به گزارش خبرگزاری ایمنا، ویتامین D برای سلامت استخوان و دیگر اندام‌های بدن مانند ماهیچه‌ها، دندان‌ها و حتی تقویت سیستم ایمنی بدن، اهمیت بسیار زیادی دارد، اما این ویتامین به سختی از منابع غذایی معمولی به دست می‌آید و تأمین اندازه مورد نیاز بدن، تنها از طریق مصرف منابع ویتامین D امکان‌پذیر نیست و باید از فرآورده‌هایی مانند شیر یا غلاتی که با این ویتامین غنی شده‌اند، استفاده کرد.
در صورتی که بدن افراد این ویتامین را به مقدار کافی دریافت نکند، با طیف وسیعی از مشکلات سلامتی ناشی از کمبود ویتامین دی مواجه خواهد شد، بعضی شرایط خاص و قرار گرفتن در بعضی موقعیت‌ها می‌تواند زمینه کاهش ویتامین D را در بدن ایجاد کند، افرادی که نزدیک به خط استوا زندگی می‌کنند و مدام در معرض نور خورشید هستند، کمتر دچار کمبود ویتامین دی می‌شوند ، زیرا پوست آنها به اندازه کافی ویتامین دی تولید و نیازهای بدن را تأمین می‌کند.
ویتامین D یکی از ویتامین‌هایی است که بدن برای سالم ماندن به آن نیاز دارد، نقش مهمی در حفظ تعادل کلسیم در خون و استخوان‌ها و در ساخت و نگهداری استخوان‌ها ایفا می‌کند و به طور خاص، افراد به ویتامین D نیاز دارند تا بدن آنها بتواند از کلسیم و فسفر برای ساختن استخوان‌ها و حمایت از بافت‌های سالم استفاده کند،با کمبود مزمن و یا شدید ویتامین D، کاهش جذب کلسیم و فسفر توسط روده‌ها منجر به هیپوکلسمی (سطح پایین کلسیم در خون) می‌شود، این موضوع منجر به هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه خواهد شد و غدد پاراتیروئید بیش فعال تلاش می‌کنند سطح کلسیم خون را در حد طبیعی نگه دارند.
تیره بودن پوست، کهولت سن، اضافه‌وزن یا چاقی مفرط، نخوردن ماهی و لبنیات به اندازه کافی، زندگی در مناطقی از کره زمین که در طول سال نور کافی به آن نمی‌رسد، استفاده دائمی از کرم ضد آفتاب و بیش از حد در خانه ماندن از جمله عوامل اصلی کمبود ویتامین دی در بدن افراد به شمار می‌رود و از علائم کمبود این ویتامین در بدن می‌توان به بیماری و عفونت مداوم، خستگی مفرط و ضعف، درد کمر و استخوان، افسردگی، نقص در توانایی ترمیم زخم، ریزش مو، درد عضلات و پوسیدگی استخوان اشاره کرد.
گسترده‌تر بودن کمبود ویتامین D در نوزادان و افراد مسن
احمد اسماعیل زاده، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با اشاره به اینکه آلودگی هوا می‌تواند منجر به ایجاد التهاب در بدن شود، اظهار کرد: آلودگی هوا می‌تواند با ایجاد شرایط اکسیداتیو محیط التهابی در بدن ایجاد کند و این امر می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف از جمله سرطان‌ها، بیماری‌های خودایمنی، قلبی، عروقی و تنفسی باشد.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از مواد غذایی کاهنده التهاب یکی از راهکارهای بسیار مناسب است، افزود: ویتامین D ، ویتامین آفتاب نامیده می‌شود، زیرا با تابش نور خورشید روی پوست تولید می‌شود، با این حال، ویتامین D تنها زمانی تولید می‌شود که نور خورشید به آستانه خاصی از شدت برسد.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ادامه داد: آفتاب در روزهای تابستان ایده‌آل است ، اما نور ضعیف زمستانی از طریق پوشش ابری ایده‌آل نیست، برآوردهای کنونی نشان می‌دهد که کمبود ویتامین D در بسیاری از کشورها، به ویژه در نوزادان و افراد مسن، گسترده است.
وی اظهار داشت: علاوه بر پوشش ابر، آلودگی هوا نیز یک عامل خطر فزاینده برای وضعیت کمبود ویتامین D است، آلاینده‌های هوا مانند ذرات معلق در هوا میزان نور خورشید را کاهش می‌دهند و در نتیجه میزان تولید ویتامین D در پوست کاهش می‌یابد.
اسماعیل زاده گفت: با توجه به اینکه کمبود ویتامین دی در کشور شایع است و در روزهای معمول سال باید برای برطرف کردن کمبود این ویتامین مکمل ویتامین دی مصرف شود، در شرایط آلودگی هوا نیز بر مصرف این مکمل تاکید می‌شود، تمام افراد بالای ۱۲ سال باید ماهانه یک مکمل ویتامین دی ۵۰ هزار واحدی مصرف کنند.
غنی‌سازی آرد با ویتامین D / کمبود بالاتر ویتامین D در استان‌های کمتر برخوردار
وی با اشاره به معضل کمبود ویتامین D ، اظهار کرد: در این زمینه به دنبال غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین D هستیم که اقداماتی در این راستا انجام شده ، اما اعلام دقیق جزئیات این اقدام منوط به نهایی شدن تصمیمات و اقدامات است؛ وزارت بهداشت از سالیان قبل به شکل اختیاری به صنایع مجوز داده بود تا محصولات لبنی و روغن‌ها با ویتامین D غنی‌سازی شود و اکنون هم در سطح بازار برخی از این نوع محصولات را می‌بینیم.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه وزارت بهداشت در راستای دستیابی به امنیت غذایی برنامه‌های متعددی دارد، افزود: بیشتر کمبودهای شایعی که در کشورهای منطقه وجود دارد ، مربوط به کمبود آهن و کمبود ویتامین D است که در کشور ما هم وجود دارد و با وجود برنامه غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک و برنامه مکمل‌یاری ، هنوز این کمبودها ریشه‌کن نشده است، تلاش ما این است که با بازنگری برنامه غنی‌سازی آرد و تقویت برنامه مکمل‌یاری بتوانیم آمار کمبودها در کشور را کمتر کنیم.
وی تصریح کرد: وزارت بهداشت به تازگی به دنبال این است که ببیند آیا غنی‌سازی آرد با ویتامین D می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر عمل کند یا خیر؟ از این رو این دغدغه تا حد زیادی با سازمان غذا و دارو دنبال شده است و اگر کمیته کشوری غنی‌سازی این پیشنهاد را قبول کند، باید این طرح در یک استان به شکل پایلوت اجرایی و نتایج آن برایمان ملموس شود.
اسماعیل‌زاده تاکید کرد: در صورتی که نتایج غنی‌سازی آرد با ویتامین D در یک استان پایلوت قابل قبول باشد، اجرای کشوری آن را در نظر می‌گیریم؛ در بیشتر نقاط کشور با این کمبود مواجه هستیم اما استان‌های کمتر برخوردار آمار بالاتری از کمبود ویتامین D دارند، البته با توجه به اینکه به شکل متوسط بالاتر از ۵۰ درصد با کمبود ویتامین D مواجه هستیم ، برای ما مسجل شده است که باید برنامه قوی‌تری از گذشته در این زمینه داشته باشیم.
وی با اشاره به اجرای دو برنامه مکمل‌یاری در مدارس و برنامه مکمل‌یاری در شبکه بهداشتی و خرید مکمل ویتامین D توسط خود افراد از داروخانه‌ها، گفت: با این وجود، کمبود ویتامین D در کشور مانند سراسر جهان شایع است و به نظر می‌رسد که عوامل متعددی در کمبود ویتامین D در کشور نقش دارد.
تأثیر ویتامین D بر رشد سلول‌های سرطانی
سارا محبوبی، کارشناس تغذیه مرکز صدوقی مرکز بهداشت شهرستان کاشاندر گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: ویتامین دی (کلسیفرول)، ویتامینی محلول در چربی است که ویتامین آفتاب نیز نامیده می‌شود ، چراکه هنگامی که اشعه فرابنفش (UV) از نور خورشید به پوست برخورد کند باعث سنتز ویتامین دی به صورت درون‌زا می‌شود.
وی با بیان اینکه ویتامین دی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، غذاها و مکمل‌ها به دست می‌آید، افزود: این ویتامین از نظر بیولوژیکی بی‌اثر است و برای فعال شدن باید تحت واکنش‌های پیاپی در بدن قرار گیرد، اولین واکنش در کبد و واکنش دوم در کلیه اتفاق می‌افتد.
کارشناس تغذیه مرکز صدوقی مرکز بهداشت شهرستان کاشان تصریح کرد: ویتامین دی به تنظیم و تعادل میزان کلسیم و فسفات در بدن کمک می‌کند، دو ماده معدنی کلسیم و فسفر برای ساخت استخوان بسیار کلیدی هستند و زمانی که بدن به اندازه کافی ویتامین دی داشته باشد، استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و دندان‌ها در سلامت خواهند بود.
وی ادامه داد: اگر مقدار ویتامین D بدن کم باشد ، سلامت استخوان‌ها به خطر خواهد افتاد، کمبود این ویتامین در بدن زمینه را برای بروز ناهنجاری‌های استخوانی همچون راشیتیسم (نرمی استخوان) در کودکان و درد استخوان ناشی از بیماری استئومالاسی در بزرگسالان را فراهم می‌کند.
محبوبی با بیان اینکه افرادی که به میزان کافی ویتامین دی دریافت نمی‌کنند باید مکمل‌های ویتامین دی را مصرف کنند، گفت: مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که این ویتامین می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند، التهاب بدن را کاهش دهد و به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک کند.
وی با بیان اینکه بسیاری از اندام‌ها و بافت‌های بدن برای این ویتامین گیرنده دارند ،اضافه کرد: ویتامین دی برای تقویت عملکرد سلول‌های ایمنی، از جمله سلول‌های T و ماکروفاژها، که از بدن در برابر عوامل بیماری زا محافظت می‌کنند، شناخته شده است؛ در واقع، این ویتامین برای عملکرد سیستم ایمنی به قدری مهم است که سطوح پایین ویتامین دی با افزایش حساسیت به عفونت، بیماری و اختلالات مربوط به سیستم ایمنی مرتبط می‌شود.
کارشناس تغذیه مرکز صدوقی مرکز بهداشت شهرستان کاشان افزود: بهترین منبع این ویتامین، نور خورشید است و مواد خوراکی از جمله ماهی‌های چرب مانند قزل‌آلا و ماهی تن، زرده تخم مرغ، پنیر، جگر گاو، قارچ، شیر غنی شده و غلات و آبمیوه‌ها نیز دارای ویتامین دی هستند.
وی تصریح کرد: به طور معمول، بدن افرادی که در عرض‌های جغرافیایی شمالی و جایی که تابش آفتاب در زمستان محدود است زندگی می‌کنند، افرادی که مدت زمان کافی در زیر نور خورشید قرار نمی‌گیرند، افرادی که پوست تیره، چاقی یا کمبود وزن دارند، افراد درگیر با نارسایی کلیه و بعضی مشکلات پزشکی از جمله بیماری کرون، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک دچار کمبود ویتامین دی است.
محبوبی با بیان اینکه داشتن جهش‌های ژنتیکی خاص نیز می‌توانند فرد را در معرض خطر کاهش سطوح ویتامین دی قرار دهند، ادامه داد:مقدار توصیه شده روزانه (DV) برای ویتامین دی ، ۸۰۰ واحد بین‌المللی (IU) یا ۲۰ میکروگرم در روز برای بزرگسالان و کودکان بالای چهار سال و برای کودکان یک تا سه ساله، ۶۰۰ IU یا ۱۵ میکروگرم در روز است.
کارشناس تغذیه مرکز صدوقی مرکز بهداشت شهرستان کاشان خاطرنشان کرد: دقیق‌ترین راه برای اندازه‌گیری میزان ویتامین دی در بدن، آزمایش خون ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی است، سطح ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر تا ۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر برای افراد سالم کافی در نظر گرفته می‌شود و سطح کمتر از ۱۲ نانوگرم در میلی‌لیتر (یا ۳۰ نانومول در لیتر) نشان دهنده کمبود ویتامین دی است.
مصرف زیاد ویتامین دی موجب مسمومیت می‌شود
ملیحه پارسا، متخصص سم‌شناسی در خصوص مسمومیت ناشی از استفاده بیش از اندازه ویتامین دی اظهار کرد: منابع طبیعی سرشار از ویتامین دی را می‌توان در مواد غذایی چون روغن ماهی، جگر، شیرهای غنی شده با ویتامین دی، زرده تخم مرغ همچنین قرار گرفتن در برابر نور آفتاب به دست آورد.
وی با بیان اینکه در خصوص استفاده از منابع طبیعی ویتامین دی هیچ گزارشی مبنی بر مسمومیت وجود ندارد، افزود: مسمومیت با این ویتامین زمانی رخ می‌دهد که همزمان با مصرف مکمل، در استفاده از منابع طبیعی ویتامین دی نیز افراط شود، پایه ویتامین دی در چربی است و مقادیر اضافی آن می‌تواند در بدن تجمع پیدا کند.
متخصص سم‌شناسی ادامه داد: اغلب تولید کننده‌های دارویی این نکته را مدنظر دارند که مقادیر دوز ویتامین دی را بر حسب سبک زندگی فرد مصرف کننده تعیین کنند تا با مصرف منابع طبیعی ویتامین دی، دچار مسمومیت نشوند.
وی با بیان اینکه تنها راه تشخیص میزان ویتامین دی در بدن، اندازه‌گیری غلظت خون توسط آزمایش خون است، خاطرنشان کرد: علائم اولیه کمبود ویتامین دی در بدن، خود را به صورت خستگی و درد استخوان نشان می‌دهد و علائم شروع مسمومیت با آن به صورت عمومی و شامل بی‌حالی، ضعف، خستگی و گیجی است.
پارسا به میزان دوز استاندارد مصرف ویتامین دی اشاره کرد و افزود: دوز استاندارد این ویتامین به میزان ۴۰۰ تا ۶۰۰ واحد بین‌المللی در روز تعیین شده که این عدد شامل مصرف مکمل و استفاده از منابع طبیعی ویتامین دی به صورت همزمان است که در افراد میانسال بالای ۷۰ سال می‌تواند تا ۸۰۰ واحد افزایش یابد.
وی با بیان اینکه مسمومیت با ویتامین دی به صورت دو نوع حاد و مزمن است، ادامه داد: در نوع حاد علائم بالینی شامل تهوع، استفراغ و گیجی و درد ماهیچه بوده و در نوع مزمن علائم بالینی افزایش سطح کلسیم در خون است که در اطفال مشکلات متعددی ایجاد می‌کند و در بزرگسالان مشکلات متفاوت دیگری را سبب می‌شود.
متخصص سم‌شناسی اولین اقدام برای درمان مسمومیت را قطع مکمل‌های دارای ویتامین دی اعلام کرد و گفت: اقدام بعدی در مسمومیت‌های حاد، مراجعه به مراکز درمانی و آزمایش خون جهت تعیین غلظت خون است، به همان میزان که مسمومیت با این ویتامین خطرناک است، کمبود آن نیز در بدن مشکلات عدیده‌ای را به خصوص در بزرگسالان و خانم‌های باردار می‌تواند ایجاد کند.
کمبود ویتامین D باعث درد مفاصل می‌شود
غلامرضا نادری، متخصص ارتوپد، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پادر مورد اهمیت ویتامین D ، اظهار کرد: ویتامین D نوعی ماده مغذی است که برای سلامت استخوان‌ها بسیار مهم و ضروری به شمار می‌رود، مطالعات نیز نشان می‌دهند کمبود این ویتامین می‌تواند باعث افزایش درد مفاصل و عضلات شود و بر سلامت جسمی و روانی تأثیر بگذارد.
وی افزود: افراد زیادی دچار کمبود ویتامین D هستند ، اما از آن اطلاع ندارند، علائم جسمانی کمبود ویتامین D ممکن است شامل درد عضلانی در مفاصل، از جمله دردهای آرتریت روماتوئید باشد که بیشتر در زانوها، پاها و باسن و مفصل ران احساس می‌شود.
بهترین زمان دریافت نور خورشید برای جذب ویتامین D
فرزانه سینکایی، کارشناس تغذیه با اشاره به اهمیت توجه به تأمین ویتامین D و آهن بدن اظهار کرد: به دلیل سبک زندگی آپارتمانی، نوع پوشش و استفاده از کرم ضدآفتاب، هوای آلوده، شرایط و فاکتورهایی که برای تولید ویتامین D در پوست لازم است، فراهم نمی‌شود و به همین خاطر، وزارت بهداشت کشور طرح مکمل‌یاری را به اجرا گذاشت.
وی درباره اهمیت ویتامین D افزود: ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و به آن ویتامین آفتاب هم گفته می‌شود، در پوست پیش‌ساز ویتامین دی وجود دارد و با تابش نور خورشید به آن تبدیل به فرم فعال شده و بدن می‌تواند از آن استفاده کند، یکی از کارکردهای مهم این ویتامین در بدن ما کمک به جذب کلسیم و بر رشد استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها مؤثر است، کمبود این ویتامین به صورت غیرمستقیم باعث کمبود کلسیم در بدن می‌شود و عوارض کمبود کلسیم هم رشد نامناسب، پوسیدگی دندان، پوکی استخوان را در پی دارد.
این کارشناس تغذیه بیان کرد: علاوه بر این موارد امروزه بسیاری از تحقیقات نشان داده کمبود ویتامین D باعث بروز بسیاری از بیماری‌ها غیرواگیر مثل دیابت، بیماری‌های قلبی، انواع سرطان، کاهش سطح ایمنی و بروز آلرژی و آسم می‌شود، حتی در بیماران مبتلا به MS کمبود ویتامین D دیده شده است، مشکلات ناشی از کمبود ویتامین D باعث بروز راشیتیسم، نرمی و پوکی استخوان در گروه‌های سنی بزرگسالان و سالمندان می‌شود، بنابراین نقش مهمی در سلامت دارد.
وی گفت: منبع اصلی تولید ویتامین D نور خورشید است، تولید ویتامین D روی پوست ما شرایط ویژه‌ای را لازم دارد؛ تابش نور خورشید باید به صورت مستقیم بدون هیچ مانعی مثل شیشه، هوای آلوده و ابری، کرم‌های ضد آفتاب بر پوست باشد و جهت تولید ویتامین D در پوست باید دست‌ها، پاها و صورت حداقل به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در معرض مستقیم نور آفتاب قرار گیرند، بهترین زمان دریافت نور خورشید هم برای جذب ویتامین D از ساعت ۱۰ تا ۱۵ است.
سینکایی بیان کرد: منابع غذایی ویتامین D روغن ماهی، زرده تخم مرغ، جگر، شیر و لبنیات است، اما به طور کلی منابع غذایی غنی نیست و نمی‌تواند نیاز ما را به صورت کامل تأمین کند، بنابراین باید در معرض نور آفتاب با شرایط ذکر شده قرار بگیریم یا مکمل‌های این ویتامین را جهت پیشگیری از کمبود آن در بدن، مصرف کنیم.
کمبود ویتامین دی به شدت رایج است، اما بیشتر افراد از آن بی‌اطلاع هستند، علائم کمبود ویتامین D بیشتر خفیف و نامشخص است و به سختی می‌توان متوجه شد که این علائم ناشی از کمبود ویتامین دی است یا علت دیگری دارد؛ به منظور کاهش عوارض کمبود ویتامین دی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی در سیستم ایمنی بدن، بهتر است هر سال یا هر شش ماه یک بار ویتامین D خود را آزمایش کنید، درمان کمبود ویتامین دی نیز ساده است؛ می‌توانید بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید یا بیشتر از غذاهای سرشار از ویتامین دی استفاده کنید.
نظر شما