چگونه فشار خون را کنترل کنیم؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۵ از میان ۵۶.۴ میلیون مورد مرگ در جهان حدود ۱۵ میلیون به علت بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی رخ داده است. این آمار نشان دهنده این است که بیماری‌های قلبی عروقی کماکان اولین علت مرگ در جهان هستند. یکی از مهم‌ترین و شاید مؤثرترین عوامل بروز و پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی، داشتن فشار خون بالا یا به اصطلاح عامیانه «فشار خون» است.

پرفشاری خون تدریجی است

ابتلاء به فشار خون بالا یکی از عواملی است که معمولاً به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد، ولی به تدریج اثرات مخرب خود بر قلب، رگ‌های خونی بزرگ و کوچک، کلیه‌ها، شبکیه چشم و سایر اعضا را بر جای می‌گذارد. از آنجا که وظیفه اصلی قلب، فرستادن خون به عضلات، مغز و سایر ارگان‌ها است، هرعاملی که در مقابل این وظیفه سدی ایجاد نماید کار قلب را افزایش خواهد داد.

پرفشاری خون به معنای بالا بودن میزان فشاری است که بر اثر برخورد خون به دیواره‌ی سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود. سرخرگ‌ها، رگ‌هایی هستند که خون را از قلب به تمام اعضای بدن می‌رسانند. میزان فشار خون، با دو عدد مشخص می‌شود. فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) نشان دهنده‌ی فشار وارد شده به دیواره‌ی سرخرگ‌ها در هنگام انقباض قلب است و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان دهنده‌ی فشار وارد شده به دیواره‌ی سرخرگ‌ها در هنگام آزاد شدن عضلات قلب (بین هر ضربان قلب) است.

فشار خون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. در صورتی که فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹۹ باشد، شخص در معرض ابتلاء به فشار خون بالا قرار دارد و فشار خون ۱۴۰/۹۰ و بالاتر نشان دهنده ابتلاء به بیماری پرفشاری خون است. در دوران بارداری نیز فشار خون بارداری، به طور طبیعی، باید کمتر از ۱۲۰/۸۰۰ باشد. بالا بودن فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیب‌های چشمی و سکته مغزی و آسیب به مغز می‌شود.

سهم مردان بیش از زنان در پرفشار خون

افزایش فشار خون در بین افراد بالاتر از ۴۵ سال متداول است. در این بین سهم مردان بیش از زنان است. این آمار در افراد بالای ۶۵ سال به عکس است به نحوی که زنان بیشتر تحت تأثیر پرفشاری خون قرار می‌گیرند.

داشتن سابقه خانوادگی از عوامل افزاینده ریسک ابتلاء به فشار خون بالا است. همچنین نژاد نیز در افزایش ریسک ابتلاء به این بیماری مؤثر است؛ چنانکه فشار خون بالا و عوارض ناشی از آن در سیاه پوستان بیشتر مشاهده شده است. همچنین حدود ۶۰% از افراد دیابتیک شرایط پر فشاری خون را تجربه کرده اند. آمارها حاکی از آن است که از هر ۵ فرد مبتلا به پر فشاری خون، ۱ نفر از ابتلاء به این بیماری آگاه نیست. که این مهم، از عمده ترین ریسک فاکتورهای حمله قلبی و سکته مغزی است. عدم درمان مناسب برای فشار خون بالا می‌تواند منجر به ایجاد آسیب‌های قلبی، مغزی، کلیوی، ریوی و اختلال در گردش خون بدون هیچ علامت خاصی شود.

ممکن است برخی افراد با بالا رفتن شدید فشار خون دچار علائم زیر شوند:

- سر درد شدید

- سرگیجه

- تنگی نفس

- تاری دید

- احساس نبض در سر یا گردن

- حالت تهوع

- خستگی

- درد در قفسه سینه

- وجود خون در ادرار

دلایل پرفشاری خون چیست؟

دلایل بسیاری برای افزایش فشار خون وجود دارد اما علت دقیق آن مشخص نیست.

دلایل محیطی: از جمله عوامل افزاینده فشار خون می‌توان به عادات غذایی و سبک زندگی اشاره کرد. برخی از این عوامل عبارتند از:

- سیگار کسیدن

- اضافه وزن و چاقی

- کمبود فعالیت فیزکی

- مصرف زیاد نمک و حساسیت به سدیم

- مصرف الکل

- استرس

- افزایش سن

- عوامل ژنتیکی

- اختلالات

- غده آدرنال و تیروئید

- اختلالات خواب

- بیماری‌های مزمن کلیوی

- کمبود ویتامین D

عوارض پرفشاری خون کدام است؟

ابتلاء به پرفشاری خون می‌تواند سبب ایجاد آسیب‌های بافتی و در نهایت ایجاد مشکلات می‌شود که عبارتند از:

- حمله قلبی و سکته مغزی: فشار خون بالا می‌تواند با سختی عروق و تصلب شراین همراه باشد از این رو ریسک ابتلاء به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

- نارسایی قلبی: با افزایش فشار خون، ماهیچه به قدرت بیشتری جهت پمپاژ خون نیازمند است از این رو ماهیچه‌های قلبی ضخیم‌تر می‌شوند. ضخیم شدن این ماهیچه‌ها با ایجاد نارسایی‌های قلبی همراه است.

- سندروم‌های متابولیک: این سندروم مجموعه‌ای از اختلالات متابولیسم است که با افزایش تریگلیسیرید، کاهش HDL (کلسترول خوب)، فشار خون بالا و ازدیاد انسولین همراه است.

- مشکلات حافظه و یادگیری: فشار خون بالای کنترل شده می‌تواند بر روی قدرت تفکر، حافظه و یادگیری تأثیر گذار باشد. این اختلال در بسیاری از افراد دارای پرفشاری خون مشاهد می‌شود.

- ضخیم، تنگ یا پاره شدن عروق چشم: این موارد که ممکن است در نتیجه‌ی پر فشاری خون ایجاد شود، باعث تاری دید می‌شود.

- تضعیف و تنگ شدن عروق خونی کلیوی

- افزایش خطر ابتلاء به آنوریسم

برای پایین آوردن یا کنترل فشار خون چه کنیم؟

حالا که از عوامل و افراد در معرض خطر ابتلاء به فشار خون گفتیم. بهتر است راهکارهای درمانی آن را نیز بررسی کنیم.

１- کاهش فشار خون با ورزش

ورزش منظم کمک می‌کند فشار خون پایین بیاید. افراد بالغ باید هرهفته حدود ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط انجام دهند. این ورزش می‌تواند شامل باغبانی، پیاده‌روی سریع، دوچرخه سواری یا سایر ورزش‌های هوازی باشد. ورزش‌های تقویت عضلات هم هفته‌ای دو روز توصیه می‌شود. این ورزش‌ها باید تمام عضلات اصلی بدن را درگیر کند.

２- کاهش فشار خون با مصرف دیورتیک‌ها

اگر ورزش و تغییر برنامه غذایی جواب ندهد، معمولاً اولین انتخاب دیورتیک‌ها هستند. دیورتیک‌ها را قرص آب نیز می‌نامند. این قرص کمک می‌کند آب و نمک اضافی بدن کم شود و فشار خون پایین بیاید. یعنی با مصرف این قرص بیشتر ادرار خواهید کرد. بعضی از این داروها ممکن است پتاسیم بدن را خالی کنند که سبب ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات پا و خستگی می‌شود. بعضی نیز قند خون را در دیابتی‌ها بالا می‌برد. اختلال نعوظ نیز از عوارض جانبی کمتر شایع است.

３- کاهش فشار خون با مسدود کننده‌های بتا

مسدود کننده‌های بتا ضربان قلب را پایین می‌آورند، به این معنا که قلب دیگر مجبور نیست سخت کار کند. آنها برای دیگر مشکلات قلبی مانند ضربان قلب غیر طبیعی که آریتمی نام دارد نیز استفاده می‌شوند. عوارض جانبی مصرف این دارو می‌تواند شامل بی‌خوابی، سرگیجه، خستگی، سرد شدن دست‌ها و پا و اختلال نعوظ باشد.

۴- کاهش فشار خون با مهارکننده‌های ACE

مهار کننده‌های ACE ذخایر آنژیوتانسین بدن را کاهش می‌دهند. آنژیوتانسین ماده‌ایست که سبب می‌شود رگ‌ها باریک شوند. نتیجه این است که آرامش پیدا می‌کنید، رگ‌ها باز می‌شوند، فشار خون پایین می‌آید و قلب کمتر کار می‌کند. عوارض جانبی می‌تواند شامل سرفه خشک، جوش‌های پوستی، سرگیجه و بالا رفتن سطح پتاسیم بدن باشد.

۵- کاهش فشار خون با ARB ها

این دارو به جای اینکه ذخایر آنژیوتانسین را کاهش دهد، گیرنده‌های آنژیوتانسین را متوقف می‌کند. این جلوگیری سبب می‌شود تأثیرات شیمیایی باریک شدن رگ‌ها کم شود و فشار خون کاهش بیابد. چند هفته طول می‌کشد تا ARB ها کامل اثر کنند. عوارض جانبی احتمالی شامل سرگیجه، گرفتگی عضلانی، بی‌خوابی و بالا رفتن سطح پتاسیم است. خانم‌های باردار نباید این دارو را مصرف کنند.

۶- کاهش فشار خون با مسدودکننده کانال کلسیم

مسدود کننده‌های کانال کلسیم حرکت کلسیم به درون سلول‌های قلب و رگ‌ها را کند می‌کند. از آنجا که کلسیم سبب می‌شود قلب قوی‌تر منقبض شود، این دارو انقباض قلب را کندتر می‌کند و فشار پایین می‌آید. این داروها سبب سرگیجه، تپش قلب، تورم مچ پا و یبوست می‌شوند. مسدود کننده‌ها را با میوه یا شیر بخورید و از خوردن آنها با آب گریپ فروت یا نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.

۷- کاهش فشار خون با دیگر داروها

دیگر داروهایی که سبب کاهش فشار خون می‌شوند شامل بازکننده‌های عروقی، مسدود کننده‌های آلفا و آگونیست مرکزی هستند. اثرات جانبی احتمالی شامل سرگیجه، تپش قلب، سردرد یا اسهال می‌شود. دکتر در صورتی که دیگر داروها کارساز نباشند و یا شرایطی خاص داشته باشید این موارد را تجویز می‌کند.

۸- کاهش فشار خون با رژیم غذایی مناسب

شما می‌توانید فشار خود را با استفاده از رژیم غذایی مناسب پایین بیاورید. اگر اضافه وزن دارید باید حتماً مصرف کالری‌ها را کاهش دهید و وزنتان را کم کنید. چاقی نه تنها سبب افزایش فشارخون می‌شود، بلکه مشکلات دیگری را نیز به وجود می‌آورد. با وجود رژیم غذایی خوب هم از غذاهای مورد علاقه لذت می‌برید و هم فشارخون را کنترل کرده‌اید. اگر اضافه وزن دارید، با رژیم لاغری مناسب نیز می‌توانید فشار خون را کنترل کنید.

کاهش فشار خون با میوه گریپ فروت

گریپ فروت یکی از بهترین میوه‌های موجود برای کنترل فشار خون بالا است. پتاسیم بالای موجود در این میوه منجر به کاهش فشار خون سیستولیک می‌شود. گریپ فروت یک منبع غنی از فلانوئیدها است و به همین خاطر در کنترل بیماری‌های جدی مثل دیابت و اختلالات قلبی عروقی نقش قابل توجهی دارد. توصیه می‌کنیم قبل از این که این میوه را با هدف کاهش فشار خون به رژیم غذایی خود اضافه کنید، حتماً با پزشک خود در این مورد مشورت کنید.