به گزارش خبرنگار ایمنا، با شروع همه‌گیری ویروس کرونا و شکنندگی مسئله سلامت در جمعیت سالمندان برای تمام جوامع از حساسیت ویژه‌ای برخوردار بوده است، این مسئله از آن جهت حائز اهمیت است که الزام به رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله ضرورت حفظ فاصله فیزیکی و به تبع کاسته شدن از میزان تعاملات، سبب شده این گروه جمعیتی در انزوای اجتماعی مضاعفی نسبت به قبل قرار بگیرند، امری که علاوه بر سلامت فیزیکی، سلامت روحی و روانی آنها را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.
سالمندان آسیب‌پذیرین گروه در بحران‌های مختلف به‌شمار می‌روند، جمعیت قابل توجه فعلی سالمندان و افزایش رشد این طبقه در ایران، لزوم حفظ جایگاه و شأن سالمند در خانواده و جامعه و تأمین نیازهای اساسی آنها را ضروری می‌کند. نسخه شفابخش در چنین شرایطی برای دور ماندن از تنش‌ها و به حداقل رساندن آسیب‌ها، تغییر نگرش به سبک جدیدی از زندگی و داشتن فعالیت‌های بدنی منظم است. با افزایش سن تغییرات بی‌شماری در بخش‌های مختلف بدن ایجاد می‌شود. تقریباً همه بخش‌های بدن از جمله قلب، ریه، عضلات و استخوان‌ها دچار تغییرات ناشی از افزایش سن می‌شوند، داشتن فعالیت بدنی متوسط برای افراد در هر سنی و سطح توانایی مناسب است.
در حقیقت، برای اکثر افراد، مزایای ورزش به طور منظم بسیار فراتر از خطرات آن است و بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری آلزایمر، اشکال دیگر زوال عقل، بیماری قلبی، دیابت، یبوست، فشار خون بالا و چاقی از طریق فعالیت‌های ورزشی برای سالمندان قابل بهبود است. نداشتن فعالیت بدنی سالمندان منجر به تضعیف عضلات (از جمله عضله قلب)، کاهش کارایی و دامنه حرکت مفاصل و پوکی استخوان می‌شود، که همه اینها باعث محدود شدن فعالیت و تحرک می‌شود و از سوی دیگر بی‌تحرکی علاوه بر بیماری‌های جسمی، بیماری‌های روانی مانند افسردگی را در کرونا به دنبال دارد.
ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت جسمی است، رابطه نزدیکی با سلامت و بهداشت روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های روانی دارد، همچنین از اضطراب و افسردگی می‌کاهد و اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد، ورزش در سلامت و آمادگی جسمی، تعادل و ثبات هیجانی، جلب توجه، رقابت، رشد اعتماد به نفس، تصویر مثبت بدنی و اجتماعی و تأمین نیازهای دوستی، احساس امنیت و تقویت گروهی، تأثیر فراوانی دارد و سالمندان هم می‌توانند از آن بهره‌مند باشند.
شیوع کرونا و افزایش بی‌تحرکی در سالمندان
محمد سالکی، متخصص طب ورزشی، توانبخشی و عضو هیئت پزشکی ورزشی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص اهمیت فعالیت‌های بدنی منظم سالمندان در کرونا، اظهار می‌کند: داشتن فعالیت بدنی در کرونا برای سالمندان به طور یقین از بی‌تحرکی و نشستن آنها بسیار بهتر است و انجام فعالیت‌های بدنی علاوه بر کارهای منزل لازم است ورزش روزانه هم داشته باشند. ورزش عاملی مهم و اثبات شده برای پیشگیری از همه بیماری‌ها در دوران سالمندی است و اگر فرد مسن دچار بیماری فشارخون، دیابت و یا سرطان شده می‌توانسته در سنین جوانی با فعالیت منظم بدنی و ورزش کردن ریسک ابتلا به بیماری را کاهش دهد. در دوران سالمندی نیز می‌توان با انجام ورزش به بهبودی سلامتی بیماران سالمند کمک زیادی کرد.
وی اضافه می‌کند: متأسفانه در زمان سالمندی بی‌تحرکی بسیار شایع است و با شیوع کرونا آمار بی‌تحرکی‌ها نیز افزایش پیدا کرده است؛ قبل از شیوع کرونا میانگین بی‌تحرکی حدود ۶۰ درصد در جامعه بوده است و متأسفانه در کرونا این میزان به بیش از ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است. آمار بی‌تحرکی در بین گروه سالمندان بیشتر است، بسیاری از سالمندان در مراجعه به کلینیک‌های درمانی عنوان می‌کنند که قبل از کرونا ورزش کرده و شرایط بهتری داشتند، اما در دوران شیوع کرونا با تعطیلی باشگاه‌ها و کم شدن فعالیت بدنی سالمندان، بیماری‌ها و دردهای عضلانی، اسکلتی در بین سالمندان افزایش پیدا کرده است.
این متخصص طب ورزشی و توانبخشی تاکید می‌کند: همه سالمندان نمی‌توانند هر نوع ورزشی را انجام دهند، حتی برای دو سالمندی که یک بیماری مشابه مانند آرتروز یا دیسک کمر دارند درمان دارویی و درمان ورزشی متفاوت است و به همین دلیل باید با توجه به میزان پیشرفت بیماری، شرایط سنی و عوامل متفاوت دیگری که وجود دارد ورزش کنند، بنابراین به طور یقین ورزش یک علم و تخصص است و نیاز دارد که برای انجام آن سالمندان به وسیله متخصصان این حوزه مورد ارزیابی قرار بگیرند و با سنجیدن شرایط سالمند و با توجه به بیماری‌هایی که دارد پزشک معالج نوع ورزش‌ها را برای او تجویز کند.
سالکی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه بسیاری از سالمندان دچار آتروز و بیماری ستون فقرات، پوکی استخوان و فشار خون هستند انجام بعضی از حرکت‌های ورزشی برای آنها محدود و یا ممنوع است و باید با ملاحظه و نظارت کارشناسان انجام شود مانند دراز و نشست‌های طولانی یا حرکت‌هایی که زانو خیلی خم و باز می‌شود، بیماری سیستمی و عمومی مثل بدن‌درد هم وجود دارد و سالمندان مبتلا به این بیماری‌ها نباید فعالیت ورزشی داشته باشد، اگر سالمندان دچار تب بوده و یا فشار خون و دیابت کنترل نشده و یا بیماری‌های قلبی دارند از انجام ورزش‌های شدید پرهیز کنند.
فعالیت بدنی برای سالمندان زمان مشخصی ندارد
عضو هیئت پزشکی ورزشی اصفهان می‌افزاید: فعالیت بدنی برای سالمندان زمان مشخصی ندارد و راه رفتن و انجام فعالیت کوتاه‌مدت برای آنها منعی ندارد اما برای انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی منظم با شدت متوسط سالمندان می‌توانند هنگام صبح و عصر به این فعالیت‌ها بپردازند. برای سالمندانی که دچار بیماری‌های قلبی و عضلانی، اسکلتی و مفصلی هستند و صبح‌ها دچار خشکی عضلات می‌شوند انجام فعالیت بدنی منظم مناسب نیست، این گروه از سالمندان می‌توانند در طول روز فعالیت بدنی داشته باشند.
وی اظهار می‌کند: سالمندان معمولاً دچار پوکی استخوان هستند بهتر است در فصل زمستان روزانه ۲۰ دقیقه در معرض آفتاب فعالیت بدنی و پیاده‌روی داشته باشند، با توجه به اینکه سالمندان بیماری‌های مزمن و مفصلی دارند استفاده از دستگاه‌های ورزشی در باشگاه‌ها و یا در منزل برای همه سالمندان مناسب نیست، بعضی از دستگاه‌های ورزشی که در پارک‌های شهری به صورت متوالی پشت سر هم چیده شده‌اند استانداردهای لازم را ندارند و برای همه سنین طراحی نشدند و همه این دستگاه‌ها مناسب نیستند.
این متخصص طب ورزشی توانبخشی تاکید می‌کند: به طور یقین بعضی از این دستگاه‌ها برای سلامتی سالمندان مفید است اما ورزش با آنها باید با نظارت کارشناس ورزشی انجام شود یا سالمندان در این بخش از قبل آموزش‌هایی را فرا گرفته باشند، استفاده از این دستگاه‌های ورزشی برای همه سالمندان توصیه نمی‌شود و نیازمند ارزیابی اولیه است و تعدادی از سالمندان در پارک‌های شهری از همه دستگاه‌ها استفاده می‌کنند و باید از انجام این کار و حرکت‌های ورزشی سنگین پرهیز کنند.
ورزش‌های آبی و استخر؛ بهترین ورزش سالمندان
سالکی اضافه می‌کند: یکی از بهترین ورزش‌هایی که برای سالمندان توصیه می‌شود ورزش‌های آبی و استخر است، در دوران کرونا با توجه به ملاحظات بهداشتی استخرها تعطیل بودند، امیدواریم با بهتر شدن شرایط امکان استفاده از استخرها برای سالمندان فراهم شود، انجام ورزش‌های آبی برای سالمندان و به خصوص برای بیماری‌های عضلانی و اسکلتی آسیب‌های کمتری دارد و زمانی که سالمند به علت آرترور و دیسک کمر نمی‌تواند در خشکی راه برود وقتی در استخر در آب قرار می‌گیرد وزن او کمتر می‌شود.
وی تصریح می‌کند: بنابراین زانو وزن کمتری را تحمل می‌کند و دچار درد نمی‌شود و تقویت روحیه و عضلات و کاهش درد را برای سالمندان به همراه دارد. محیط آب استخر هم از لحاظ کاهش درد و هم از لحاظ روحی و روانی برای سالمندان بسیار مناسب است و کاهش وزن و در آب استخر راه رفتن یکی از بهترین ورزش‌ها برای سالمندان است؛ نیازی نیست که سالمندان در آب حرکت‌های خاصی انجام دهند و توصیه می‌شود فقط در آب راه بروند.
عضو هیئت پزشکی ورزشی اصفهان اظهار می‌کند: سالمندانی که دچار بیمار قلبی هستند برای شروع ورزش باید احتیاط کرده و از انجام ورزش‌های سنگین پرهیز کنند، اما پیاده‌روی و ورزش‌های با شدت متوسط را زیر نظر متخصص می‌توانند انجام دهند، به همه سالمندان توصیه می‌کنم یکی از بهترین، راحت‌ترین و در دسترس‌ترین ورزش‌ها، پیاده‌روی منظم روزانه است و سالمندان می‌توانند ۱۵ دقیقه صبح و ۱۵ دقیقه عصر پیاده‌روی کنند.
ورزش روزانه و تقویت سلامت روحی و روانی سالمندان
ملینا شیرانی، دکترای روانشناسی بالینی و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص اهمیت ورزش سالمندان در دوران کرونا اظهار می‌کند: در دوران کرونا فعالیت‌های بدنی همه گروه‌های سنی تقریباً تحت تأثیر قرار گرفت و به دلیل تعطیلی باشگاه‌ها بیرون آمدن و تحرک بدنی سالمندان هم کمتر از قبل شد؛ آنچه مهم است این است که تحرک بدنی برای سلامت جسمی و روانی انسان‌ها مؤثر است و در بروز اختلالاتی مانند افسردگی می‌بینیم افرادی که افسرده هستند معمولاً حرکت‌های بدنی کمتری دارند. در مراحل پیشرفته افسردگی، بدن شخص به انجماد می‌رسد و امکان دارد فرد سالمند به مدت یک ساعت در یک حال بدنی خاصی نشسته و جنب و جوش نداشته باشد و به آرامی این شیوه پاسخ‌دهی بدنی به افسردگی و مسائل روانی و بیماری‌های جسمی سالمندان را مانند افزایش کلسترول و قند خون را در چرخه‌ای معیوب قرار می‌دهد.
وی اضافه می‌کند: یعنی هر چه قدر که تحرک بدن افراد سالمند کمتر باشد این اختلالات وخیم‌تر شده و تحرک بدنی آنها کاهش زیادی پیدا می‌کند، به دلیل آسیب‌پذیری سالمندان در برابر بیماری‌های جسمی و روانی مانند افسردگی، اضطراب و حافظه بیشتر توصیه می‌شود که سالمندان تحرک بدنی داشته باشند. در کشورهای توسعه‌یافته که افراد مطالعات بیشتری دارند می‌بینیم که به طور دقیق این حالت حفظ می‌شود و افراد حتی در سنین بالا سعی می‌کنند پویایی‌های جسمی داشته باشند.
این مشاور خانواده تاکید می‌کند: در ایران از ۵۵ سالگی به بعد فرد بازنشسته می‌شود و در بین خانواده احترام گذاشتن به بزرگ‌ترها و تشریفات وجود دارد و همه کارهای خانه را فرزندان انجام می‌دهند، سالمندان محدود می‌شوند و فرزندان اجازه نمی‌دهند که آنها کارهای خانه و خرید را انجام دهند، این نوع رفتار باعث احساس ارزشمندی سالمندان می‌شود اما در بلندمدت فرد سالمند دچار بیماری جسمی، روانی و احساس پوچی می‌شود.
سالمندان در دوران کرونا در خانه ورزش کنند
شیرانی تصریح می‌کند: ورزش کردن سالمندان در دوران کرونا بهتر است بیشتر در محیط خانه انجام شود و بیرون رفتن آنها به دلیل آلودگی هوا و آمدن سویه‌های جدیدی کرونا جایز نیست، توصیه می‌شود خانواده‌ها از محیط خانه و برنامه‌های تلویزیونی و موسیقی‌های شاد برای تحرک بدنی روزانه و ورزش سالمندان استفاده کنند، البته نباید حرکت‌های سخت نرمشی و ورزشی را به طور ناگهانی انجام دهند.
وی می‌افزاید: معمولاً سالمندان در انجام حرکت‌های ورزشی دچار نوسانات و افراط و تفریط می‌شوند؛ یا ورزش نمی‌کنند و یا اگر پزشک آنها را به انجام ورزش توصیه می‌کند بدون آمادگی قبلی بدن شروع به انجام دادن ورزش‌های سنگین می‌کنند که انجام این کار صحیح نیست. سالمندان در دوران شیوع کرونا و آلودگی هوا می‌توانند در محیط خانه روزانه ۱۵ دقیقه تا نیم ساعت پیاده‌روی داشته باشند و انجام این حرکت‌ها به مرور زمان تأثیر مفیدی بر سلامتی آنها به همراه دارد و در کاهش افسردگی و انزوای سالمندان نیز بسیار مفید است، اگر سالمندان بازنشسته شدند بهتر است فرزندان اجازه خریدهای جزئی خانه را به آنها واگذار کنند تا پیاده‌روی روزانه را داشته باشند.
این دکترای روانشناسی بالینی اظهار می‌کند: دو گروه از افراد جامعه یعنی کودکان و سالمندان احتیاج به محرک‌های تشویقی دارند، اگر در دوران کرونا سالمندان قرار است در خانه ورزش کنند باید محرک‌های تشویقی را برای آنها فراهم کنیم، یعنی به صورت خشک و به اجبار ورزش نکنند. دیدن تلویزیون و انجام نرمش‌ها از روی برنامه‌ها تلویزیونی به همراه موسیقی موجب همگرایی و پیوستگی ذهنی و افزایش انگیزه در بین سالمندان می‌شود تا بتوانند فعالیت بدنی منظمی را داشته باشند، افراد خانواده هم می‌توانند به طور هم‌زمان با افراد سالمند در خانه ورزش کنند.
نظر شما