به گزارش خبرنگار ایمنا، کم کاری غده تیروئید یا Hypothyroidism به معنی کم بودن فعالیت و نقصان در عملکرد غده تیروئید است. وقتی غده تیروئید به مقدار کافی هورمون تیروئید برای عملکرد نرمال بدن تولید نکند، کم‌کاری تیروئید پدید می‌آید. این بیماری ناشی از کمبود هورمون تیروئید در خون است.
دلیل کم کاری غده تیروئید چیست؟
دلایل مختلفی ممکن است باعث شوند که سلول‌های غده تیروئید، به مقدار کافی هورمون تیروئید تولید نکنند. برخی از شایع‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
بیماری خودایمنی (Autoimmune)
در بدن برخی افراد ممکن است سیستم ایمنی که وظیفه مراقبت از بدن در مقابل آلودگی‌ها را دارد، سلول‌های غده تیروئید و آنزیم‌های آنان را اشتباهاً به عنوان مهاجم و تهدید تشخیص دهد و به آنها حمله کند. در این صورت سلول‌ها و آنزیم‌های تیروئید به مقدار کافی در بدن وجود نخواهند داشت تا هورمون تیروئید تولید کنند. این پدیده در زنان رایج‌تر است. بیماری خودایمنی ممکن است ناگهانی و به یک باره و یا تدریجی و طی چند سال ایجاد شود.
برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید در عمل جراحی
برخی افراد که از گره تیروئیدی یا سرطان تیروئید رنج می‌برند، باید تمام یا قسمتی از تیروئید خود را بیرون آورند. اگر تمام آن برداشته شود، کم‌کاری تیروئید قطعاً ایجاد خواهد شد. اگر بخشی از آن جراحی شود، ممکن است مقدار هورمون تیروئید کافی برای برای عملکرد سالم بدن تولید شود.
کم کاری مادرزاد تیروئید
تعدادی از نوزادان بدون تیروئید و یا با شکل ناقص آن به دنیا می‌آیند. در برخی کودکان نیز تیروئید در جای اشتباهی از بدن قرار گرفته است و در تعدادی دیگر از بیماران مادرزاد، سلول‌های تیروئید یا آنزیم‌های آنان به درستی عمل نمی‌کنند.
تیروئیدیتیس (Thyroiditi s)
به معنی التهاب غده تیروئید در اثر حمله خودایمنی (توضیح داده شده در مورد ۱) یا عفونت جاری در بدن است. تیروئیدیتیس باعث می‌شود که تمام ذخایر هورمون تیروئید به یک باره در خون تخلیه کند. در نتیجه به طور کوتاه‌مدت و موقت، فعالیت تیروئید بیش از حالت عادی شده و پس از آن، کم‌کاری شدید غده تیروئید آغاز می‌شود.
استفاده از برخی داروها
داروهایی چون آمیودارون، لیتیم و اینترفرون آلفا می‌توانند از تولید کافی هورمون توسط غده تیروئید جلوگیری کنند.
مقدار زیاد یا کمبود ید در بدن
غده تیروئید برای ترشح هورمون به ید نیاز دارد. نگه داشتن مقدار هورمون تیروئید در تعادل نیاز به مقدار مشخصی از ید دارد. مقدار بیش از حد ید نیز می‌تواند باعث بدتر شدن کم‌کاری تیروئید شود.
برخی اختلالات نادر
در برخی بیماران نادر، موادی غیرعادی به داخل تیروئید ترشح شده و عملکرد آن را دچار اشکال می‌کنند.
علائم کم کاری تیروئید:
- گواتریا التهاب گردن
- تغییر ضربان قلب
- افزایش وزن
- ریزش مو
- تغییر در میزان انرژی و روحیه
- احساس سرمای زیاد
- مشکلات روانی
- سخت شدن پوست بدن
- مشکلات قاعدگی
- کند شدن روده‌ها
کم کاری غده تیروئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
به طور کلی در مواقعی که شخص مراجع دارای احساس خستگی زیاد، پوست خشک، یبوست، افزایش وزن و یا سابقه مشکلات تیروئیدی باشد، پزشک متخصص برای وی آزمایش تیروئید تجویز می‌کند. تشخیص کم کاری غده تیروئید از طریق نتایج آزمایش خون و بررسی علائم بیمار انجام می‌گیرد. در طی آزمایش، مقدار هورمون محرک تیروئید (Thyroid-stimulating hormone) به همراه تیروکسین داخل خون اندازه‌گیری می‌شود. (تیروکسین یکی از هورمون‌های ترشح یافته از غده تیروئید است.) مقدار کم تیروکسین و مقدار زیاد هورمون محرک تیروئید نشان از کم کاری غده تیروئید دارد. دلیل آن است که سیستم غدد بدن، هورمون محرک تیروئید بیشتری تولید می‌کند تا غده تیروئید را برای تولید هورمون بیشتر تحریک نماید.
پزشکان امروزه بسیار از سریع‌تر از گذشته قادر به تشخیص اختلالات تیروئید هستند. پزشک ابتدا هورمون محرک تیروئید (TSH) را چک کرده و در صورت نیاز تست هورمون تیروئید را تجویز می‌کند. آزمایش TSH همچنین در مدیریت کم کاری غده تیروئید و تشخیص مقدار صحیح استفاده از داروها به پزشک متخصص کمک می‌نماید.
لازم به ذکر است که پیش از انجام آزمایش حتماً با پزشک خود در مورد داروها یا مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت نمائید؛ چرا که برخی از آنها می‌توانند روی نتیجه آزمایش تأثیر بگذارند و تشخیص را دچار مشکل کنند.
کم کاری غده تیروئید چگونه درمان می‌شود؟
درمان استاندارد برای کم کاری غده تیروئید شامل استفاده روزانه داروی لوتیروکسین (Levothyroxine) است. لوتیروکسین در حقیقت هورمون تیروئید مصنوعی است. این دارو مقدار کافی هورمون را در بدن بازیابی می‌کند و علائم کم کاری غده تیروئید را کاهش می‌دهد. بیمار بعد از شروع درمان، خیلی زود احساس می‌کند که بیماری در حال بهبود است.
مداوا به طور تدریجی مقدار کلسترول را که بر اثر بیماری بالا رفته است، کاهش می‌دهد و احتمال دارد افزایش وزن نیز ایجاد شده در هنگام بیماری نیز برطرف گردد. استفاده از داروی لوتیروکسین احتمالاً تا پایان عمر برای شخص بیمار ادامه خواهد داشت اما از آنجا که مقدار دوز مصرفی مناسب آن تغییر خواهد کرد، پزشک متخصص معمولاً سالی یک بار آزمایش‌ها را روی شخص بیمار تکرار خواهد نمود.
کم کاری غده تیروئید می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی ایجاد شود و بر عملکرد صحیح بدن تأثیر منفی می‌گذارد. آزمایشات پزشکی تخصصی و درمان مشخصی برای این بیماری وجود دارد که باعث مداوای بیماری در صورت تشخیص به موقع آن می‌شود، استفاده از داروی جبران‌کننده کمبود تیروئید احتمالاً تا پایان عمر ادامه خواهد داشت و مقدار دوز مصرفی آن با مشورت پزشک متخصص تعیین می‌شود.
بایدها و نبایدهای غذایی برای کم‌کاری تیروئید
مؤثرترین درمان برای کم‌کاری این غدّه داروهای شیمیایی نیست بلکه بهترین راه حل کنترل مواد غذایی مصرفی است؛ بهترین رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید شامل بایدها و نبایدهایی است که عبارتند از:
ویتامین D:
نوعی از کم‌کاری تیروئید وجود داردکه اتفاقاً شایع‌ترین آنها نیز هست و به هاشیموتو معروف است؛ در این بیماری سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و به تیروئید حمله می‌کند، این عمل باعث می‌شود که این غده فعالیت خود را محدود کند یا از دست بدهد. بررسی‌ها نشان داده تمام افراد مبتلا به این بیماری با کمبود ویتامین D رو به رو هستند چرا که کمبود این ویتامین باعث افزایش آنتی‌بادی‌های سیستم ایمنی می‌شود.
اگر روزانه به مقدار کافی این ویتامین را دریافت کنید، فعالیت تیروئید شما به حالت عادی برمی‌گردد؛ ماهی سالمون میزان مناسبی از این ماده را در خود جا داده است که برای مصرف روزانه مفید است. همچنین پرتقال، تخم مرغ، شیر غنی‌شده سرشار از این ویتامین هستند.
سلنیوم:
این یک ماده معدنی مفید با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است که از مواد حیاتی در تولید هورمون‌های تیروئید محسوب می‌شود؛ مشکلات سیستم ایمنی بدن که باعث تیروئید کم‌کار می‌شوند، معمولاً موجب ملتهب شدن این غده هستند و مصرف روزانه سلنیوم می‌تواند تا حدود زیادی آن را کاهش دهد.
آجیل برزیلی یکی از مواد غذایی سرشار از این ماده معدنی است، شما می‌توانید روزانه با مصرف تنها دو عدد از این آجیل‌ها التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو را کاهش دهید.
آهن:
یکی دیگر از مواد معدنی موجود در بدن انسان، آهن است که کمبود این ماده موجب تخریب کار آنزیم‌های تولیدکننده هورمون تیروئید می‌شود؛ دریافت این ماده بخصوص در خانم‌ها بسیار حیاتی است و از سن نوزده تا پنجاه سالگی روزانه هجده میلی‌گرم آهن نیاز دارند و این مقدار در سنین بالای پنجاه به هشت میلی‌گرم خواهد رسید.
تنها مصرف یک فنجان لوبیاسفید پخته در روز می‌تواند هشت میلی‌گرم آهن به بدن برساند. در نظر داشته باشید که جذب آهن برای بدن سخت است ولی اگر همراه با ویتامین C باشد، تسهیل می‌شود، مثلاً: مصرف لوبیاسفید همراه با لیموترش؛ نکته دیگر اینکه این ماده معدنی تأثیر داروهای هورمونی را کاهش می‌دهد، بنابراین میل کردن آهن را چهار ساعت بعد یا پیش از مصرف داروهای تیروئید انجام دهید.
یُد:
باید بدانید که عنصر یُد برای تولید هورمون‌های تیروئیدی بسیار مهم است و بیشتر کسانی که به تیروئید کم‌کار مبتلا هستند، این عنصر را کم دارند؛ بزرگسالان روزانه ۱۵۰ میکروگرم یُد نیاز دارند. مصرف مواد غذایی مانند: ماهی‌های آب شور، شیر، پنیر، ماست، نمک یددار وجود این ماده را در بدن شما تأمین می‌کنند.
غذاهای مضر برای تیروئید کم‌کار
رژیم غذایی مناسب برای تیروئید کم‌کار، نبایدهایی هم دارد که عبارتند از:
گلوتن:
حذف این ماده غذایی برای همه توصیه نمی‌شود ولی برخی متخصصان معتقدند غذاهایی که دارای گلوتن هستند مانند چاودار، جو و گندم، سیستم ایمنی بدن را برای حمله به تیروئید تحریک می‌کنند. کاملاً مشخص نیست که گلوتن برای تمام افراد مبتلا به تیروئید کم‌کار مضر باشد، اما اگر با حذف چندهفته‌ای حال بیمار بهتر شد باید در رژیم غذایی خود تجدید نظر کند.
سویا:
می‌دانید که یُد ماده‌ای مهم برای تیروئید است و سویا دارای ترکیبات ایزوفلاون می‌باشد که کارایی یُد را مختل می‌کند؛ تمام مبتلایان به کم‌کاری تیروئید مجبور به ترک سویا نیستند و بیشتر آنها فقط باید میزان مصرف آن را کاهش دهند.
سبزی‌های چلیپایی:
این نوع سبزیجات دارای آنزیمی هستند به نام گواتروژن که تولید هورمون تیروئید را مختل می‌کند؛ البته این سبزی‌ها مانند گل‌کلم و بروکلی سرشار از مواد مفید دیگر هستند و نباید مصرف آنها را قطع کرد ولی این بیماران نباید هر روز آنها را مصرف کنند.
نکات دیگر در رژیم غذایی تیروئید کم‌کار
گذشته از موارد یاد شده باید بدانید که مصرف مواد غذایی دیگری نیز برای کم‌کاری تیروئید مفید هستند، مانند: انواع میوه‌ها که دارای ویتامین C هستند، غذاهای دریایی، لبنیات، سبزیجات برگ‌دار و غلات سبوس‌دار که ویتامین B و ویتامین E دارند و انواع مواد غذایی دارای پروتئین و فیبر؛ البته در مصرف آنها همیشه باید اعتدال را رعایت کرد، همچنین از مصرف قندهای معمولی مثل: قند، شکر و شیرینی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار باید پرهیز کرد.
نظر شما