این کتاب که به دلیل شیوایی سخن و اشاره به مسائل مهمی همچون مباحث، توحیدی، اخلاقی و تاریخی راه گشای انسان در تمام مسائل زندگی می باشد اخ القرآن نیز خوانده می شود. پس برای خواندن بخش های زیبا و بهترین خطبه های این کتاب در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
خطبه های نهج البلاغه
کتاب نهج البلاغه چندیدن بخش مهم دارد که بخش اول آن به خطبه های امیرالمومنین اختصاص یافته است. در این بخش 241 خطبه از حضرت علی نقل شده است که جمع آوری این خطبه ها تماما توسط سید رضی در سال400 هجری صورت گرفته است. بخش خطبه های نهج البلاغه چندین خطبه معروف نیز دارد که در میان آن ها خطبه شقشقیه، غراء، قاصعه، اشباح و متقین قرار گرفته است همچنین اگر علاقه مند به مطالعه تمامی خطبه های امیرالمومنین هستید، می توانید با مراجعه به سایت پیام عدالت به خرید کتاب نهج البلاغه اقدام نمایید.
خطبه شقشقیه
یکی از مهمترین خطبه های نهج البلاغه خطبه شقشقیه نامیده می شود که با بیان واقعیت های خلافت بعد رسول خدا از فراموشی این وقایع جلوگیری می کند. کلمه شقشقیه در لغت به معنای ریه به کار می رود و در معنای دیگر به باد شدن زیر گلوی شتر در هنگام عصبانیت اشاره می کند.
همچنین با توجه به این که حضرت علی (ع) در این خطبه می فرمایند: ( رئیس خلافت به شترسواری سرکش می ماند، که اگر مهار را محکم کشد، پرده های بینی شتر پاره شود و اگر آزاد گذارد در پرتگاه سقوط می کند.) می توان به هماهنگی نام شقشقیه و محتوای خطبه پی برد اما حضرت علی (ع) در این خطبه به چه مواردی اشاره کردند؟
در این خطبه حضرت علی (ع) از موضوع خلافت ابوبکر، عمر و عثمان گلایه کردند تا عملکرد این خلفا را زیر سوال ببرند. همچنین در خلال این خطبه و سخن علی ابن ابی طالب می بینیم که وی در مقابل قیام و جنگ، در عین حال که به مسائلی مانند سقیفه اعتراض دارند صبر پیشه می کنند.
خطبه غراء
خطبه غراء از حمد پروردگار و نبوت پیامبر آغاز می گردد تا در ادامه به یاد آوری نعمت های خداوند، توجه به مرگ، عالم قیامت و فانی بودن جسم انسان برسد. همچنین در این خطبه می بینیم که علی ابن ابی طالب به خوبی آفرینش انسان از نطفه تا لحظه مرگ را توصیف می کند و آدمی را از ایستادگی در برابر پروردگار خویش منع می کند اما پند های حضرت علی (ع) در این خطبه به اینجا ختم نمی شود و ایشان در لفاف سخنان خود به مشقت های پیش روی انسان در هنگام جان دادن، جدایی از پدر و مادر، سختی های دوزخ و عالم پس از مرگ اشاره می کند. همچنین می توان سخنان حضرت علی را به دوازده بخش در این خطبه تقسیم کرد:
- ستایش پروردگار و نبوت پیامبر
- اشاره به تقوای الهی
- فانی بودن دنیا
- معاد و توصیف قیامت
- شرح آغاز و انجام زندگی بشر
- اشاره به اهمیت تقوا در زندگی
- یادآوری نعمت های الهی
- پند هایی برای بیداری انسان و هوشیاری عقل ها
- بیان اهمیت تقوا
- تاریخچه پیدایش انسان از نطفه تا زمان فرا رسیدن مرگ
- هشدار به عدم بازگشت انسان پس از مرگ
- بیان روایات عبرت انگیز در تاریخ
خطبه قاصعه
کلمه قاصعه که نام یکی از طولانی ترین و بهترین خطبه های امیرالمومنین می باشد در لغت به معنای نشخوار کردن و خوار شمردن به کار می رود. امیرالمومنین به دلیل جاهلیت اعراب در آن زمان و اختلافات فراوان میان قبیله ها که در نهایت به کشتار و خون ریزی می انجامید این خطبه را بیان کردند که مضامین آن نفی عصبانیت و دعوت به فروتنی می باشد. خطبه قاصعه آنچنان حائز اهمیت است که اکنون پس از قرن هایی هنوز هم جایگاه ویژه ای داشته و به زبان های مختلفی ترجمه شده است.
خطبه اشباح
از خطبه های کم نظیر و طولانی نهج البلاغه که تماما در وصف صفات خداوند مطرح شده است، خطبه اشباح می باشد نام این خطبه مشهور از نهج البلاغه اشباح انتخاب شده است و این نام کاملا با محتوایش هم خوانی دارد؛ چرا که شبح در لغت معنای شخص یا چیزی را می رساند که از دور دیده اما کاملا مشخص نباشد. در این خطبه امیرالمومنین با بلاغت و شیوایی در وصف پروردگار، چگونگی آفرینش آسمان ها، ویژگی های فرشتگان و صفات والای آن سخن به میان آورده است. از این رو خواندن این خطبه از نهج البلاغه می تواند راه خداشناسی را برای آدمی بگشاید.
خطبه متقین یا همام
شخصی به نام «همّام بن شریح» از امیرالمومنین درخواست خطبه ای در باب صفات پرهیزکاران را داشت آن حضرت نیز خطبه متقین را در وصف رفتارهای اجتماعی، فردی و عبادی تقوا پیشگان مطرح کردند که پس از آن سخنان، روایتگران نقل کرده اند که همام مدهوش گشت و سپس جان داد. از جمله مواردی که امیرالمومنین در خطبه همام بیان کردند مجموعه ای از صفات متقین می باشد. این صفات عبارتند از:
اوصاف اجتماعی
- اجتناب از سخن ناروا
- بخشش ستمکاران
- کنترل خشم
- فروتنی
- سخن نیک
- دوری از شهوت
- شکیبایی در سختی
اوصاف فردی
- ایمان به آخرت
- ترس از ستوده شدن توسط دیگران
- زهد و پارسایی
- دوری از خود پسندی
- حریص در کسب دانش
- آراسته در تهیدستی
- پرهیز از طمع
رابطه با خالق
- زنده نگه داشتن یاد خدا در شب و روز
- خاشع و فروتن در عبادت پروردگار
- به جا آوردن نماز های شبانه
سخن پایانی
با آنکه کتاب نهج البلاغه تماما شامل خطبه ها و نامه های امیرالمومنین می باشد اما چندیدن خطبه مشهور در بین خطبه های حضرت علی وجود دارد که در این مقاله سعی کردیم به طور مختصر به بیان هر یک از این خطبه ها بپردازیم و ارتباط میان نام خطبه های آن حضرت و ماهیت هر یک از آن ها را بیابیم. همچنین شما عزیزان می توانید برای داشتن کتاب نفیس نهج البلاغه و خواندن کامل خطبه های حضرت علی (ع) به سایت پیام عدالت مراجعه کنید.
نظر شما