کم کلسیم باعث کاهش تراکم استخوان، از بین رفتن زودرس استخوان و افزایش احتمال شکستگی می‌شود.
فعالیت بدنی: افرادی که از نظر جسمی غیرفعال هستند، در مقایسه با افراد فعال‌تر، بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
استعمال دخانیات و الکل: تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از تنباکو و نوشیدنی‌های الکلی سبب ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود.
جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض پوکی استخوان هستند چون بافت استخوانی آنها تراکم کمتری دارد.
سایز بدن: افراد بسیار لاغر (با شاخص توده بدنی ۱۹ یا کمتر) یا افرادی که فریم بدن کوچکی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پوکی استخوان هستند چون با افزایش سن توده استخوانی آنها کاهش پیدا می‌کند.
سن: به طور کاملاً طبیعی با افزایش سن، استخوان‌ها نازک و ضعیف می‌شوند.
سطح هورمون: هورمون تیروئید بیش از حد باعث از دست رفتن استخوان می‌شود. در زنان، در دوران به دلیل کاهش سطح استروژن میزان پوکی استخوان به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. عادت ماهیانه با فواصل زیاد قبل از دوران یائسگی هم همین تأثیر را دارد. در مردان، سطح پایین تستوسترون می‌تواند باعث از بین رفتن توده استخوان شود.
داروها: داروهای کورتون مانند پردنیزون، کورتیزون، پردنیزولون و دگزامتازون در صورتی که به طور طولانی مدت استفاده شوند به استخوان‌ها آسیب می‌رساند. داروهای دیگری که ممکن است خطر پوکی استخوان را افزایش دهند شامل مهارکننده‌های آروماتاز برای درمان سرطان پستان، مهارکننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین، متوترکسات، برخی از داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین (دیلانتین) و فنوباربیتال هستند.
اختلالات خوردن: افرادی که مشکل بی اشتهایی یا پرخوری دارند، در معرض از پوکی استخوان قرار دارند. علاوه بر این، جراحی معده (گاسترکتومی)، جراحی برای کاهش وزن و شرایطی مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک و بیماری کوشینگ می‌تواند بر توانایی جذب کلسیم در بدن تأثیر بگذارد.
مواد معدنی مورد نیاز برای استخوان
چندین ماده معدنی نقش مستقیمی در تشکیل و ساختار کریستال هیدروکسی آپاتیت دارند، سایر عناصر غذایی نقش غیرمستقیم به عنوان کوفاکتور یا تنظیم کننده فعالیت سلول‌های استخوانی دارند.
کلسیم
حدود ۹۹ درصد کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها یافت می‌شود، و یک درصد دیگر در خون و بافت‌های نرم وجود دارد. غلظت کلسیم در خون باید در یک مقدار مشخص حفظ شود تا عملکردهای فیزیولوژیکی اعضای بدن طبیعی باشد. به عنوان مثال، انقباض عضله، انقباض و انبساط رگ‌های خونی تحت تأثیر مقدار کلسیم هستند. در صورت ناکافی بودن دریافت کلسیم از طریق رژیم غذایی، خون برای حفظ میزان ضروری کلسیم خود، از کلسیم موجود در استخوان استفاده می‌کند.
مقدار مناسب کلسیم برای مردان بین سنین ۱۹ تا ۷۰ سال هزار میلی‌گرم در روز و بالای ۷۰ سال ۱۲۰۰ میلی گرم در روز و برای زنان بین سنین ۱۰ تا ۵۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم در روز و بالاتر از ۵۰ سال ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز است.
فسفر
بیش از نیمی از جرم ماده معدنی استخوان‌ها از فسفر تشکیل شده است که با کلسیم ترکیب شده و بلورهای هیدروکسی آپاتیت را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این فسفر نقش مهمی در ماتریس استخوان و سختی استخوان‌ها دارد. با توجه به عملکردهای برجسته آن در استخوان، کمبود فسفر می‌تواند منجر به نقص بافت استخوانی شود. با این حال، در افراد سالم، کمبود فسفر غیر معمول است و شواهد کمی هم وجود دارد که نشان دهد کمبود فسفر بر بروز پوکی استخوان تأثیر می‌گذارد. مقدار توصیه شده فسفر در زنان و مردان بالای ۱۹ سال ۷۰۰ میلی گرم در روز است.
سایر ریز مغذی‌ها
ریز مغذی‌های دیگری هستند که سلامت استخوان‌ها ضرورت دارند. از جمله فلوراید که میزان مورد نیاز آن برای مردان چهار میلی گرم در روز و برای زنان سه میلی گرم در روز است.
برای سلامت استخوان میزان منیزیم مورد نیاز برای مردان بین ۱۹ تا ۳۰ سال ۴۰۰ میلی گرم در روز و بالای ۳۱ سال ۴۲۰ میلی گرم در روز است و برای زنان بین ۱۹ تا ۳۰ سال ۳۱۰ میلی گرم در روز و بالای ۳۱ سال ۳۲۰ میلی گرم در روز است.
سدیم لازم برای زنان و مردان ۱۵۰۰ میلی گرم در روز و مقدار پتاسیم برای مردان ۳۴۰۰ میلی گرم و زنان ۲۶۰۰ میلی گرم در روز است.
ویتامین D لازم برای بین سنین ۱۹ تا ۷۰ سال ۱۵ میکروگرم در روز و بالای ۷۰ سال ۲۰ میکروگرم در روز است. علاوه بر این مردان به ۱۲۰ میکروگرم در روز و زنان به ۹۰ میکروگرم ویتامین K برای سلامت استخوان نیاز دارند. ویتامین A لازم برای مردان ۹۰۰ میکروگرم و برای زنان ۷۰۰ میکروگرم و ویتامین C مورد نیاز برای مردان ۹۰ میلی گرم در روز و زنان ۷۰ میلی گرم در روز است.
استخوان‌ها نقش‌های زیادی در بدن دارند، ساخت اسکلت بدن، محافظت از اندام‌های داخلی، کمک به عضلات بدن و ذخیره کلسیم. ساختن استخوان‌های سالم و محکم در دوران کودکی و نوجوانی اهمیت بالایی دارد ولی در بزرگسالی هم می‌توان گام‌های مهمی برای سلامت استخوان‌ها برداشت.
۹ ماده غذایی مضر برای بافت استخوانی
تغییر دادن عادات بد غذایی برای جلوگیری از ابتلاء به پوکی استخوان، درست به همان اندازه مصرف مواد غذایی مفید، ضروری به نظر می‌رسد. پوکی استخوان مانند دیابت یا فشار خون بالا از بیماری‌هایی است که با متعادل نگاه داشتن رژیم غذایی می‌توان از ابتلاء به آن جلوگیری کرد، اگر سابقه پوکی استخوان در خانواده تان باشد، دقت به عادات غذایی اهمیت ویژه ای می‌یابد. در واقع مصرف مواد غذایی که برای بافت استخوانی مضر استرا باید محدود و از برخی عادات غذایی اجتناب کرد که عبارتند از:
غذاهای التهابی: در کسانی که استعداد یا سابقه خانوادگی ابتلاء به پوکی استخوان را دارند، از مصرف بیش از حد محصولاتی مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی سفید، بادمجان و … باید اجتناب کنند چون این غذاها منجر به التهاب استخوان و در نهایت تسریع روند ابتلاء به پوکی استخوان خواهند شد.
اسفناج خام: اگرچه مصرف اسفناج برای تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان ضروری است اما نوع خام آن به دلیل وجود ماده‌ای به نام اگزالات باعث عدم جذب کلسیم در بدن شود.
مصرف بیش از حد کافئین: مصرف روزانه قهوه از جذب بهتر کلسیم جلوگیری می‌کند. هر چه میزان کافئین وارد شده به بدن بیشتر باشد، کلسیم بیشتری از طریق ادرار دفع می‌شود بنابراین اگر می‌خواهید تا ۹۰ سالگی زندگی کنید، باید از تعداد فنجان‌های قهوه که روزانه می‌نوشید بکاهید.
مصرف نوشابه‌های گازدار: این نوشیدنی‌ها علاوه بر این که اشباع از کافئین هستند، به علت داشتن اسید فسفریک، اسیدی معدنی که از جذب کلسیم جلوگیری می‌کند، برای استخوان‌ها مضرند. در مقابل، اسید کربنیک موجود در آب‌های معدنی گازدار هیچ تأثیر منفی بر استخوان‌ها ندارد.
مصرف بیش از حد سدیم: علاوه بر افزایش خطرهای بیماری‌های قلبی عروقی با مصرف زیاد نمک، هر چه میزان نمک مصرفی فرد بیشتر باشد، دفع کلسیم در ادرار و عرق فرد نیز بیشتر می‌شود.
استفاده زیاد گوشت قرمز: رژیم غذایی غنی از گوشت و پروتئین‌ها نیز برای استخوان‌ها ضرر دارد. در جریان هضم مواد غذایی، پروتئین‌های حیوانی اسیدهایی همچون اسید فسفریک، سولفوریک و غیره آزاد می‌کنند که PH بدن را تغییر می‌دهد. هر چه PH بدن اسیدی تر باشد، مواد معدنی بیشتری در استخوان‌ها از دست می‌رود.
نوشیدن الکل: الکل فعالیت استئوبلاست‌ها (سلول‌های سازنده استخوان) را متوقف می‌کند. فراموش نشود که الکل می‌تواند موجب اختلالاتی در حفظ تعادل فرد شود که به ویژه در افراد مسن موجب شکستگی استخوان‌ها می‌شود.
نظر شما