به گزارش خبرنگار ایمنا، فست‌فودها غذاهایی هستند که به سرعت و آسانی تهیه و در رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود، مصرف بیش از حد فست فودها می‌تواند بهداشت و سلامتی را تهدید کند، به خصوص در مورد نوجوانان، کودکان و افرادی که به بیماری‌های خاصی مبتلا هستند.
یکی از اصلی‌ترین مضرات مصرف بیش از حد فست‌فود، چاقی است، این نوع غذاها دارای مقادیر بالایی از چربی، شکر و نمک است که باعث افزایش وزن می‌شود، چاقی به عوارض جدی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و بیماری‌های مربوط به گوارش مانند سنگ کلیه منجر می‌شود، همچنین مصرف بیش از حد فست‌فود می‌تواند باعث اختلالات روحی و عصبی در کودکان و نوجوانان شود، علاوه بر این، فست‌فودها دارای مقادیر بالایی از نمک است که می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود، بنابراین افرادی که به فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، باید مصرف فست‌فود را به حداقل برسانند و در جایگاه آن، غذاهای سالم و با ارزش غذایی بالا را جایگزین کنند.
مصرف بیش از حد فست‌فود می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلاء به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سرطان شود، این نوع غذاها دارای مقادیر بالایی از چربی اشباع و ترانس چربی است که باعث افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب در بدن می‌شود؛ بنابراین بهتر است مصرف فست‌فودها را به حداقل رسانده شود و در جایگزینی آنها با غذاهای سالم و تغذیه‌ای مناسب برای کودکان و نوجوانان تلاش شود، تغذیه مناسب و سالم در دوران رشد و تکامل بسیار اهمیت دارد، لذا در همین راستا با منصور رضایی، متخصص تغذیه و مسئول دپارتمان تغذیه بیمارستان مسیح دانشوری گفت‌وگو کردیم.
تأثیر ترکیبات فست‌فودها در مغز بر سیستم دوپامینرژیک
ایمنا: چرا گرایش نوجوانان و کودکان به فست‌فودها زیاد است؟
رضایی: فست‌فودها چهار عامل محرک خاص شامل نمک، شکر، کافئین و روغن را در خود دارد، اول نمک که در تمام فست‌فودها وجود دارد به خصوص در کالباس و سوسیس‌ها و بعد از آن شکر است که در سس‌ها و نوشابه‌ها وجود دارد؛ کافئین و روغن هم در این فست‌فودها موجود است، این ترکیبات در مغز بر سیستم دوپامینرژیک که مرکز ترشح دوپامین است تأثیر می‌گذارد و حس و خاطره خوبی برای فرد ایجاد می‌کند و مانند مواد مخدر لحظه‌ای برای افراد حس لذت را ایجاد می‌کند، در واقع زمانی که فرد غذایی را با این ویژگی‌ها می‌خورد در مغز باعث ترشح دوپامین می‌شود و بر سیستم آن تأثیر می‌گذارد، سپس دوپامینرژیک را تحریک می‌کند که حس خوبی در افراد ایجاد می‌شود، همین حس خوب در افرادی که دخانیات و مواد مخدر مصرف می‌کنند به‌خاطر نیکوتین و مورفین به آنها دست می‌دهد، افراد با خوردن فست‌فود حس لذت پیدا می‌کند و بعدها دوباره می‌خواهند که این حس تکرار شود و دوباره این کار را انجام می‌دهند.
در وزارت بهداشت از مردم می‌خواهیم که غذای کودک شش ماه را که به سمت تغذیه تکمیلی می‌رود را نچشند، چرا که وقتی این کار را انجام می‌دهند با تصورات و شرایط خود به غذا نمک و شکر به عنوان طعم‌دهنده اضافه می‌کنند که غذا خوشایند شود، اما این غذاها طبق شرایط آنها بی‌مزگی دارد، اما برای بچه که هنوز خاطره‌ای از نمک و شکر ندارند، بی نمک و بی مزه حساب نمی‌شود و این نمک و شکر در بدن کودک وارد سیستم دوپامین می‌شود و حس لذت‌بخشی را برای بچه ایجاد می‌کند که باعث می‌شود کودک به سمت خوراکی‌های مضر برود تا آن خاطرات خوب را تکرار کند، بنابراین علت اصلی عادت و گرایش به فست‌فودها به زمینه سیستم دوپامین بازمی‌گردد که حس خوب را ایجاد کرده و باعث می‌شود که فرد بخواهد دوباره این خاطره خوب را تکرار کند و به نوعی عادت و اعتیاد را به فست فود ایجاد می‌کند.
ایمنا: مضرات فست‌فودها برای کودکان چیست و چه بیماری‌هایی برای آنها در بر دارد؟
رضایی: با توجه به اینکه بیشترین موادی که در فست‌فودها وجود دارد نمک، قندهای فرآوری شده، کافئین و چربی‌ها است، میزان نمک و شکر زیاد زمینه‌ساز برای چاقی‌ها می‌شود، وقتی که فست‌فودهایی شور را افراد میل می‌کنند ناخواسته به سراغ نوشیدنی‌ها می‌روند و به دنبال آن قند وارد بدن می‌شود و این باعث چاقی و اضافه وزن، کبد چرب و چنین مسائلی می‌شود و این غذاهای بی ارزش که خورده می‌شود که پر از نمک قندهای ساده است و بدون فیبر و مواد سالم هستند.
این غذاها برخلاف میوه‌ها و سبزیجات و غذاهای سنتی بدون فیبر و آنتی‌اکسیدان و غنی از نمک، روغن، شکر و کافئین هستند که باعث کم شدن ارزش غذایی آنها می‌شود و کودک را به سمت بیماری‌هایی مانند پوکیاستخوان، فشار خون، چاقی، اضافه وزن و کبد چرب می‌برد؛ غذاهای بدون فیبر باعث ایجاد مشکلاتی مانند یبوست و ایجاد سنگ‌های کلیوی می‌شود.
میزان سلامتی بسیار وابسته به دستگاه گوارش است، بقراط سال‌ها پیش اشاره کرده که «انسان سالم روده سالم دارد» روده سالم نیازمند باکتری‌های مفید است که در مواد مانند ماست وجود دارد و نیاز دیگر آن فیبرها هستند، مواد غذایی گیاهی باعث رشد باکتری‌های مفید می‌شود، این موارد در غذاهای سنتی بسیار زیاد وجود دارد، اما در فست‌فودها این فیبرها و مواد پروبیوتیک وجود ندارد که باعث کاهش سلامتی در افراد می‌شود.
جایگزین سالمی برای فست‌فودها داشته باشید
ایمنا: خانواده‌ها چه برنامه‌ای باید برای تغذیه سالم و فاصله گرفتن کودکان از فست‌فودها داشته باشند؟
رضایی: در علم روانشناسی گفته شده آن چیزی را که می‌خواهیم منع کنیم باید برایش جایگزین ایجاد کنیم، یعنی به جای اینکه از بیرون فست‌فودی که در آن سوسیس و کالباس ناسالم وجود دارد تهیه کنند، خانواده‌ها بیایند با مواد اولیه شناخته شده به صورت خانگی مشابه آن فست‌فودها را در خانه به صورت سالم تهیه و درست کنند.
مسئله دیگر این است که فست‌فودها در جمع خانواده‌ها میل می‌شود، چرا که اکنون والدین به دلیل مشغله‌های زیاد توجهی به جمع خانوادگی ندارند و در جمع‌های خانواده‌ها فست‌فودها زیاد شده و در سفرهای غذا خبری از در کنار هم بودن خانواده نیست، مسئله این است که باید فست‌فودها را به عنوان واقعیت بپذیریم، اما باید آن را ایرانی سازی کنیم یعنی به صورت خانگی با مواد اولیه سالم و روش طبخ مناسب و نه به صورت فست‌فودها با روغن و حرارت فراوان درست کنیم و مواد اولیه سالم در آن به کار ببریم.
سوسیس و کالباس‌هایی که در بیرون استفاده می‌شود معمولاً با موادی بی کیفیت ارائه می‌شود، باید اگر بتوانیم آنها را به صورت خانگی درست کنیم، استفاده از طمع‌دهنده‌ها چیزی است که ایرانی‌ها به خوبی از آن استفاده ندارند و خیلی با آن آشنا نیستند، اگر به خانواده‌ها آموزش دهیم که از ترکیباتی مانند سیر، پیاز، لیمو ترش، نارنج و ادویه مثل زردچوبه، دارچین، آویشن و… استفاده کنند، دیگر نیاز به نمک، چربی و شیرینی برای طعم‌دار کردن غذا نیست.
خانواده‌ها چون از طعم دهنده‌های سنتی و داخلی خیلی استفاده نکردند و آن را نمی‌شناسند سعی می‌کنند غذاها را با استفاده از نمک شکر و شیرینی و روغن طعم دار کنند، باید به خانواده‌ها آموزش دهیم آن زمانی را که برای تغذیه کودکان می‌گذارند باعث می‌شود که دیگر زمان را در بیمارستان و درمانگاه برای سلامتی نگذارند، در واقع وقت گذاشتن برای تغذیه خانواده هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است.
ایمنا: با توجه به اینکه در بعضی مدارس فست‌فودها فروخته می‌شود، نقش مدارس در تغذیه مناسب کودکان چیست؟
رضایی: در تمام دنیا قانون وجود دارد و طبق آن غذاهای بی‌ارزش با کالری‌های بی‌مصرف در مدارس ممنوع اعلام می‌شود، بوفه مدارس باید ضوابطی داشته باشد و مواد باید تحت نظارت کارشناسان بهداشت و تغذیه تهیه و توضیح شود و بوفه مدارس مواد سالم را تهیه و استفاده کنند.
گاهی موضوع نظارت کمی ضعیف است، اما در نقاطی که نظارت در آنها قوی‌تر است به صورت دقیق‌تری عمل می‌کنند، باید قوانین خوبی همراه با نظارت داشته باشیم تا مدارس غذاهایی را در دسترس کودکان قرار دهند که سالم باشد.
اگر بخواهیم توصیه‌ای اجرا شود و دور انداخته نشود باید سه اصل در آن مورد توجه باشد که شامل دسترسی فرهنگی، فیزیکی و اقتصادی است، اگر بخواهیم غذای سالم را در مدرسه ترویج دهیم باید آن از نظر فیزیکی در دسترس کودکان باشد و از نظر اقتصادی باید به آن یارانه تخصیص دهند و دولت باید از آن حمایت کند و از نظر فرهنگی نیز باید از آن تعریف شود، یعنی باید مصرف فست‌فود برای کودکان ارزش نباشد و تغذیه سالم برای آنها احساس سرخوردگی ایجاد نکند و در این خصوص از نظر فرهنگی باید در مدارس کار شود.
در مدارس انواع آموزش وجود دارد، اما آموزش تغذیه بیشتر به صورت جزئی صورت می‌گیرد و طوری نیست که در تمام مدارس کارشناس تغذیه داشته باشیم که آموزش دهد کودک احساس نیاز به غذای سالم پیدا کند، اگر فردی بخواهد برای تغذیه تغییر رفتار دهد، باید احساس نیاز کند، زیرا اگر کودکی خودش احساس نیاز کند به سمت تغذیه سالم می‌رود، اما اگر احساس نیاز پیدا نکند، حتی اگر برایش مواد غذایی سالم فراهم شود ممکن است آنها را استفاده نکند، در نتیجه نقش آموزش و پرورش و خانواده‌ها این است که باید در کودکان احساس نیاز برای تغذیه سالم را ایجاد کنند.
بسیاری از بیماری‌های مهلک ریشه در سبک زندگی دارد
ایمنا: چه فرهنگ سازی باید در خصوص تغذیه صورت بگیرد؟
رضایی: در حال حاضر فست‌فود خوردن برای خیلی از افراد به عنوان کلاس و ارزش شناخته می‌شود، نباید افراد کاری کنند که برای خود جای حسرت باقی بگذارند که آرزو کنند سالم‌تر بودند، اکنون می‌بینیم که خیلی کودکان به علت تغذیه نامناسب از نظر جسمی ضعیف هستند و آسیب می‌بینند، در نتیجه باید این فرهنگ‌سازی از طریق آموزش پرورش و آگاهی‌سازی صورت گیرد که در مدارس نباید فقط به دنبال درس باشند، بلکه باید به دنبال حوزه سلامتی نیز باشند، این حوزه امروزه خیلی در اولویت نیست و باعث می‌شود خانواده در آخر خط که به بیمارستان می‌رسند، به دنبال سلامتی باشند که دیگر آن زمان خیلی دیر است، در نتیجه باید این فرهنگ را به جا بگذاریم تا به گونه‌ای زندگی کنیم که برای خود جای حسرت باقی نگذاریم.
بسیاری از بیماری‌ها که در جامعه به صورت مهلک وجود دارد از جمله بیماری‌های قلبی، عروقی، دیابت، فشار خون، سرطان‌ها، سنگ کلیه و از این دسته‌ها همه ریشه در سبک زندگی دارند که یکی از شاخص‌های آن تغذیه است و در این زمینه باید بر روی کودکان کار شود، چرا که ذائقه آنها در دوران کودکی شکل می‌گیرد.
والدینی که مشغله‌های کاری دارند و وقت برای تغذیه کودکان نمی‌گذارند و غذای آماده به آنها می‌دهند باعث می‌شوند که کودک به سمت خوراکی‌های مضر برود، در نتیجه بحث وقت گذاشتن برای تغذیه مهم است و اینکه سلامتی باید به عنوان یک هدف و ارزش برای خانواده‌ها باشد و به آن اهمیت دهند.
بزرگان جامعه از مسئولان و آموزش و پرورش تا خانواده‌ها باید سلامتی را به عنوان ارزش مطرح کنند و این را باید به کودکان آموزش دهند که اگر بخواهد در آینده موفق باشد لازمه آن این است که قبل از همه تغذیه مناسب داشته باشد، همان طور که اگر نمی‌خواهیم آسیب ببینیم در نتیجه کار خطرناک انجام نمی‌دهیم و اگر نمی‌خواهیم به سرطان مبتلا شویم در نتیجه باید از فست‌فودها دوری کنیم، این موارد به آگاهی، دانش و احساس نیاز بستگی دارد.
نظر شما