به گزارش خبرنگار ایمنا، پوکی استخوان بیماری بدون علامت است که به تدریج ایجاد می‌شود، اما در صورت تشخیص در مراحل اولیه، قابل پیشگیری است، به اعتقاد متخصصان برای حفظ سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان، حفظ وزن در محدوده طبیعی بسیار حائز اهمیت است.
کاهش تراکم استخوان و از دست رفتن بافت استخوان، که منجر به ضعیف و شکننده شدن استخوان می‌شوند، مشخصات بارز بیماری پوکی استخوان هستند. اگر مبتلا به پوکی استخوان هستید، خطر شکستگی استخوان‌ها، خصوصاً در نواحی باسن، ستون فقرات و مچ دست، بیش از دیگران شما را تهدید می‌کند، اغلب پوکی استخوان به عنوان عارضه‌ای شناخته می‌شود که توانایی ساخت استخوان‌های جدید در زنان سالخورده را تضعیف می‌کند.
البته، عوامل پوکی استخوان بسیار زودتر از چنین سنینی آغاز می‌شوند. از آنجا که تراکم استخوان تقریباً در ۲۵ سالگی به اوج خود می‌رسد، باید تا پیش از این سن به استخوان‌ها استحکام بخشید، تا در دوره‌های بعدی زندگی نیز همچنان قوی و محکم باقی بمانند. مصرف کافی کلسیم، یکی از عوامل اصلی دستیابی به استخوان‌هایی محکم است.
علائم و نشانه‌ها
از علائم پوکی استخوان می‌توان گفت معمولاً پوکی استخوان در مراحل اولیه هیچ‌گونه نشانه‌ای ندارد. اما بعدها باعث درد مبهمی در استخوان‌ها یا عضلات می‌شود، به خصوص در گردن و قسمت پایینی پشت. در مراحل بعدی بیماری، بروز دردهای شدید و ناگهانی از علائم پوکی استخوان است که معمولاً به نواحی دیگر گسترش نمی‌یابد؛ اما با انجام فعالیت‌هایی که بر روی ناحیه دردناک فشار وزنی وارد می‌کنند بدتر می‌شود، و ممکن است با حساسیت به لمس همراه شود، ولی به طور کلی در عرض یک هفته کمتر می‌شوند. معمولاً وجود درد بیش از سه ماه طول می‌کشد.
مبتلایان به پوکی استخوان حتی ممکن است افتادن یا هرگونه ضربه دیگری که باعث شکستن استخوانی از آن‌ها مثل استخوان ستون فقرات یا مچ پایشان می‌شود را به خاطر هم نیاورند. شکستگی‌های کمپرشن در ستون فقرات منجر به کاهش قد و قوز کمر می‌شوند، معمولاً، دلیل شکستگی‌های جاهای دیگر بدن، که بیشتر در باسن و استخوان‌های مچ دست رخ می‌دهند، افتادن است.
چه عواملی منجر به پوکی استخوان می‌شوند؟
پوکی استخوان در بعضی افراد بیش از دیگران دیده می‌شود. تراکم و قدرت استخوان تحت تأثیر متغیرهای ژنتیکی و محیطی است. بطور معمول تراکم استخوان مردان بیش از زنان است پس زنان بیش از مردان دچار پوکی استخوان می‌شوند و این بیماری در افراد لاغر و در کسانی که در فامیل نزدیک خود سابقه پوکی استخوان دارند بیشتر دیده می‌شود.
مهمترین عواملی که زمینه ساز بروز استئوپروز یا پوکی استخوان هستند عبارتند از:
پیری
استخوان یک بافت زنده است و در درون آن سلول‌های مختلفی فعالیت می‌کنند. دسته‌ای از این سلول‌ها بنام استئوبلاست Osteoblast مرتباً در حال استخوان سازی هستند و دسته‌ای دیگر بنام استئوکلاست Osteoclast وظیفه جذب استخوان را دارند. پس استخوان‌های بدن ما دائماٌ در حال جذب شدن و جایگزین شدن با مواد نو است.
در سنین جوانی استخوان بیشتر ساخته می‌شود تا جذب شود ولی حدوداً بعد از ۳۵ سالگی به ازای موادی که از استخوان برداشته می‌شوند مواد کمتری جایگزین می‌شوند و این فرایند موجب می‌شود که بتدریج مقدار ماده تشکیل دهنده استخوان و در نتیجه تراکم و استحکام آن کاهش یابد.
بعد از سنین جوانی و با افزایش سن، کل توده استخوانی بدن کاهش یافته و خطر شکستگی افزایش میابد. در سنین یائسگی شدت پیشرفت روند از دست دادن تراکم استخوان، به ناگهان زیاد می‌شود بطوریکه خانمها در ده سال اول یائسگی ممکن است نیمی از تراکم استخوان‌های بدنشان را از دست بدهند.
ژنتیک
در کسانی که سابقه خانوادگی شکستگی دارند، افراد لاغر اندام و افراد با پوست خیلی روشن احتمال استئوپروز یا پوکی استخوان بیشتر است. نژاد آفریقایی استخوان‌های سفت‌تری تا نژاد سفید دارند.
تغذیه
کاهش دریافت کلسیم و ویتامین دی از طریق مواد غذایی، موجب پوکی استخوان می‌شود.
عادات
کسانی که کار پشت میز نشینی دارند و ورزش و فعالیت بدنی کمی دارند و کسانی که عادت به مصرف سیگار یا الکل دارند بیشتر مبتلا به پوکی استخوان و استئوپروز می‌شوند.
دارو
مصرف داروهای حاوی کورتیکوستروئید و مصرف هپارین و فنی توئین می‌تواند موجب پوکی استخوان شوند.در کسانی که به علت ابتلاء به سرطان تحت شیمی درمانی هستند پوکی استخوان بیشتر دیده می‌شود.
بیماری‌ها
در بیماری‌های احتمال پوکی استخوان بیشتر است که عبارتند از:
- بیماری گوارشی منجر به سو جذب مانند بیماری سلیاک، بیماری‌های التهابی روده و عدم تحمل به لاکتوز
- سطح پایین تستوسترون در مردان
- آمنوره (قطع عادات ماهانه در زنان)
- وجود بیماری مزمن مانند روماتیسم فصلی یا بیماری لوپوس یا نارسایی مزمن کبد
- کم کاری غده تیروئید
- بی حرکت یا طولانی مدت مانند کسی که سکته مغزی کرده است
- پرکاری غده پاراتیروئید
- سرطان سینه در زنان و سرطان پروستات در مردان
- بی اشتهایی عصبی
راه‌ها و روش‌های درمان
درمان زود هنگام پوکی استخوان بسیار مهم است، هر چه بیمار برنامه درمانی را زودتر شروع کند نتایج بهتری به دست خواهد آمد. در درمان پوکی استخوان بر کاهش سرعت یا توقف از دست رفتن مواد معدنی، افزایش تراکم استخوان، پیشگیری از شکستگی استخوان‌ها، و کنترل درد ناشی از این بیماری تمرکز می‌شود.پزشک، بر مبنای برآورد میزان قرار داشتن شما در معرض خطر شکستگی استخوان طی ۱۰ سال آینده، که با استفاده از اطلاعاتی مانند آزمایش تراکم استخوان انجام می‌شود، توصیه‌های درمانی خود را ارائه می‌دهد. معمولاً اگر خطر شکستگی بالا نباشد، در درمان پوکی استخوان از دارو استفاده نشده و در عوض بر شیوه زندگی، ایمنی و اصلاح عوامل افزایش دهنده خطر از دست رفتن استخوان تمرکز می‌شود.
دارو
بیشترین داروهای پوکی استخوان، که هم برای زنان و هم برای مردانی که در معرض خطر بالای شکستگی‌ها قرار دارند، تجویز می‌شوند بیس‌فسفات‌ها هستند که نمونه‌هایی از آن‌ها عبارتند از:
• آلندرونات (فوزاماکس)
• رزیدرونات (آکتونل، آتلویا)
• ایباندرونات (بونیوا)
• زولدرونیک اسید (رکلاست)
ورزش و حرکات اصلاحی
انجام مرتب حرکات ورزشی و اصلاحی برای جلوگیری از پوکی استخوان ضروری است. افراد بالغ بین ۱۹ تا ۶۴ سال می‌بایست هر هفته دست کم به مدت ۱۵۰ دقیقه (معادل ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه) تمرینات هوازی (ایروبیک) مانند دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع انجام دهند.
انجام تمرین تحمل وزن و تمرینات استقامتی برای بهبود تراکم استخوان و کمک به پیشگیری و درمان پوکی استخوان بسیار مهم است. افراد بین ۹ تا ۶۴ سال همچنین باید دو یا چند روز در هفته را در قالب تمرینات تقویت عضله به ورزش دادن تمامی گروه‌های اصلی عضلات، از جمله پاها، باسن، پشت، سینه، شانه‌ها و بازوها، اختصاص دهند.
اگر تشخیص داده شده که شما به پوکی استخوان مبتلا هستید، پیش از آغاز یک برنامه تمرینی جدید با یک پزشک یا یک متخصص بهداشت صبحت کنید تا مطمئن شوید که آن برنامه مناسب شما است.
ارتباط پوکی استخوان با وزن بدن
کمبود وزن و اضافه وزن، هر دو به عنوان عوامل خطر در ایجاد پوکی استخوان تلقی می‌شود، به طور کلی دیگر تغذیه مناسب و ورزش؛ دو رکن اساسی در پیشگیری از پوکی استخوان است، پیاده روی انتخاب مناسبی برای ورزش روزانه محسوب می‌شود تا بتوانیم استخوان‌های سالم‌تری داشته باشیم، راهکارهای تغذیه‌ای مؤثر در این زمینه عبارتند از:
کلسیم و ویتامین D را فراموش نکنیم!
دو ماده مغذی اصلی و مهم در حفظ سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان، کلسیم و ویتامین D است. شیر و لبنیات مانند ماست، کشک، پنیر و دوغ نیز منبع اصلی دریافت کلسیم از رژیم غذایی است، اما توصیه می‌شود به صورت کم نمک و کم چرب مصرف شود.
برای تأمین نیاز روزانه کلسیم، روزانه سه لیوان شیر یا معادل آن سایر لبنیات باید مصرف شود. در کنار لبنیات، مصرف برخی از اقلام غذایی دیگر مانند سبزی‌های برگ سبز، انواع کلم و بادام می‌تواند کلسیم دریافتی را افزایش دهد.
لزوم پایش میزان ویتامین D در میان افراد جامعه
با توجه به شیوع کمبود ویتامین D در جامعه، نیاز است همه افراد از نظر کمبود این ویتامین پایش شوند و در صورت کمبود، تحت درمان قرار گیرند. در تمامی افراد بزرگسال سالم با سطح سرمی طبیعی ویتامین D، دریافت ماهانه مکمل ۵۰ هزار واحدی این ویتامین توصیه می‌شود.
به دلیل اینکه دریافت ویتامین D از منابع رژیمی نظیر زرده تخم مرغ، جگر و ماهی کافی نیست، دریافت مکمل ضروری است. علاوه براین، قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به میزان ۱۰ دقیقه در روز و به مدت دو تا سه روز در هفته توصیه می‌شود.
دریافت بالای کافئین، مصرف زیاد نمک، پروتئین حیوانی و نوشیدنی گازدار خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد، همچنین اضافه کردن پودر کاکائو، چای، نسکافه، پودر قهوه به شیر یا افزودن سبزی‌ها به ویژه اسفناج به ماست توصیه نمی‌شود.
نظر شما