به گزارش خبرنگار ایمنا، از سال ۲۰۰۵ روز ۲۷ اردیبهشت ماه (۱۷ ماه می میلادی) به نام روز جهانی فشار خون نامگذاری شده است و هر سال برگزار می‌شود و هدف از آن افزایش آگاهی افراد از راهکارهای پیشگیری از بروز فشار خون بالا است. بیماری فشارخون بسیار شایع است، در واقع با تغییر دستورالعمل‌ها، انتظار می‌رود که در حال حاضر حدود نیمی از بزرگسالان با این بیماری تشخیص داده شوند، به طور معمول فشار خون بالا در طی چند سال ایجاد می‌شود و معمولاً بدون هیچ گونه علامتی است، اما حتی بدون علائم نیز می‌تواند به عروق خونی و اندام‌ها، به خصوص مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها آسیب بزند.
طبق آمارها، بیماری‌های قلبی عروقی با بیش از ۱۷ میلیون مرگ در سال، مهمترین عامل مرگ و میر جهان به شمار می‌رود، اصلی‌ترین علت بروز این نوع بیماری‌ها پرفشاری خون یا فشار خون بالا است ولی اهمیت پیشگیری این بیماری در بین مردم به درستی شناخته نشده است، ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و حدود ۲۰ درصد از جمعیت بزرگسال آن به این بیماری مبتلا هستند.
وضعیت شیوع فشار خون بالا در ایران
در کشور ما در سال ۱۳۹۶ بالغ بر ۹۷ هزار مرگ ناشی از فشار خون برآورد شده است و این روند همچنان رو به افزایش است. بر اساس پیمایش ملی در سال ۹۵ حدود یک سوم جمعیت بزرگسال (۳۰ سال به بالا) ایران از فشار خون بالا رنج می‌برند و از میان حدود ۱۵ میلیون بیمار مبتلا به فشار خون در کشور، تنها ۶۰ درصد از آنها در مورد فشار خون خود آگاهی دارند یعنی حدود ۶ تا ۷ میلیون بیمار مبتلا به فشار خون در کشور از این موضوع آگاه نیستند از طرفی فقط نیمی از این افراد برای کنترل بیماری خود، دارو دریافت می‌کنند یعنی فقط ۱۹ درصد از بیماران مبتلا به فشار خون در کشور این بیماری را شناسایی کرده و دارو مصرف می‌کنند.
شیوع فشار خون در استان‌های مختلف بسته به فرهنگ بومی مردم و نوع تغذیه‌ای که دارند متفاوت است. شیوع بیماری فشار خون در روستاها بیش از سایر مناطق است و این موضوع احتمالاً به دلیل سبک تغذیه مردم در روستاها به وجود آمده است. اگر در کنترل و شناسایی فشار خون مداخله نکنیم، در آینده نزدیک، وضعیت بسیار بدتری را شاهد خواهیم بود. فشار خون اصلی‌ترین عامل قابل مداخله و تغییر در ابتلا به بیماری غیرواگیر محسوب شده و اگر کنترل شود از بار سنگین بیماری‌های غیرواگیر در کشور نیز کاسته شده و بسیاری از اهداف سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیر، مانند کاهش ۲۵ درصدی مرگ و میرهای زودرس، کاهش ۳۰ درصدی متوسط مصرف نمک در جامعه، فراهم‌آوری ۸۰ درصدی به تکنولوژی‌ها و داروهای اساسی قابل فراهم برای درمان بیماری‌های غیرواگیر و کاهش ۲۵ درصدی شیوع فشار خون بالا در کشور محقق می‌شود.
کاهش شیوع فشار خون بالا در جامعه، کاهش میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در جامعه، کاهش میانگین مصرف نمک در جامعه، افزایش دسترسی به داروهای اساسی برای درمان فشار خون بالا، افزایش دسترسی به فشارسنج استاندارد در سیستم‌های بهداشتی و درمانی، کاهش نسبی آمار بیمارانی که از فشار خون خود مطلع نیستند، افزایش نسبی آمار بیمارانی که فشار خون آنها شناسایی شده و تحت درمان قرار دارند، افزایش پوشش مراقبت‌های بیماران مبتلا به فشار خون بالا در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی، افزایش آگاهی افراد بزرگسال از عوامل خطر ابتلا به فشار خون، کاهش عوامل خطر ابتلا به فشار خون بالا، برابری در دسترسی و کیفیت خدمات برای پیشگیری و کنترل بیماری فشار خون از جمله اهداف بلندمدت وزارت بهداشت برای کنترل و کاهش فشار خون در کشور است.
شیب تند ابتلای فشار خون در اصفهان
شیوع فشار خون بین بزرگسالان در استان اصفهان ۲۵ درصد است و از هر ۴ فرد بالای ۱۸ سال یک نفر به فشار خون بالا مبتلا است، این در حالی است که از هر ۴ نفر که در کشور فوت می‌کنند یک نفر به دلیل مرگ‌های منتسب به فشار خون است، بنابراین اهمیت زیادی دارد که فشار خون بالا تشخیص داده شده و درمان شود و حتی قبل از ابتلا بتوانیم از آن پیشگیری کنیم.
مصرف نمک در اصفهان زیاد است. هر فرد در روز باید ۵ تا ۶ گرم نمک مصرف کند در حالی که مصرف نمک در اصفهان روزی ۱۳ گرم است. این میزان مصرف فقط به صورت نمک نیست بلکه در غذاهای فرآوری شده، لبنیات، نان، ترشیجات، رب، انواع سس و هر ماده غذایی آماده‌ای که می‌خریم وجود دارد به همین دلیل مصرف بیشتر مواد غذایی خانگی، سبزیجات و میوه‌ها توصیه می‌شود.
در دوران کرونا به افراد تاکید می‌شود از خانه بیرون نیایند، اما افراد باید در منزل نرمش و فعالیت بدنی داشته باشند چون کم تحرکی باعث چاقی و اضافه وزن شده و خود عامل تمام بیماری‌ها از جمله فشار خون است.
اضافه وزن و چاقی در جوانان ۱۸ تا ۳۰ ساله در اصفهان رشد بسیاری داشته است البته اضافه وزن و چاقی در سایر گروه‌های سنی هم زیاد شده، ولی در این گروه سنی شیب تندتری داشته است، بنابراین رژیم غذایی مناسب و تحرک کافی اهمیت زیادی دارد و از ابتلاء به بیماری‌هایی همچون فشار خون بالا پیشگیری می‌کند.
اندازه فشار خون نرمال و فشار خون بالا
درمان فشار خون بالا مصرف دارو و اصلاح شیوه زندگی با اقداماتی همچون ترک سیگار، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مناسب است. عدد ۱۲ روی ۸ فشار خون نرمال است، اما عدد ۱۴ روی ۹ به بالا، فشار خون بالا است و بین ۱۲ تا ۱۴ را هم مرحله مقدماتی فشار خون بالا می‌گوئیم که بیمار دارو لازم ندارند، ولی با اصلاح شیوه زندگی می‌توان به فشار خون نرمال برگشت.
از هر ۱۰۰ نفر مبتلا به فشار خون بالا تنها ۲۵ نفر دارو می‌خورند، شاید فشار خون بالای نیمی از افرادی که دارو مصرف می‌کنند کنترل می‌شود و به همین خاطر می‌توان گفت از هر ۱۰۰ بیمار فشار خون شاید بیماری ۱۶ نفر کنترل شود در حالی که فشار خون بالا درد و علامتی ندارد اما عوارض زیادی همچون سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه و حتی نابینایی دارد.
دلایل شیوع فشار خون بین افراد مسن
فشار خون بالا به خصوص در افراد مسن بسیار شایع است. تقریباً یک نفر از هر چهار نفر از فشار خون بالا رنج می‌برند، در بیماران جوان‌تر در مردان شایع‌تر است ولی در سنین بالاتر در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود، به طور کلی با افزایش سن خطر ابتلا افزایش می‌یابد. سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب و ورم ریه، نارسایی کلیه و آسیب چشمی و مشکل بینایی از عوارض اصلی فشار خون بالا است. بر اساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، هرچه فشار خون بالاتر باشد میزان امید به زندگی پایین‌تر خواهد بود.
علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما چاقی و اضافه وزن، سن بالای ۶۰ سال، سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی حاوی نمک زیاد یا چربی اشباع شده و عدم مصرف میوه و سبزی، کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی، استرس، عوامل ژنتیکی، پشت میز نشینی، مصرف قرص‌های ضد حاملگی، استروییدها و بعضی از انواع داروهای مهارکننده اشتها از عواملی است که فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می‌کنند.
فشار خون بالا، کشنده‌ای خاموش
پرفشاری خون در مراحل اولیه به ندرت از خود نشانه بالینی بر جای می‌گذارد، به‌طوری که طبق آمار موجود، حدود نیمی از افراد مبتلا به بیماری پرفشاری خون از بیماری خود آگاهی نداشته و هیچ اقدام درمانی جهت رفع این مشکل انجام نمی‌دهند و دچار عوارض این بیماری مانند سکته قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های کلیوی و مرگ‌های زودرس می‌شوند، از این رو در جهان بیماری فشارخون بالا با عنوان "قاتل خاموش" شناخته می‌شود.
سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده که فشارخون بالا سومین عامل کشنده دنیا در نظر گرفته می‌شود و عامل مهم بیماری عروق کرونر قلب و ایسکمی قلبی و نیز سکته مغزی خونریزی دهنده است و ارتباط مثبت و مستمر با آنها دارد. از دیگر عوارض فشارخون بالا نارسایی قلبی، بیماری عروق محیطی، خونریزی ته چشم است، فشارخون بالای خفیف نیز در صورت نبود تشخیص و درمان یک بیماری پیش رونده است، افراد دیابتی که بیماری فشارخون بالا هم دارند دو برابر بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی عروقی هستند.
درمان نکردن بیماری و بروز حمله قلبی و سکته مغزی
تشخیص زودهنگام این بیماری مهم است، خوانش منظم فشار خون می‌تواند به شما و پزشک در تشخیص زودهنگام تغییرات کمک کند. در صورت افزایش فشار خون، ممکن است پزشک برای ارزیابی این که آیا این مقدار بالا می‌ماند یا به سطح نرمال برسد تا چند هفته فشار خون را چک کند. درمان پر فشاری خون شامل مصرف دارو و ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی است، اگر این بیماری درمان نشود می‌تواند منجر به بیماری‌هایی چون حمله قلبی و سکته مغزی شود.
اهداف درمان با توجه به ویژگی‌های هر فرد تعیین خواهند شد و ممکن است شامل کم کردن وزن، ترک دخانیات، کنترل فشار خون به صورت روزانه، استفاده از داروهای ضد فشار خون تحت نظر پزشک، کاستن از استرس، برنامه ورزش مناسب و تغییر شیوه زندگی برای کاهش استرس باشند. درمان فشارخون اثر مفیدی بر رفع این عوارض دارد در افراد فشارخونی که دخانیات مصرف می‌کنند بروز سکته قلبی و بیماری کرونر قلب دو تا سه برابر نسبت به افراد سالم بیشتر است، ترک دخانیات به سرعت خطر را کاهش می‌دهد. ترک سیگار بخش مهمی از پیشگیری اولیه از بیماری قلبی عروقی است، در دنیا حدود ۶۲ % بیماری عروق مغزی و ۴۹% بیماری ایسکمیک قلبی منتسب به فشارخون در محدوده مطلوب است.
اهمیت تغذیه سالم در پیشگیری از پرفشاری خون
بیماری فشار خون بالا از جمله بیماری‌هایی است که با رعایت نکات بسیار ساده‌ای مثل کاهش وزن در صورت اضافه وزن، مصرف حداقل پنج وعده میوه و سبزی در روز، کاهش مصرف نمک و مصرف کمتر غذاهای فرآوری شده و پر نمک، انجام فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت حداقل ۳۰ دقیقه در اکثر روزهای هفته، ترک مصرف دخانیات و اندازه‌گیری منظم فشار خون، چربی خون و قند خون می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
کارشناسان تاکید می‌کنند مصرف نمک زیاد موجب پرفشاری خون شده و در نهایت به بیماری‌های قلبی و عروقی، منجر می‌شود، مصرف روزانه نمک در افراد زیر ۵۰ سال، پنج گرم است که که معادل دو هزار میلی گرم سدیم است، افراد بالای ۵۰ سال، بیماران قلبی عروقی و کودکان باید روزانه کمتر از سه گرم (معادل هزار ۲۰۰ میلی گرم سدیم) مصرف کنند. در صورتی که فردی فشار خون بالا دارد، بایستی نمک دریافتی خود را با نظر پزشک یا متخصص تغذیه بسیار محدود کند ضمن این که نمک مصرفی باید از نوع تصفیه شده، یددار باشد که البته این نوع نمک هم به همان اندازه سایر نمک‌ها، موجب افزایش فشار خون می‌شود.
نمک و نمکدان از سفره غذا حذف شود
آنها اظهار می‌کنند سر سفره نباید به غذا نمک زده و نمکدان نیز از سفره و میز غذا حذف شود، اگر به تدریج مقدار نمک افزوده شده به غذا کاهش داده شود، ظرف چند هفته ذائقه به غذای کم نمک عادت می‌کند. باید به برچسب تغذیه‌ای محصولات غذایی از نظر میزان نمک (سدیم) توجه شود، مصرف گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس که حاوی نمک زیادی است به حداقل رسانده شود و مصرف غذاهای کنسروی حاوی نمک زیاد، کاهش یابد و در صورت مصرف، از انواع کم نمک آنها استفاده شود.
تحقیقات نشان داده منابع مهم نمک، تنقلات شور مانند چیپس، پفک، انواع ساندویچ‌ها و غذاهای آماده، سس کچاپ، بیسکوئیت، غذاهای بسته بندی و کنسروی باید خودداری شود، به جای تنقلات شور، از میوه و آجیل خام استفاده شود، به جای نمک، می‌توان از چاشنی‌های جایگزین مانند آب لیمو، آب نارنج و آب غوره کم نمک و سبزی‌های معطر استفاده کرد، برخی سبزی‌ها مانند چغندر، هویج، کلم پیچ، اسفناج، کرفس، شلغم و انواع کلم‌ها سدیم زیادی دارند و مصرف آنها باید در افراد مبتلا به فشار خون بالا محدود شود. در برنامه غذایی روزانه از میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات حاوی منابع پتاسیم استفاده شود، میوه‌هایی شامل زردآلو، گوجه فرهنگی، هندوانه، موز، سیب زمینی، آب پرتقال و گریپ فروت منبع خوبی از پتاسیم هستند.
نظر شما