به گزارش خبرنگار ایمنا، سنگ‌های کیسه صفرا (Gallstones) ته مانده سخت شده مایعات دستگاه گوارش بوده که در کیسه صفرا شکل می‌گیرند، کیسه صفرا اندامی کوچک و گلابی شکل در سمت راست شکم و زیر کبد می‌باشد. کیسه صفرا حاوی مایعی گوارشی بوده که به آن صفرا، زرداب و یا زهره گفته می‌شود و کیسه صفرا آن را به روده کوچک ترشح می‌کند.
سنگ‌های کیسه صفرا در اندازه‌ها مختلفی موجود است و می‌توانند به کوچکی یک شن و یا به بزرگی یک توپ گلف باشند. بعضی از افراد فقط یک سنگ کیسه صفرا در کیسه صفرایشان داشته درحالیکه بعضی‌ها ممکن است چند سنگ داشته باشند.
در واقع کیسه صفرا، محل ذخیره مایعی به نام صفرا است که توسط کبد ساخته می‌شود، مجاری صفراوی، صفرا را به روده کوچک (محلی که صفرا به هضم چربی‌ها کمک می‌کند) منتقل می‌کند، اگر مواد شیمیایی سازنده صفرا نا متعادل شوند، سنگ‌های صفراوی شکل می‌گیرند.
وقتی سنگی در کیسه صفرا وجود داشته باشد ممکن است بیمار علامت دار و یا بی علامت بماند اگر سنگ به طرف خارج کیسه صفرا حرکت کند ممکن است باعث درد یا عفونت شود.
انواع بیماری سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های کیسه صفرا از مواد سفت و سختی در بدن شما تشکیل شده است. به طور معمول این سنگ‌ها دارای دو نوع هستند:
کلسترول: ساخته شده از مواد چربی موجود در خون است. همچنین کلسترول رایج‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا است.
رنگدانه‌های سنگی (عمدتاً از بیلی روبین ساخته شده‌اند): این ماده با شکسته شدن گلبول‌های قرمز در کبد ایجاد می‌شود. بیلی روبین بیش از حد می‌تواند در جریان خون نشت کند و باعث زرد شدن پوست و چشم‌ها (زردی) شود.
سنگ‌های صفراوی که از کلسترول تشکیل شده‌اند، دارای رنگی مایل به سبز هستند، داشتن این بیماری از نوع کلسترول، از انواع دیگر آن معمول‌تر است.
علائم بیماری سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنن، اما اگر سنگ کیسه صفرا، یکی از مجاری صفراوی را مسدود کند، می‌تواند باعث درد ناگهانی و شدید شکم شود که به کولیک صفراوی معروف است. در صورت شدیدتر شدن انسداد یا در قسمت دیگری از دستگاه گوارش، ممکن است علائم دیگری بروز کنند.
درد شکم (کولیک صفراوی)
سنگ کیسه صفرا می‌تواند باعث درد ناگهانی و شدید شکم شود که معمولاً یک تا پنج ساعت طول می‌کشد، اگرچه بعضی اوقات فقط چند دقیقه زمان می‌برد. درد را می‌توان در نواحی زیر احساس کرد:
در مرکز شکم
- فقط زیر دنده‌های سمت راست که ممکن است از آنجا به طرف یا تیغه شانه پخش شود.
- درد مداوم است و با رفتن به توالت، رها کردن باد نفخ یا بیمار شدن از بین نمی‌رود.
- بعضی اوقات با خوردن غذاهای چرب تشدید می‌شود، اما ممکن است در هر ساعت از روز اتفاق بیفتد و فرد را در طول شب بیدار کند.
- برخی افراد نیز دوره‌هایی دارند که بیش از حد عرق می‌کنند و احساس مریضی یا حالت تهوع دارند.
- هنگامی که این عارضه باعث بیماری قولنج صفراوی می‌شود، به عنوان بیماری سنگ کیسه صفرای بدون عارضه شناخته می‌شود.
تشخیص بیماری سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های صفراوی ممکن است در طی آزمایشاتی در شرایط مختلف کشف شوند، زیرا آنها اغلب علائمی را از خود نشان نمی‌دهند. از جمله موارد تشخیص می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مراجعه به پزشک عمومی: پزشک معالج در مورد علائم به تفصیل سوال می‌کند و ممکن است آزمایش «علامت مورفی» را انجام دهد تا در تعیین التهاب کیسه صفرا کمک کند. در طول این آزمایش، پزشک معالج دست یا انگشت خود را در ناحیه فوقانی راست شکم قرار می‌دهد و از فرد می‌خواهد که نفس بکشد. اگر این احساس دردناک داشته باشد، معمولاً به این معنی است که کیسه صفرای او ملتهب است و ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشد.
پزشک معالج ممکن است انجام آزمایش خون را نیز تجویز کند تا به دنبال علائم عفونت باشد یا بررسی کند که آیا کبد به طور عادی کار می‌کند یا خیر. اگر علائم و نتایج تست نشان داد که ممکن است سنگ کیسه صفرا داشته باشد، معمولاً برای آزمایش‌های بعدی ارجاع داده می‌شود. اگر فکر می‌کنید ممکن است شکل شدیدتری از بیماری کیسه صفرا را داشته باشید، ممکن است در همان روز برای آزمایش در بیمارستان بستری شوید.
سایر روش‌های تشخیص شامل موارد زیر هستند:
- اسکن با امواج فراصوت
- اسکن MRI
- کلانژیوگرافی (ERCP)
- سی تی اسکن
چه کسانی دچار سنگ‌های صفراوی می‌شوند؟
هر فردی می‌تواند سنگ صفراوی داشته باشد. احتمال ابتلاء در برخی افراد (موارد زیر) بیشتر است:
۱- خانم‌ها بخصوص آنهایی که حامله شده‌اند و خانم‌های چندزا که زایمان‌های مکرر داشته اند.
۲- فامیل درجه اول مبتلایان به سنگ‌های صفراوی
۳- افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند.
۴- افرادی که وزن خود را سریع کم می‌کنند.
۵- خانم‌هایی که قرص ضد حاملگی استروژن دار مصرف کرده و یا درمان هورمونی جانشین دریافت می‌کنند.
۶- افرادی که مواد پرکالری به خصوص چربی مصرف نموده و یا تری گلیسیرید (نوعی چربی) آنها افزایش پیدا کرده است.
۷- مصرف داروهایی مانند کلوفیبرات و یا برخی از آنتی بیوتیکها مانند سفتریاکسون
۸- مصرف دخانیات خطر ابتلاء را بالا می‌برد.
۹- افراد بی تحرک و یا کم تحرک
۱۰- مبتلایان به بیماری‌های کبدی
۱۱- مبتلایان به بیماری قند
۱۲- افراد مسن
درمان سنگ کیسه صفرا
سنگ‌های کیسه صفرایی که علامتی از خود نشان نمی‌دهند و موقع سی تی اسکن برای سایر بیماری‌ها کشف می‌شوند عموماً نیازی به درمان ندارند، برای سایر سنگ‌ها درمان‌ها مثل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) پزشک تان از این جراحی برای برداشت کل کیسه صفرا استفاده می‌کند چراکه سنگ کیسه صفرا معمولاً بازگشت کننده است. زمانی که کیسه صفرای شما برداشته شود مشکلی در زندگی عادی شما ایجاد نشده و فقط ممکن است دچار اسهال شده که این بیماری هم ممکن است دائمی نباشد.
درمان دارویی برای حل کردن کیسه صفرا
بعضی از داروهای نیز ممکن است به حل شدن کیسه صفرا کمک کنند، البته برای تأثیر این داروها زمان زیادی از چند ماه تا دو سال وقت لازم است و معمولاً زمانی انجام می‌شود که فرد شرایط جراحی نداشته باشد، همچنین بسته به نظر پزشک از لاپاروسکوپی هم برای حل کردن و برداشتن سنگ‌ها استفاده می‌شود.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا
با رعایت موارد زیر خطر ایجاد سنگ در کیسه صفرا در شما کاهش می‌یابد:
وعده‌های غذایی را رد نکنید: رد کردن وعده‌های غذایی و اجتناب از غذا خوردن خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا را افزایش می‌دهد.
کاهش وزن آرام: اگر لازم است وزن کم کنید، آرام این کار را انجام دهید، کم کردن نیم تا یک کیلوگرم در هفته میزان مناسبی می‌باشد.
وزن مناسبی حفظ کنید: چاقی و اضافه وزن باعث افزایش خطر سنگ کیسه صفرا می‌شود، سعی کنید با کاهش کالری مصرفی و ورزش کردن به تناسب اندام برسید و بعد از رسیدن به تناسب اندام با رژیم غذایی سالم و ورزش منظم تناسب اندام و سلامتی خود را حفظ کنید.
برای کم کردن خطر ابتلاء به سنگ‌های صفراوی نکات زیر را رعایت کنید:
۱- سبزیجات و میوه جات بیشتری میل کنید.
۲- از استعمال الکل و دخانیات پرهیز کنید.
۳- حاملگی بیش از دو بار ممنوعیت دارد.
۴-و زن ایده ال داشته باشید. چاقی مضر است.
۵- تحرک کافی داشته باشید.
۶- از خوردن غذاهای چرب و حاوی کلسترول زیاد بپرهیزید.
۷- حتی الامکان از روش‌های جلوگیری به غیر از قرص‌های خوراکی استفاده کنید. (با نظر پزشک)
۸- با مصرف غذاهای کم چرب و محدود کردن مصرف گوشت، لبنیات پرچرب و روغن می‌توان از برگشت سنگ‌های صفراوی جلوگیری کرد، با خواندن برچسب روی مواد غذایی می‌توان از کم چرب بودن آن مطمئن شد.
۹- با فعالیت‌های فیزیکی مستمر و پرهیز غذایی می‌توان از چاقی و بالا رفتن چربی خون جلوگیری کرد، همچنین باید از مصرف داروهایی که ممکن است کمک به تشکیل سنگ می‌کند خودداری کرد.
درمان‌های خانگی برای درد کیسه صفرا
غذاهای سالم بخورید
غذاهای سالم مانند سبزیجات، آجیل و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید، دنبال کردن یک رژیم غذایی فاقد مواد غذایی عامل افزایش کلسترول مانند گوشت و برخی از محصولات لبنی و سرشار از غذاهایی که برای خانم‌ها مفید است مانند فیبر و ترانس چربی‌ها، می‌توانند درد کیسه صفرا را تسکین دهند.
کمپرس گرم
می‌توانید از یک بطری آب گرم استفاده کنید یا یک حوله گرم را مرطوب کرده و آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در محل درد قرار دهید، البته توجه داشته باشید خیلی داغ نباشد.
چای نعنا
نوشیدن این چای به طور منظم به تسکین درد کیسه صفرا کمک می‌کند، زیرا چای حاوی منتول است و این ترکیب علاوه بر سایر مزایایی که ایجاد می‌کند، در تسکین درد کیسه صفرا و بهبود سلامت آن نقش دارد، یکی از ترکیبات آرام بخش و تسکین دهنده درد بوده و با طبیعت آن سازگار است.
غذاهای ممنوع
از غذاهای کم چرب و پرچرب و پر ادویه پرهیز کنید؛ زیرا این غذاها درد کیسه صفرا را بدتر می‌کند، بنابراین محدود کردن مصرف این مواد غذایی می‌تواند درد را تا حدی کاهش دهد.
ورزش کردن
ورزش خطر سنگ کیسه صفرا و درد ناشی از آنها را کاهش می‌دهد؛ به گونه‌ای که می‌توانید به مدت ۳۰ دقیقه به پیاده روی سریع روی بیاورید یا یک ورزش متوسط را انجام دهید. ورزش به کاهش وزن یا حفظ وزن سالم کمک می‌کند، در نتیجه سطح کلسترول کاهش می‌یابد.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا با کاهش وزن
داشتن اضافه وزن، به خصوص چاقی، میزان کلسترول موجود در صفرا را افزایش می‌دهد و این باعث افزایش خطر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا می‌شود. افراد باید با خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، باید بتوانند وزن خود را کنترل کنند. اما باید از رژیم‌های کم کالری و کاهش وزن سریع پرهیز کنید. مدارکی وجود دارند که می‌توانند شیمیایی صفرا را مختل کنند و خطر ابتلاء به سنگ‌های صفراوی را افزایش دهند. همواره یک برنامه کاهش وزن تدریجی توصیه می‌شود.
بایدها و نبایدهای غذایی بیماری سنگ کیسه صفرا
کیسه صفرا اندامی کوچک و گلابی شکل است که زیر کبد قرار گرفته و پس از تولید صفرا توسط کبد، آن را ذخیره می‌کند. کیسه صفرا به عنوان یک مخزن ذخیره برای صفرا پیش از ترشح آن در روده کوچک برای گوارش چربی عمل می‌کند.
مشکلات کیسه صفرا می‌توانند شامل التهاب و سنگ‌های کیسه صفرا باشند. متأسفانه برخی مواد غذایی حملات کیسه صفرا را تحریک کرده و موجب درد شدید، حالت تهوع، استفراغ، کرامپ‌های شکم و بی اشتهایی می‌شوند. عامل خطرآفرین اصلی برای بیماری کیسه صفرا یک رژیم غذایی با محتوای فیبر کم و کلسترول زیاد است.
یک رژیم غذایی سالم حاوی فیبر زیاد و کلسترول کم به همراه مواد غذایی خاص که از تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا پیشگیری می‌کنند، ممکن است برای افرادی که حملات کیسه صفرا را تجربه می‌کنند، برای پیشگیری از مشکلات مرتبط با کیسه صفرا این که چه مواد غذایی را می‌توانید مصرف کنید و از کدام مواد غذایی باید پرهیز کنید، اهمیت ویژه‌ای دارد.
چربی خونتان را کاهش دهید
صفرا در کبد شکل می‌گیرند و در کیسه‌ی صفرا ذخیره و در روده‌ی بزرگ برای هضم چربی‌ها استفاده می‌شود. اگر در صفرای شما کلسترول زیادی وجود داشته باشد احتمال تشکیل سنگ صفرا بالا می‌رود. زمانی که غذاهای چرب مصرف می‌کنیم صفرا منقبض می‌شود تا صفرا را از طریق کانالی که به روده‌ی بزرگ ختم می‌شود تخلیه کند. در آنجا صفرا به هضم چربی‌های رسیده از غذای مصرف شده کمک می‌کند.
با این حال میزان بالای کلسترول موجود در صفرا باعث می‌شود که سفت شده و سنگ‌هایی تشکیل شود که اندازه‌ی آنها از یک دانه شکر تا آلو متغیر است. بعضی از این سنگ‌ها در کیسه‌ی صفرا جا خوش می‌کنند و هیچ مشکلی به بار نمی‌آورند. اما اگر وارد مجرای صفراوی شوند باعث بروز التهاب، دردهای شدید و انسداد مجرا خواهند شد که گاهی نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کند. از آنجایی که ارتباط بین سنگ‌ها و کلسترول روشن است باید بیشتر به سمت مصرف مواد غذایی کاهنده‌ی میزان کلسترول خون رفت. علاوه بر این توصیه می‌شود که در طول روز چند وعده‌ی غذای سبک میل کنید، چون به این ترتیب از تشکیل سنگ‌های بیشتر پیشگیری می‌شود.
غلات حاوی پوسته پسیلیوم (پوسته اسفرزه)
محققان دانشگاه براندیز ماساچوست به موش‌های آزمایشگاهی مواد غذایی حاوی پسیلیوم داده و مشاهده کردند که این موش‌ها کمتر در معرض تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا قرار می‌گیرند. پسلیوم فیبری است که در بیشتر ملین‌های طبیعی و غلات وجود دارد. به عقیده‌ی این محققان پسیلیوم ترشح صفرا از طریق کیسه‌ی صفرا را افزایش می‌دهد و به این ترتیب از انباشتگی و تشکیل سنگ‌ها پیشگیری می‌کند. به همین دلیل اسفرزه به دلیل دارا بودن فیبر زیاد می‌تواند باعث کاهش کلسترول شود.
می‌توانید روزانه نصف فنجان (صبح) از این دانه‌های طبیعی مفید استفاده کنید.
سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل سرشار از فیبر
در پژوهشی که روی پرستاران انجام شد، مشخص شده است افرادی که فیبر بیشتری دریافت می‌کنند به میزان ۳۵ درصد کمتر در معرض سنگ کیسه‌ی صفرا قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد که مواد غذایی سرشار از فیبرهای غیرمحلول (غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات) تأثیر بیشتری در این خصوص دارند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که خطر تشکیل سنگ در کیسه‌ی صفرا در بین افرادی که رژیم غذایی گیاه‌خواری را دنبال می‌کنند کمتر است.
توصیه می‌کنیم که روزانه بین ۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر مصرف کنید. مصرف دو فنجان میوه، دو و نیم فنجان سبزیجات و ۳ سهم غذایی غلات کامل می‌تواند به تأمین این میزان کمک کند.
ویتامین C
ویتامین C به تجزیه‌ی کلسترول موجود در صفرا کمک می‌کند. نتایج پژوهش‌های آمریکایی نشان می‌دهند خطر ابتلاء به سنگ کیسه‌ی صفرا در بین خانم‌هایی که میزان ویتامین C. خونشان بالاست به میزان ۱۳ درصد کمتر است.
توصیه می‌کنیم که روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم ویتامین C. دریافت کنید. اگر دچار بیرون روی شدید این میزان را کاهش دهید.
امگا ۳ ها
اسیدهای چرب امگا ۳ به کاهش میزان تری گلیسیرید و در نتیجه کاهش کلسترول خون کمک می‌کنند. اگر میزان تری گلیسیریدتان بالاست توصیه می‌کنیم که روزانه بین ۳ تا ۵ گرم امگا ۳ دریافت کنید.
زردچوبه
نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهند که زردچوبه باعث کاهش التهاب کیسه‌ی صفرا می‌شود. محققان معتقدند که زردچوبه باعث تحریک جریان و حرکت صفرا می‌شود. اگر از سنگ کیسه صفرا رنج می‌برید می‌توانید از زردچوبه البته بدون زیاده‌روی استفاده کنید. چون استفاده‌ی زیاد و بی‌رویه از این ادویه می‌تواند برعکس عمل کند. توصیه می‌کنیم که روزانه تا یک قاشق غذاخوری زردچوبه مصرف کنید.
قهوه
محققان فرانسوی معتقدند خانم‌هایی که از سنگ کیسه‌ی صفرا رنج می‌برند و روزانه یک تا چهار فنجان قهوه می‌خورند علائم کمتری نسبت به خانم‌هایی که قهوه نمی‌نوشند تجربه می‌کنند. البته نباید در مصرف این نوشیدنی نیز دچار افراط شوید. مصرف روزانه ۱ تا ۳ فنجان قهوه کافیست. اگر نسبت به کافئین حساسیت دارید قبل از ساعت ۱۵ قهوه تان را میل کنید و کمتر از این میزان گفته شده قهوه بنوشید.
از این‌ها بپرهیزید
گوشت قرمز چرب، سرخ کردنی‌ها، محصولات غذایی سرشار از چربی‌های ترانس، مواد غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس موجود در مارگارین و … می‌تواند باعث بروز مشکلات اساسی شود. محققان آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف بالای چربی‌های ترانس خطر ابتلاء به سنگ کیسه‌ی صفرا را تا ۱۲ درصد افزایش می‌دهد.
رژیم‌های سفت و سخت لاغری
کاهش وزن سریع و زیاد یکی از عوامل رایج ابتلاء به سنگ کیسه‌ی صفرا می‌شود. از هیچ وعده‌ی غذایی صرف نظر نکنید، چون می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در تعادل بین کلسترول و املاح صفراوی شود.
قند زیاد
مصرف زیاد قند و مواد غذایی شیرین می‌تواند باعث برهم زدن تعادل صفرا شده و خطر بروز سنگ کیسه‌ی صفرا را افزایش دهد. توصیه می‌کنیم از مصرف شیرینی‌جات پرهیز کرده و مصرف میوه‌های خشک و دسرهای کم شیرین میوه‌ای را جایگزین کنید.
نوشیدنی‌های گازدار
اسیدفسفریک موجود در نوشابه‌ها می‌تواند باعث نرم شدن سنگ‌ها شده و امکان حرکت آنها را فراهم می‌سازد. اگر یکی از این سنگ‌ها وارد مجاری صفراوی شود بسیار خطرناک خواهد بود.
چربی‌های اشباع شده
همه‌ی چربی‌ها احتمال انقباض‌های کیسه‌ی صفرا را بالا می‌برند، اما چربی‌های اشباع شده که چربی خون را بالا می‌برند خطر بروز سنگ کیسه‌ی صفرا را چند برابر می‌کنند. چربی‌های اشباع نشده که در آووکادو، روغن زیتون، آجیل‌ها، روغن کانولا و ماهی وجود دارد برای سلامتی کیسه‌ی صفرا مفید است. اما در هر حال باید در مصرف روغن و چربی‌ها دقت کرد، چون امکان انقباض کیسه‌ی صفرا و حرکت کردن سنگ‌ها وجود دارد. توصیه می‌کنیم به جای کره از روغن زیتون و روغن کانولا استفاده کنید و به جای گوشت‌های قرمز ماهی میل کنید و به جای پنیرهای چرب آووکادو و آجیل‌ها را دریابید.
نظر شما