بررسی مزایا و معایب مدارس تیزهوشان (نظر موافقان و مخالفان)

سال هاست نظام آموزشی کشور اقدام به جداسازی دانش آموزان تیزهوش و نخبه از سایر دانش آموزان کرده و در مدارسی مجزا با نام مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) نسبت به آموزش حرفه ای آنها اقدام می کند.

اما آیا جداسازی دانش آموزان با استعداد از دانش آموزان عادی کار درستی است و باعث پیشرفت دانش آموزان نخبه می گردد یا برعکس انزوا، استرس و اضطراب را برای او به همراه دارد؟

مدارس استعدادهای درخشان یا سمپاد چیست؟

ایده اصلی شکل گیری مدارس سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) بر این اساس بود که امکانات بیشتر و تخصصی برای دانش آموزان نخبه در سراسر کشور فراهم شود تا استعداد آنها شکوفا شده و بتوانند نبوغ خود را بالفعل کنند.

مدارس عادی معمولاً برای بچه های تیزهوش جذابیت بالایی ندارد و حوصله این دانش آموزان سر رفته و ممکن است نسبت به درس و تحصیل دلسرد شوند. در حالی که می توان با داشتن برنامه ای هدفمند و ارائه امکانات مناسب، استعدادهای این دانش آموزان را پرورش داد تا در المپیادهای علمی حائز رتبه های برتر شده و جایگاه علمی کشور را بهبود بخشند و مسلماً در آینده کشور نیز نقش بسزایی ایفا کنند.

سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در سال 1357 شکل گرفت و دو مدرسه فرزانگان برای دختران و علامه حلی برای پسران را در سطح کشور تاسیس کرد تا با گزینش دانش آموزان نخبه از طریق آزمون تیزهوشان امکانات بیشتری برای تحصیل و رشد آنها فراهم آورد.

نحوه جداسازی دانش آموزان نخبه از عادی چگونه است؟

همه ساله سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان با برگزاری آزمونی که در پایه های ششم و نهم انجام می شود دانش آموزان نخبه و با استعداد را شناسایی می کند.

آزمون تیزهوشان ششم برای دانش آموزان پایه ششم که قصد ورود به پایه هفتم را دارند برگزار شده و بیشترین ظرفیت پذیرش در مدارس تیزهوشان، از طریق آزمون تیزهوشان ششم انجام می شود. آزمون تیزهوشان نهم نیز برای دانش آموزان پایه نهم که قصد ورود به پایه دهم دارند برگزار شده و صرفاً جهت تکمیل ظرفیت کلاس های مدارس سمپاد این آزمون برگزار می شود. این مرحله آخرین ایستگاه برای ورود به قطار تیزهوشان است.

موافقان و مخالفان مدارس تیزهوشان چه می گویند؟

هر ایده ای همیشه موافق و مخالف دارد و ایده مدارس سمپاد نیز از این قائده مستثنی نیست.

موافقین معتقد هستند که امکانات برای همه دانش آموزان به مقدار کافی موجود نیست و باید امکانات در اختیار معدود افراد توانمند قرار گیرد. ضمن اینکه جداسازی دانش آموزان نخبه باعث رشد و شکوفایی استعداد آنها خواهد شد.

مخالفان معتقد هستند که نباید بین دانش آموزان تفاوت گذاشت و امکانات باید برای همه دانش آموزان چه عادی چه نخبه در دسترس باشد. همچنین این دسته افراد می گویند دانش آموزان تیزهوش در مدارس سمپاد دچار اضطراب و استرس شده و مهارت های اجتماعی در آنها رشد خوبی نخواهد داشت.

امکانات آموزشی یکسان برای تمامی دانش آموزان مهیا نیست

مطمئناً در این موضوع اتفاق نظر وجود دارد که کشور امکانات زیادی برای ارائه به دانش آموزان نداشته و نمی تواند سطح دسترسی به امکانات آموزشی را در کل کشور یکسان نماید. بنابراین بهتر است این امکانات در اختیار معدود دانش آموزان نخبه و علاقمند به درس و تحصیل قرار گیرد تا این سرمایه گزاری بازدهی بیشتری داشته باشد.

کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش کشور و نبود معلمانی که بر طیف هوشی کل کلاس مسلط باشند نیز دلیل دیگری است تا با جداسازی دانش آموزان عادی و نخبه معلمان متفاوتی نیز وظیفه تدریس آنها را بر عهده گیرند.

شکوفایی استعدادها و یادگیری کار گروهی

یکی از مواردی که در مدارس سمپاد به آن توجه ویژه ای می شود همکاری بین دانش آموزان و ایجاد پروژه های علمی گروهی است. قرار گیری دانش آموزان با استعداد در کنار هم و رقابت شانه به شانه، سبب هم افزایی و پرورش هر چه بیشتر استعداد آنها خواهد شد.

دانش آموزان نخبه در آینده قرار است شرکت های دانش بنیان را تشکیل دهند، بنابراین افزایش توان کار گروهی و در کنار آن پرورش مهارت های فنی و اجتماعی می تواند به شکل گیری آینده کشور کمک شایانی نماید.

امکان نظارت و هدایت تحصیلی

محدود بودن تعداد دانش آموزان و وجود امکانات کمک آموزشی مناسب سبب می شود استعدادهای هر دانش آموز به سرعت شناسایی شده و بر اساس نیازهای کشور تحت نظارت و هدایت تحصیلی قرار گیرد.

عدم رشد مهارت های اجتماعی هم سطح با رشد تحصیلی

یکی از مواردی که مخالفان مدارس تیزهوشان عنوان می کنند عدم رشد مهارت های اجتماعی دانش آموزان نخبه در مدارس سمپاد است. از زمان تاسیس سمپاد تا سال 1390 که این سازمان به تنهایی مسئول پرورش استعدادهای درخشان بود و نظارتی بر روی عملکرد آن نبود بیشتر روی رشد تحصیلی دانش آموزان کار انجام می شد. اما از سال 1390 که این سازمان زیر نظر وزارت آموزش و پرورش رفت در کنار تحصیل، ورزش هدفمند، کار گروهی و مهارت های اجتماعی هم به برنامه های این دانش آموزان اضافه شد.

وجود رقابت و استرس شدید در بین دانش آموزان مدارس تیزهوشان

رقابت یک تیغ دو لبه برای دانش آموزان است که در شرایط متفاوت باعث پیشرفت و پسرفت آنها خواهد شد. محمدرضا کیوانفر، استاد بازنشسته دانشگاه فرهنگیان اصفهان می گوید رقابت بین دانش‌آموزان مدارس تیزهوش به ظاهر موجب پیشرفت آن‌ها می‌شود، اما این احساس رقابت جای رفاقت را گرفته و مانع همدلی و ایجاد حس تعاون بین آن‌ها خواهد شد.

در این خصوص خانوده نقش بسیار پر رنگی در آینده دانش آموز ایفا می کند. خانواده هایی که محیط امن و آرامی در خانه برای فرزند خود فراهم می آورند معمولاً شاهد پیشرفت او هستند ولی خانواده هایی که به فرزند خود برای کسب جایگاه در مدارس تیزهوشان فشار می آورند و انتظارات بالایی از او دارند معمولاً شاهد افت تحصیلی، اضطراب و پریشانی فرزند خود هستند. در حالی که اگر فرزند خود را در مدارس عادی ثبت نام می کردند احتمالاً پیشرفت بهتر و حس اعتماد به نفس بیشتری را برای دانش آموز به همراه داشت.

احتمال مهاجرت و هدر رفت سرمایه گذاری

یکی دیگر از دلایل مخالفان مدارس استعدادهای درخشان درصد بالای مهاجرت این دانش آموزان است. این عده معتقدند جداسازی دانش آموزان تیزهوش آنها را طعمه خوبی برای سایر کشورها کرده تا با نخبه گزینی استعدادهای پرورش یافته را به راحتی تصاحب کنند.

مسلماً در این امر تصمیمات دولتی و شرایط اقتصادی می تواند تاثیر بسیار زیادی در کاهش مهاجرت ها داشته باشد ولی در شرایط فعلی کشور بدیهی است که بخشی از این استعدادهای درخشان جذب مدارس و دانشگاه های خارج از کشور خواهند شد.

پیشنهاد می شود: موسسه آموزشی صدشو | برگزار کننده کلاس های آمادگی تیزهوشان

سخن پایانی

تجربه نشان داده است بسیاری از دانش آموزان نخبه توانسته اند به سرعت مدارج علمی را طی کرده و درصد زیادی از آنان نیز در کنکور سراسری رتبه های برتر را از آن خود کرده اند.

همچنین سال به سال اهمیت توجه به مهارت های اجتماعی بیشتر شده و مدارس سمپاد تلاش می کنند سطح عملکرد و مهارت های فنی و اجتماعی دانش آموز نخبه را همزمان با پیشرفت علمی وی، تقویت کنند. بنابراین شرکت در کلاس های تیزهوشان می تواند دانش آموزان با استعداد را از نظر مهارت ها و رفتارهای اجتماعی و گروهی نیز پرورش دهد.

اضطراب و استرس و همچنین بحث مهاجرت دو مساله ای است که خانواده و قانون گذار نقش بسزایی در آن ایفا می کنند.