اما و اگرهای رژیم کتوژنیک

به گزارش خبرنگار ایمنا، رژیم کتوژنیک این روزها به عنوان یکی از محبوب‌ترین رژیم‌های کاهش وزن جهان به شمار می‌رود که طرفداران زیادی پیدا کرده است، افرادی که از اضافه وزن رنج می‌برند و به دنبال لاغری هستند، از رژیم کتوژنیک استفاده می‌کنند، چراکه این رژیم یکی از راه‌های سریع کاهش وزن است و به طور قطع آگاهی از فواید، عوارض، مزایا، انواع، ممنوعیت‌ها و موارد مجاز در این نوع رژیم برای افرادی که به دنبال لاغری با کتوژنیک هستند، بسیار لازم و ضروری است، زیرا آگاهی از این موارد می‌تواند به افراد کمک کند تا عوارض این نوع رژیم را بشناسند و بدون نظر متخصص و تنها به صرف لاغر شدن به بدن خود آسیب نزنند.

این نوع رژیم با محدود کردن کربوهیدرات‌ها در لاغری و کاهش وزن مؤثر است، زمانی که بدن شما کربوهیدرات کمتری مصرف کند، شروع به سوزاندن چربی می‌کند و لازم است بدانیم رژیم کتوژنیک تنها برای برخی افراد مفید است، چراکه یک رژیم پرچرب و کم کربوهیدرات به شمار می‌رود و زمانی که اقدام به گرفتن رژیم کتوژنیک می‌کنید، ممکن است دچار عوارض یا مشکلاتی شوید.

برای کم کردن احتمال بروز این مشکلات، می‌توانید در هفته‌های اول، این نوع رژیم را با مقدار کربوهیدرات متوسط بگیرید تا بدن شما به آرامی به شرایط جدید عادت کند، بعضی از عوارض رژیم کتوژنیک عبارت از تشنگی بیش‌ازحد، تکرر ادرار، خستگی، گرسنگی، سردرگمی و اضطراب، احساس سبکی سر و لرزش، تعریق، سردرد و سستی و بی‌حالی است که اگر افراد بدون نظر پزشک متخصص رژیم بگیرند، ابتلاء به این علائم با شدت بیشتری بروز خواهد کرد.

رژیم کتو یا کتوژنیک بر پایه چربی‌های سالم و پروتئین‌ها بنا شده است و مصرف همزمان چربی‌های سالم در کنار پروتئین‌ها موجب می‌شود که فرد چاق در دوران استفاده از این رژیم، احساس ضعف و گرسنگی غالب نداشته باشد و در عین حال اشتهای خود را نسبت به مصرف غذاهای پرکالری از دست خواهد داد.

بعضی از تحقیقات در سال ۲۰۰۷ نشان می‌دهد که رژیم‌های کتوژنیک مسیر تبدیل قند به چربی‌ها را کاهش می‌دهد؛ چراکه در این نوع رژیم غذایی، کربوهیدرات‌های اضافه که به صورت چربی در بدن ذخیره می‌شوند، در مرحله کتوزیس برای تأمین انرژی‌ها در بدن سوزانده می‌شوند و از این طریق کاهش سایز و لاغری در بدن اتفاق می‌افتد.

رژیم کتوژنیک بسیار پیچیده و حساس است

سارا صافی، متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره رژیم کتوژنیک اظهار می‌کند: رژیم کتوژنیک در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته و به علت کاهش وزن سریع و احساس سیری که ایجاد می‌کند، طرفداران بسیاری پیدا کرده است؛ رژیم کتوژنیک علاوه‌بر کاهش وزن تأثیرات خوبی در کنترل صرع، دیابت، کبد چرب، سندروم تخمدان پلی کیستیک و حتی بعضی از انواع سرطان‌ها دارد.

وی می‌افزاید: در رژیم کتوژنیک به صورت تقریبی ۷۰ تا ۸۰ درصد کل انرژی روزانه از انواع چربی‌ها تأمین می‌شود، اما محدودیت شدید در مصرف کربوهیدرات وجود دارد. کربوهیدرات مصرفی مجاز در رژیم کتوژنیک به روزانه ۲۰ تا ۵۰ گرم محدود می‌شود و مصرف بسیاری از موادغذایی حاوی کربوهیدرات در این رژیم ممنوع است.

متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی با اشاره به مواد غذایی غیرمجاز در رژیم کتوژنیک تصریح می‌کند: قند، شکر، شیرینی‌ها، شکلات، کیک، بستنی، بیسکوئیت، نوشابه، عسل و شیره، میوه‌ها و آبمیوه‌های طبیعی و صنعتی، انواع غلات مانند گندم، برنج، جو، کینوا و همچنین حبوبات، انواع نان، ماکارونی، پاستا، نودل و رشته، سبزیجات نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی، ذرت و کدو حلوایی، شیر، ماست و دوغ در این رژیم غیرمجاز است.

وی می‌گوید: انواع گوشت، مرغ، ماهی، بوقلمون و میگو، تخم‌مرغ، لبنیات پرچرب مانند کره، خامه، پنیر خامه‌ای و سایر انواع پنیرهای پرچرب، سبزیجات غیر نشاسته‌ای مانند کاهو، کلم، اسفناج، بروکلی، گوجه، خیار، قارچ، کرفس و بادمجان، قهوه و انواع دمنوش مانند چای سبز و دارچین از جمله مواد مجاز در رژیم کتوژنیک است.

صافی اضافه می‌کند: انواع روغن‌های گیاهی مانند زیتون، نارگیل، کنجد، کانولا، کره بادام زمینی، ارده، شکلات تلخ، روغن‌های حیوانی و همچنین انواع سس‌های چرب مانند مایونز، مغزیجات مانند گردو، بادام، فندق و بادام زمینی (به اندازه محدود) و دانه‌ها مانند تخم کتان، کنجد، تخمه کدو و دانه چیا، از بین میوه‌ها تنها انواع توت‌ها و بِری‌ها، توت فرنگی، نارگیل، آووکادو و زیتون (به اندازه محدود) مجاز است.

وی می‌افزاید: در رژیم کتوژنیک به علت نبود کربوهیدرات، بدن انرژی موردنیاز خود را از چربی‌ها به دست می‌آورد، به همین علت اکسیداسیون اسیدهای چرب (چربی سوزی) بیشتر اتفاق می‌افتد، در نتیجه کتون بادی‌ها تولید می‌شوند و بدن از کتون بادی‌ها به عنوان سوخت استفاده می‌کند.

متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی می‌گوید: رژیم کتوژنیک در هفته‌های ابتدایی کاهش وزن سریعی ایجاد می‌کند که البته بخش زیادی از این کاهش وزن به علت از دست رفتن آب بدن (دیورِز) است، همچنین در مطالعات دیده شده است که کاهش وزن ناشی از رژیم کتوژنیک در دراز مدت با سایر رژیم‌ها تفاوت معناداری ندارد، اما یکی از دلایل محبوبیت کتوژنیک این است که در این رژیم حس گرسنگی بسیار کم و ولع به شیرینی‌ها به خوبی کنترل می‌شود.

وی با اشاره به عوارض رژیم کتوژنیک اظهار می‌کند: بوی بد دهان، احساس ضعف و خستگی، بالا رفتن چربی خون، دهیدریشن و اختلال الکترولیتی، تهوع، استفراغ و یبوست، سنگ کلیه، کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین‌های گروه B و C، کلسیم، منیزیم و پتاسیم از جمله عوارض این رژیم غذایی است.

صافی خاطرنشان می‌کند: رژیم کتوژنیک بسیار پیچیده و حساس است و اگر توسط فرد غیرمتخصص تنظیم شود و به طور اصولی طراحی نشود و مکمل‌های لازم در کنار آن تجویز نشود، با عوارض بسیار زیادی می‌تواند همراه باشد؛ همچنین اگر رژیم کتوژنیک به طور ناگهانی و غیراصولی رها شود، بازگشت وزن بسیار سریع و شدید خواهد بود.

رژیم کتوژنیک مؤثر در کاهش حملات تشنج و صرع

سمیه اسبقی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره رژیم کتوژنیک اظهار می‌کند: هرروزه در دنیا انواع و اقسام رژیم‌های غذایی به وجود می‌آید که هرکدام طرفدارهای خاص خود را دارد؛ نکته جالب این است که هیچ‌کدام از این رژیم‌ها عوارضی که دارند را به صورت شفاف مشخص نمی‌کنند.

وی می‌افزاید: به عنوان مثال در مورد رژیم کتوژنیک گرفتگی پشت پا یا آنفلوانزای کتوژنیک یا جوش‌های پشت، وسط سینه و گیجی، منگی یا از دست دادن آب بدن بسیار رایج است؛ اگر کاهش چربی خون یا اسید اوریک در برخی افراد بعد از کاهش وزن صورت گیرد به دلیل کاهش وزن است نه رژیم کتوژنیک.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی تصریح می‌کند: رژیم کتوژنیک برای افراد و کودکان به ویژه کودکان زیر یک سال مبتلا به صرع و تشنج تحت نظر پزشک و متخصص تغذیه و بیشتر در بیمارستان شروع می‌شود تا افراد تحت نظر قرار گیرند و در فاز اولیه مقدار کتون‌ها قابل بررسی و تحت کنترل باشد، چراکه بالا رفتن کتون‌ها می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

وی با بیان اینکه رژیم کتوژنیک برای کنترل صرع، صددرصد تأیید شده است و نتایج خوبی نیز دارد، ادامه می‌دهد: این رژیم برای کاهش وزن هنوز صددرصد تأیید نشده است.

اسبقی می‌گوید: رژیم کتوژنیک یک رژیم بیمارستانی است و برای کمک به کم کردن حملات تشنج و صرع کودکان طراحی می‌شود، اما از آن جایی که کاهش وزن خوب و سریع می‌دهد، کم‌کم طرفداران آن زیاد شدند؛ این در حالی است که در رتبه‌بندی رژیم‌های غذایی رتبه‌های پایینی را به خود اختصاص داده است؛ بهترین رژیم برای سبک زندگی بهتر رژیم مدیترانه‌ای با رتبه یک بوده این در حالی است که رتبه رژیم کتوژنیک ۳۷ است.

وی اضافه می‌کند: طی مطالعاتی اعلام کردند، رژیم کتوژنیک می‌تواند چربی و قندخون را کم کند، اما نظر قطعی نسبت به این رژیم ندادند، همچنین مطالعات انجام شده در مورد این رژیم، مطالعات طولانی مدت نبوده است و نتایج مطالعات با یکدیگر تفاوت دارد، در واقع اگر یک هزار مطالعه در مورد کتوژنیک انجام شده باشد، ۳۰۰ مطالعه اعلام کردند این رژیم خوب است و ۷۰۰ مطالعه آن را مضر دانستند.

رژیم کتوژنیک مناسب برای بیمارانی که صرع مقاوم دارند

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی با بیان اینکه رژیم کتوژنیک باید تحت نظر متخصص تغذیه کاربلد و پزشک باشد، اظهار می‌کند: در رژیم کتوژنیک تمرکز به دریافت کالری از چربی است، برای شروع رژیم کتوژنیک، بدن باید از گلوکز خالی شود؛ منبع اصلی انرژی سلول‌ها گلوکز هستند، اما در رژیم کتوژنیک، منبع اصلی انرژی اجسام کتونی هستند به همین دلیل ترشح انسولین کم می‌شود.

وی اضافه می‌کند: رژیم کتوژنیک یک رژیم علمی و خوب برای افرادی است که صرع مقاوم به درمان دارند، اما با توجه به اینکه اوایل شروع رژیم، کاهش وزن زیادی می‌دهد، بسیاری از افراد خواهان این رژیم هستند.

اسبقی در پاسخ به این سوال که چرا در رژیم کتوژنیک، کاهش وزن بیشتری رخ می‌دهد؟ می‌گوید: در رژیم کتوژنیک، کربوهیدرات بسیار محدود می‌شود، کربوهیدرات برای اینکه در بدن ذخیره شود به صورت گلیکوژن در می‌آید که بیشتر در کبد و ماهیچه است و هر گرم گلیکوژن برای ذخیره شدن، نیاز به سه تا چهار گرم آب دارد.

وی اضافه می‌کند: در صورتی که کربوهیدرات محدود شود، گلیکوژن و آب همراه آن نیز کم می‌شود و کاهش وزن سریع‌تر اتفاق می‌افتد؛ این در حالی است که بر اساس مطالعات انجام شده در راستای میزان کاهش وزن رژیم کتوژنیک با رژیم‌های کاهش وزن دیگر مشخص شده است که اگر فردی یک سال رژیم کتوژنیک داشته باشد با فردی که رژیم کاهش وزنی که درصد چربی، پروتئین و کربوهیدرات آن طبق توصیه‌های علمی عادی باشد، در انتهای سال کاهش وزن یک تا دو کیلوگرم بیشتر ندارد.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی خاطرنشان می‌کند: در رژیم کتوژنیک دهیدراسیون (کم‌آبی) وجود دارد و تعادل سدیم، منیزیم و پتاسیم بهم می‌خورد، از این رو به افرادی که رژیم کتوژنیک دریافت می‌کنند، توصیه می‌شود محلول آب نمک استفاده کنند و به این علت که منیزیم بدن کم می‌شود و گرفتگی عضلات پا به دلیل کمبود منیزیم به وجود می‌آید، مکمل منیزیم تجویز می‌شود و برای افرادی که فشارخون یا مشکل کلیه دارند، این رژیم توصیه نمی‌شود.

رژیم‌ها مزایا و معایبی دارند، اما مهم است که رژیم غذایی تحت نظر پزشک و با توجه به وضعیت جسمانی فرد در نظر گرفته شود؛ رژیم کتوژنیک نیز معایب و محاسنی دارد و فرد باید طبق دستور پزشک این رژیم را شروع کند و در غیر این صورت با مشکلات غیرقابل جبرانی روبه‌رو خواهد شد.

هرچند نمی‌توان رژیم کتوژنیک را رژیم در سطح عالی و بدون عوارض دانست، اما در حال حاضر طرفداران بسیاری دارد و تنها افراد باید نسبت به اینکه این رژیم را به درستی آغاز کنند، آگاه باشند، اما در هر صورت باید توجه داشت که استفاده از انواع رژیم‌های غذایی بدون نظر متخصص توصیه نمی‌شود.