به گزارش خبرنگار ایمنا، در حال حاضر شایع‌ترین کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است، کم‌خونی یا «آنِمی» به کاهش گلبول‌های قرمز سالم خون یا کاهش هموگلوبین گفته می‌شود که وظیف‌ی اکسیژن‌رسانی به دستگاه‌های مختلف بدن را به عهده دارند.
همین کاهش گلبول قرمز و اختلال در اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن، باعث بروز مشکل در اعضای متعدد بدن و ظهور علائم بسیاری می‌شود. آهن مهم‌ترین ماده برای ساخت هموگلوبین است و هنگامی که جذب این ماده کافی نباشد یا نیاز بدن به آن به دلیلی (مثلاً بارداری یا خونریزی مانند خونریزی زیاد هنگام قاعدگی) افزایش یابد، بیمار دچار کم‌خونی فقر آهن خواهد شد.
علائم فقر آهن چیست؟
شناختن علائم فقر آهن اهمیت زیادی دارد که می‌تواند به درمان و پیشگیری به موقع از آن کمک کند. شایع‌ترین علائم کم خونی عبارتند از:
- رنگ‌پریدگی پوست، لب‌ها و ناخن‌ها
- احساس خستگی یا ضعف
- سرگیجه، سردرد
- تنگی نفس
- ضربان سریع قلب
- عدم تمرکز، خواب آلودگی و بی‌حوصلگی
- ریزش مو
اگر علائم فوق را در خودتان مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه نمائید. کم‌خونی فقر آهن با یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص بوده و معمولاً با تجویز مکمل آهن درمان می‌شود.
چه چیزی سبب آنمی از نوع فقر آهن می‌شود؟
عوامل زیادی هستند که می‌توانند منجر به فقر آهن در بدن شوند. در مردان و زنانی که در سنین بعد از یائسگی هستند، شایع‌ترین دلیل، خونریزی در معده و روده‌هاست. این خونریزی به علت زخم معده، سرطان معده، سرطان روده و یا مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی رخ می‌دهد.
در مورد زنانی که در سنین باروری به سر می‌برند، پریودهای سنگین و بارداری، شایع‌ترین علت فقر آهن محسوب می‌شوند، زیرا بدن در زمان بارداری به آهن بیشتری نیاز دارد.
به ندرت پیش می‌آید آنمی از نوع فقر آهن تنها به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی رخ بدهد، مگر اینکه باردار باشید. اما اگر آهن غذایی به اندازه کافی دریافت نکنید، ممکن است به این معنی باشد که بیشتر در معرض آنمی هستید تا اینکه یکی از مشکلات گفته شده در بالا را داشته باشید.
عوارض ناشی از فقر آهن
اگر فقر آهن درمان نشده باقی بماند، می‌تواند شما را بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری‌ها و عفونت‌ها کند. زیرا کمبود آهن بر سیستم دفاعی طبیعی بدن اثر می‌گذارد. فقر آهن شدید می‌تواند ریسک ابتلاء به عوارضی را افزایش بدهد که بر قلب و ریه‌ها اثر می‌گذارند، مثلاً ضربان قلبی که به صورت غیرمعمول تند است یا نارسایی قلبی که در آن قلب شما نمی‌تواند خون کافی به سراسر بدن پمپاژ کند.
خانم‌های بارداری که دچار آنمی شدید یا درمان نشده هستند نیز بیشتر در معرض مشکلات قبل و بعد از زایمان قرار می‌گیرند. فقر آهن به ندرت عوارض بلندمدت به جا می‌گذارد، اما با این وجود، برخی از افرادی که دچار فقر آهن می‌شوند زندگی‌شان تحت تأثیر این عارضه قرار می‌گیرد که عبارتند از:
خستگی
فقر آهن می‌تواند باعث شود احساس خستگی و بی انرژی بودن بکنید. در نتیجه عملکرد کاری‌تان تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است به سختی بتوانید بیدار و هشیار بمانید و احساس کنید نمی‌توانید خوب و مرتب ورزش کنید.
افزایش احتمال عفونت‌ها
تحقیقات نشان می‌دهد فقر آهن می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن اثر بگذارد. فقر آهن باعث می‌شود بیشتر مستعد ابتلاء به عفونت‌ها شوید.
مشکلات قلبی و ریوی
افراد بزرگسالی که دچار فقر آهن شدید هستند در معرض عوارضی قرار می‌گیرند که بر قلب و ریه‌هایشان اثر می‌گذارد. مثلاً ممکن است شما دچار تندی ضربان قلب یا تاکی‌کاردیا شوید. یا ممکن است دچار نارسایی قلبی شوید که طی آن، قلب قادر نیست با فشاری مناسب، خون را به خوبی به تمام بدن پمپاژ کند.
سندرم پای بی قرار
برخی از موارد سندرم پای بی‌قرار می‌توانند ناشی از فقر آهن باشند. پزشکان اغلب به این عارضه، سندرم پای بی‌قرار ثانویه می‌گویند. سندرم پای بی‌قرار عارضه‌ای متداول است که بر سیستم عصبی اثر می‌گذارد و تمایلی بی‌قرار کننده به حرکت دادن مداوم پاها ایجاد می‌نماید. سندرم پای بی‌قرار اگر ناشی از فقر آهن باشد با مصرف مکمل آهن قابل درمان است.
نشانه‌های فقر آهن در کودکان
فقر آهن شایع‌ترین مشکل تغذیه‌ای در جهان است، طبق آمار ۳۰ تا ۵۰ درصد جمعیت جهان از آن رنج می‌برند که بیشتر این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. متخصصان تاکید دارند یک نوزاد در بدو تولد از نیم گرم ذخیره آهن برخوردار است در حالی که در یک فرد بزرگسال این میزان در حدود ۵ گرم است. به همین منظور روزانه ۰.۸ میلی گرم در ۱۵ سال اول زندگی باید جذب آهن صورت گیرد. در صورتی که میزان جذب روزانه در حدود یک میلی گرم باشد از بالانس منفی آهن که به علت از دست رفتن آهن است در کودکان جلوگیری می‌شود.
با توجه به اینکه ۱۰ درصد از آهن موجود در رژیم غذایی جذب می‌شود و مصرف روزانه ۸ تا ۱۰ میلی گرم آهن برای نرمال نگه داشتن سطح آهن ضروری است، بنابراین از ماه ششم زندگی مصرف آهن به صورت مکمل‌های استاندارد در کلیه شیرخواران ضروری خواهد بود و شیرخواران در محدوده سنی ۹ تا ۱۲ ماهگی باید از نظر وجود کم‌خونی فقر آهن، غربالگری شوند.
اکثر کودکان مبتلا به کم‌خونی فقر آهن بی علامت هستند و ممکن است هنگام چکاپ توسط پزشک تشخیص داده شود. میزان هموگلوبین نرمال برای هر سن، جنس و نژاد مشخص است. متخصصان اظهار کردند بیشترین علامتی که در زمان وجود کم‌خونی فقر آهن جلب توجه می‌کند، رنگ پریدگی است که معمولاً در میزان هموگلوبین کمتر از ۷ تا ۸ مشخص می‌شود. رنگ پریدگی معمولاً در کف دست و بستر ناخن‌ها دیده می‌شود.
لزوم مصرف مکمل آهن برای کودکان
خستگی، نفس تنگی در زمان فعالیت، عدم تحمل نسبت به سرما و کاهش دقت در فعالیت‌های فکری از نشانه‌های دیگر کم‌خونی فقر آهن است. با توجه به اینکه میزان افت هموگلوبین تدریجی است، معمولاً والدین کمتر متوجه آن در طول زمان می‌شوند و در بسیاری از موارد دوستان و آشنایان که با فاصله کودکان را ملاقات می‌کنند، این رنگ پریدی را به والدین گوشزد می‌کنند.
در صورت عدم تشخیص و درمان کم‌خونی فقر آهن اختلالات شناختی برگشت ناپذیر در کودکان به صورت دیر رس ایجاد می‌شود. بسیاری از والدین از ترس سیاه شدن دندان‌های شیرخواران و کودکان از دادن مکمل آهن به فرزند خود خودداری می‌کنند که این نکته باعث صدمات جبران ناپذیری به کودک می‌شود.
کمبود آهن در بدن کودکان در میزان ضریب هوشی آنها مؤثر است، ممکن است پزشک برای شیرخوارانی که زود به دنیا آمده‌اند، بر حسب شرایط شیرخوار، زودتر از شش ماهگی مکمل آهن تجویز کند و گاهی تا پایان دو سالگی مصرف مکمل آهن به صورت روزانه ادامه خواهد داشت.
درمان فقر آهن به چه شکل انجام می‌شود؟
درمان فقر آهن با مصرف مکمل آهن برطرف می‌شود. از نکات بسیار مهم در انتخاب مکمل آهن، مقدار آهن موجود در آن، وضعیت جذب و تحمل گوارشی آن است. بسیاری از مکمل‌های موجود در بازار به مقدار کافی آهنِ قابل جذب ندارند و باید به دفعات در روز مصرف شوند. از سوی دیگر بعضی از مکمل‌های آهن باعث بروز عوارضی شدیدی مانند تهوع، یبوست، دل‌درد، اسهال و تغییر رنگ مدفوع می‌شوند. بنابراین باید در انتخاب مکمل آهن در درمان فقر آهن دقت کنیم.
شناخت مواد غذایی سرشار از آهن
آهن مورد نیاز بدن از غذاهای مختلف مانند زرده تخم مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات تأمین می‌شود، از دلایل کم خونی فقر آهن می‌توان به مواردی همچون تغذیه نادرست، گیاهخواری و جذب ناکافی آهن از غذاهای خورده شده اشاره کرد.
فرآیند جذب آهن نیاز به محیط اسیدی معده دارد. بنابراین مصرف همزمان آهن با داروهای ضداسید معده، جذب آن را کاهش می‌دهد. همچنین مصرف همزمان آهن با شیر و لبنیات، مکمل کلسیم و منیزیم، چای و قهوه، غلات، توت‌فرنگی و طالبی توصیه نمی‌شود. از سوی دیگر مصرف همزمان آهن با ویتامین ث، روند جذب آن را افزایش می‌دهد.
گوشت سفید و قرمز، جگر، تخم مرغ از جمله منابع حیوانی هستند که آهن آنها راحت‌تر و به میزان بیشتری در دستگاه گوارش جذب خون می‌شود، همچنین منابع گیاهی مانند اسفناج، عدس، پسته، توت خشک، برگه زرد آلو و خرما برای پیشگیری از ابتلاء به کم خونی کمک کننده خواهد بود.
برای افزایش جذب آهن از منابع گیاهی مصرف این نوع غذاها به همراه مقداری گوشت، مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین C مانند فلفل دلمه‌ای، آب لیمو یا سایر مرکبات، سبزیجاتی مانند جعفری تازه به همراه غذا و نهایتاً پرهیز از مصرف چای تا یک ساعت بعد از غذا توصیه می‌شود، چای به عنوان یک عامل مهم مهار کننده برای جذب آهن است.
نظر شما