به گزارش خبرنگار ایمنا، ایمنی و سلامت فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی از مزرعه تا سفره به معنای اطمینان از سلامت غذایی است که بر سفره افراد جامعه قرار می‌گیرد و نقش مهمی در بهبود بهداشت عمومی و سلامت جامعه دارد؛ به همین دلیل یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها، تأمین غذای ایمن و مورد نیاز مردم است.
تهدیدهای جدید ایمنی مواد غذایی همواره در حال ظهور هستند که از آن جمله می‌توان به تغییرات در تولید، توزیع و مصرف موادغذایی، تغییرات محیط‌زیست، عوامل بیماری‌زای جدید، گسترش فناوری‌ها، مصرف افزودنی، آفت‌کش، آنتی‌بیوتیک و هورمون‌ها در تولید موادغذایی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه اشاره کرد که ایمنی موادغذایی را به چالش می‌کشند؛ همچنین افزایش سفر و تجارت، احتمال آلودگی مواد خوردنی و آشامیدنی در جهان را تقویت می‌کند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز با توجه به فشار جهانی ناشی از بیماری‌های قابل انتقال از غذا که افراد در همه سنین، به ویژه کودکان و ساکنان کشورهای کم‌درآمد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که هرساله هفتم ژوئن، «روز جهانی ایمنی موادغذایی» نام‌گذاری شود تا از این طریق کشورها تلاش کنند از میزان بیماری‌های قابل انتقال از طریق غذا در جهان بکاهند زیرا ایمنی غذا، مسئولیت مشترک بین دولت‌ها، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است.
اکنون با توجه به شیوع و گسترش بیماری کرونا در جهان و ایجاد پاندمی مرگبار ناشی از آنکه تردیدهای بسیاری در خصوص انتقال این بیماری نوظهور از غذای مصرفی وجود دارد، می‌توان به اهمیت مضاعف این مقوله در دنیای امروز پی برد. وزارت بهداشت به همراه سازمان غذا و دارو، به عنوان متولیان اصلی حفظ و حراست از سلامت همگانی، نقشی بی‌بدیل و پررنگ در زمینه ایمنی و سلامت موادغذایی و آشامیدنی ایفا می‌کند.
اصل ایمنی غذا از مزرعه تا خانه / توجه به میزان آفت‌کش‌ها
مهدی میرجهانیان، مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: ایمنی موادغذایی موضوعی است که در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است و اساس تأمین غذای سالم به شمار می‌آید؛ به همین دلیل ایمنی موادغذایی از مزرعه تا سفره به عنوان یک اصل پذیرفته شده در دستور کار قرار دارد.
وی تمام زنجیره تولید موادغذایی شامل مواد اولیه یا محصولات فرآوری شده را تابع این موضوع می‌داند و می‌افزاید: در این چهارچوب باید شرایطی فراهم شود که یک ماده غذایی از لحظه شروع تولید در مزرعه تا فرآوری مواد اولیه‌ای که قرار است تبدیل به غذاهای بعدی شود، از نظر سلامت کنترل شود.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان حلقه بعدی زنجیره ایمنی موادغذایی را شامل برداشت و جابه‌جایی محصولات، فرآوری در صنایع تبدیلی کوچک یا بزرگ و در نهایت جابه‌جایی تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی یا سفره‌ها معرفی می‌کند و می‌گوید: یک ماده غذایی از زمانی که ماده اولیه است تا تبدیل شدن به ماده فرآوری شده و رسیدن به سفره مصرف‌کننده باید سالم باشد و کنترل‌های شدیدی در زمینه تولید محصولات گلخانه‌ای مانند فلفل دلمه‌ای، خیار و صیفی‌جات در استان اصفهان انجام می‌شود.
وی مشخص بودن میزان استفاده از انواع کودهای شیمیایی یا آفت‌کش‌ها از لحظه تولید موادغذایی را ضروری می‌داند و می‌گوید: در مرحله بعد باید مشخص شود که چگونه محصول می‌تواند با کمترین خطر و ایمن‌ترین حالت در چرخه موادغذایی قرار گیرد، ممکن است قسمت مهمی از ایجاد ایمنی در این چرخه به انسان‌ها برمی‌گردد صنایع دامی و حتی تولید محصولاتی مانند عسل و لبنیات نیز از دیگر حلقه‌های زنجیره ایمنی موادغذایی است.
۸ محصول کشاورزی زیر ذره بین نظارت
میرجهانیان کنار هم قرار گرفتن تمام این حلقه‌ها را برای رسیدن موادغذایی سالم به سبد مصرف خانوار ضروری می‌داند و می‌افزاید: در این راستا فعالیت‌های گوناگونی انجام شده و سازمان‌های مختلفی ازجمله جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو و معاونت بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و دام‌پزشکی فعالیت می‌کنند و در یک سال اخیر نیز این فعالیت‌ها بسیار گسترده و عمیق‌تر شده است.
وی با اشاره به گسترش نظارت قانونی بر کنترل قسمتی از مراکز فرآوری موادغذایی، خاطرنشان کرد: هر یک از ارگان‌های عضو از جمله سازمان غذا و دارو و کارخانجات موادغذایی و حتی واحدهای صنفی در زنجیره تهیه و تولید غذای سالم وظیفه خاصی به عهده دارند و می‌توانیم موضوع کنترل نقاط بحرانی از لحظه فرآوری تا لحظه مصرف را پیگیری کنیم.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان هشت محصول مهم کشاورزی از جمله پرتقال، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، خیار، سیب درختی و پیاز را در دستور کار نظارت ویژه سازمان صمت اعلام می‌کند و می‌گوید: یکی از فعالیت‌هایی که با صرف هزینه‌های بسیار زیاد در حال انجام است انجام آزمایش‌های دوره‌ای مشخص و نمونه‌گیری بر روی این محصولات است تا باقی‌مانده آفت‌کش‌ها و مواد سمی خطرناک روی محصولات پرمصرف کشاورزی اندازه‌گیری و نتایج آن به وزارت بهداشت اعلام شود.
وی با تاکید بر اینکه ایمنی موادغذایی متولیان و برنامه‌های اجرایی و عملی خاص دارد، می‌افزاید: براساس قانون، موضوع کنترل سلامت موادغذایی و محصولات کشاورزی به عهده وزارت بهداشت است و این نقش را برای محصولات صنعتی و صنفی انجام می‌دهد در کنار آن، سازمان دام‌پرشکی، جهاد کشاورزی و غذا و دارو نیز برنامه‌های کنترلی خود را در دستور کار دارند.
استفاده غیرمجاز از برخی سموم و آفت‌کش‌ها
میرجهانیان با اشاره به شرایط خاص جامعه و چالش‌های کنونی جهان، خاطرنشان می‌کند: تامین ایمنی موادغذایی نیازمند دقت خاصی است که در این راستا مصرف‌کنندگان نیز نقش دارند و باید در هنگام مصرف موادغذایی و تامین مواد اولیه، به مبدا و نوع ماده غذایی دقت بسیار زیادی داشته باشند.
وی درباره استفاده بیش از حد از سموم و آفت‌کش‌ها در تولید محصولات کشاورزی، می‌گوید: این موضوع ممکن است در برخی موارد اتفاق بیفتد اما نظارت و کنترل دستگاه‌های متولی، احتمال آن را به شدت کاهش می‌دهد؛ با این وجود این اتفاق گاهی به شکل غیرمجاز و درباره سموم و کودهایی که از کشور چین وارد چرخه مصرف کشاورزان شده، رخ داده و ضرر و زیان هنگفتی به کشاروزی وارد کرده است اما بلافاصله سازمان‌های نظارتی متوجه تخلف شدند و از آن جلوگیری کردند.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان تصریح می‌کند: با وجود برخورد سازمان‌های نظارتی، در تولید همه انواع موادغذایی نمی‌توانیم بگوییم به ضریب ایمنی صددرصدی رسیده‌ایم زیرا شرایط تولید محصولات متفاوت است و این امکان وجود دارد که تولیدات خرد قابل نظارت نباشد.
وی درباره پیامدهای استفاده بی‌رویه از کود و سم در تولید محصولات کشاورزی، می‌افزاید: برخی آثار مصرف آفت‌کش‌های غیرمجاز، بهبوددهنده‌های رشد یا کودهای غیرمجاز ممکن است به شکل کوتاه‌مدت و سریع ظاهر شود مانند مشکلی که برای صادرات فلفل دلمه‌ای به کشورهای همسایه ایجاد شد که باقی‌مانده سموم در محصولات وجود داشت اما بیشتر آنها عواقب بلندمدت و درازمدتی دارند که نیاز به بررسی و آشکار کردن طولانی مدت دارد.
روغن‌های تراریخته در چرخه موادغذایی
میرجهانیان با اشاره به وضعیت تولید محصولات تراریخته در کشور، خاطرنشان می‌کند: محصولات تراریخته متولی خاص دارد؛ یعنی سازمان غذا و دارو و سازمان جهاد کشاورزی برای تعدادی از محصولات تراریخته مجوز مصرف صادر کرده است، ازجمله روغن کلزا یا سویا که جزو محصولات تراریخته‌ای هستند که به شکل ناگزیر در چرخه موادغذایی قرار دارند.
وی تولید این محصولات را به شکل مجاز و کنترل شده، می‌داند و می‌گوید: این گونه نیست که چنین محصولاتی به شکل بی‌ضابطه و غیرقانونی وارد چرخه مصرف شود بلکه تمام محصول کلزایی که روغن مایع از آن به دست می‌آید و قسمت اعظم سویا، جزو محصولات تراریخته است.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان درباره راهکار تشخیصی محصولات غذایی سالم برای مصرف‌کننده، تاکید می‌کند: همین که موادغذایی تاییدیه ارگان‌های نظارتی مانند سازمان غذا و دارو را داشته باشد برای اطمینان به سلامت آنها کافی است و نشان می‌دهد که استانداردهای لازم را برای تولید محصول دریافت کرده‌اند؛ بنابراین مصرف‌کننده می‌تواند با اطمینان خاطر این محصولات را استفاده کند.
وی درباره اطمینان از سلامت میوه و سبزیجات می‌افزاید: خرید از مبادی مطمئن در این زمینه بهترین توصیه به مصرف‌کننده است، زیرا عرضه سبزیجات و میوه‌ها در فروشگاه‌های مشخص و شناخته شده نشان‌دهنده ایمنی شرایط تهیه و تولید آن است اما روش‌هایی مانند خرید از فروشندگان دوره‌گرد خطر آلودگی آنها را افزایش می‌دهد.
میرجهانیان با اشاره به حساسیت مصرف کود و سم به ویژه در تولید میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی، می‌گوید: شرایط سم زدن به این میوه بسیار خاص است؛ بنابراین خرید میوه و سبزیجات از مکان‌های غیرمطمئن به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود اما عرضه محصولات در میادین میوه و تره‌بار و فروشگاه‌های سطح شهر به معنای نظارت بر کیفیت آن‌هاست.
وی با اشاره به هزینه بالای خرید موادغذایی در سبد خانوار اظهار می‌کند: شهروندان هنگام خرید این محصولات دقت کافی داشته باشند مصرف‌کنندگان باید در ازای هزینه زیادی که برای خرید موادغذایی پرداخت می‌کنند محصولی بخرند که از کیفیت لازم برخوردار باشد؛ زیرا نخستین حلقه نظارتی بر سلامت و ایمنی موادغذایی، مصرف‌کنندگان هستند که در کنار ارگان‌های متولی باید در این زمینه از حساسیت کافی برخوردار باشند.
بازرسی‌های سرزده، نمونه‌برداری‌های تصادفی
محمود فرمانی، مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: ایمنی موادغذایی موضوعی است که همواره باید مورد توجه قرار گیرد و سلامت و ایمنی در زمینه موادغذایی و دیگر محصولاتی که افراد جامعه استفاده می‌کنند در دستور کار اداره استاندارد قرار دارد.
وی با اشاره به نظارت‌های ویژه بازرسان استاندارد بر واحدهای فرآوری موادغذایی، می‌افزاید: براساس استانداردهای ملی ایران، هم بازرسی‌های سرزده و تصادفی از واحدهای تولیدی در استان انجام می‌شود و هم نمونه‌برداری‌هایی از خط تولید و انبار این کارخانه‌ها صورت می‌گیرد که به آزمایشگاه‌های مورد تأیید فرستاده می‌شوند و براساس نتایجی که به دست می‌آید با متخلفان برخورد می‌شود.
مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان با اشاره به انجام بازرسی از بازار عرضه موادغذایی، خاطرنشان می‌کند: بازرسان اداره استاندارد، بازاری را که تولیدات استان اصفهان و دیگر استان‌ها در آن عرضه می‌شود، مورد بررسی و نمونه‌گیری قرار می‌دهند که این طرح هم در قالب نمونه‌برداری‌ها با اعتبارات دولتی و هم انجام آزمایش‌های لازم در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود و براساس نتایج به دست آمده برخوردهای لازم با تخلفات صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به وجود دستورالعمل‌های لازم برای برخورد با تولیدکنندگانی که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند، تاکید می‌کند: آمار تخلفات زیاد نیست و بیشتر موارد مربوط به عدم تطابق با استاندارد است، به عنوان مثال ممکن است در تولید یک ماده غذایی، درصد مجاز نمک به شکل جزیی بیشتر از حد مجاز باشد.
۱۰۰ تخلف از استاندارد در یک سال
فرمانی از ثبت ۱۰۰ مورد اعلام جرم در واحد حقوقی اداره استاندارد به مراجع قضایی خبر می‌دهد و می‌گوید: این تخلفات مربوط به تمام وظایف اداره استاندارد در سال ۱۴۰۰ است که شامل صنایع فرآوری موادغذایی نیز می‌شود.
وی بیشترین تخلف در حوزه استاندارد را مربوط به عدم همخوانی با استاندارد می‌داند و می‌افزاید: اگر بازرسان احساس کنند که حقی از مصرف‌کننده ضایع می‌شود، در قالب فاکتورهای بحرانی یا کاربردی فرد را به محاکم قضائی معرفی می‌کنند یا موضوع در جلسه کمیسیون شبه‌قضایی ماده ۴۲ قانون در محل اداره کل با حضور معاون دادستان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان درباره اطمینان مصرف‌کننده به ایمنی و سلامت موادغذایی، اظهار می‌کند: با ضریب بسیار بالایی، موادغذایی دارای مهر استاندارد تایید می‌شود و مردم به راحتی می‌توانند آن‌را مصرف کنند، ممکن است تخلفاتی وجود داشته باشد که افراد می‌توانند از طریق تماس با شماره ۱۵۱۷ آنها را معرفی کنند تا برخورد لازم صورت گیرد.
وی یکی از راهکارهای اطمینان از سلامت موادغذایی را توجه به نشان استاندارد و اصالت کالا معرفی می‌کند و می‌گوید: مصرف‌کنندگان همچنین می‌توانند کد ۱۰ رقمی که زیر علامت استاندارد حک شده است را به سامانه ۱۰۰۰۱۵۱۷ سازمان ملی استاندارد پیامک کنند تا اطلاعات مربوط به محصولی که خریداری کرده‌اند را دریاف کنند که شامل نام واحد تولیدی، محصول، پروانه اعتبار آن می‌شود.
برخورد با کارگاه‌های زیرپله‌ای
فرمانی، تولید رقابتی محصولات غذایی را مهم‌ترین مانع برای تقلب و تخلف در این زمینه می‌داند و می‌گوید: با توجه به اینکه تولیدکنندگان مختلفی در زمینه صنایع غذایی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند، بنکداران و مراکز توزیع عمده عاملی برای دریافت علامت استاندارد این واحدهای تولیدی هستند؛ زیرا بدون نشان استاندارد این واحدها در چرخه رقابت با همتایان خود به سادگی کنار گذاشته می‌شوند.
وی اظهارنظر درباره مصرف بیش از اندازه کود و سم در برخی موادغذایی را در حیطه وظایف جهاد کشاورزی می‌داند و می‌گوید: موادغذایی فله نیز از شمول نشان استاندارد خارج است و سازمان غذا و دارو متولی نظارت بر آن‌هاست اما درباره کارگاه‌های زیرپله‌ای، چندین مورد سال گذشته گزارش شد که همگی پلمب شدند.
نظر شما