نکات مهم مصرف داروهای پرکاری تیروئید را بدانید

به گزارش خبرنگار ایمنا، هورمون‌های تیروئید تولیدات شیمیایی ایجاد شده توسط غده پروانه‌ای شکل جلوی گردن که تیروئید نامیده می‌شود می‌باشند. تیروئید افراد سالم به میزان کافی دو هورمون تیروکسین و تری‌یدوتیرونین (T۴ و T۳) می‌سازد که در اعمال مهم بدن اثر می‌گذارد. این هورمون‌ها سوخت و ساز بدن را از جمله آن که چه مقداری کالری مصرف کنیم، چه مقدار احساس گرما کنیم و وزن ما را تنظیم می‌کنند، در بعضی از اعضا نیز اثرات اختصاصی دارد. مانند قلب که در اثر این هورمون‌ها تندتر می‌زند.

پرکاری تیروئید حالتی است که باعث می‌شود مقدار زیاد هورمون به بافت‌های بدن برسد. اگرچه علل متفاوتی برای پرکاری تیروئید وجود دارد اما علائم و نشانه‌های آن مشابه است. به علت افزایش سوخت و ساز بدن بیماران نسبت به اطرافیان احساس گرمای بیشتری می‌کنند، اغلب با وجود مصرف غذای زیاد کاهش وزن دارند. بعضی از بیماران دچار افزایش وزن می‌شوند که علت آن افزایش بیش از حد اشتها است.

بیماران احساس خستگی می‌کنند و دچار اختلال خواب می‌شوند. لرزش دست‌ها، نامنظم شدن و تند شدن ضربان قلب که تپش قلب خوانده می‌شود، نیز ایجاد می‌شود. بیماران ممکن است زود رنج و به آسانی آشفته شوند. وقتی پرکاری تیروئید خیلی شدید باشد، بیماران از تنفس کوتاه، درد سینه و ضعف عضلات زجر می‌کشند. علائم دیگر که بسیار نادر هستند شامل: استفراغ، خارش، نارسایی قلب، سکته مغزی و یا حتی بیماری روانی است.

علل پرکاری تیروئید

دلایل متعددی برای آن وجود دارد:

- همه تیروئید ممکن است فعالیت بیش از حد داشته باشد و تولید هورمون زیاد شود که به این شکل بیماری گریوز یا گواتر سمی منتشر گویند.

- یک یا چند توده یا گره در تیروئید افزایش فعالیت پیدا می‌کنند. اگر توده یک عدد باشد گره سمی خودکار نامیده می‌شود. چندین توده گواتر سمی چند گره‌ای نامیده می‌شود.

- غده تیروئید ممکن است دچار التهاب شود که تیروئیدیت نامیده می‌شود و باعث آزاد شدن هورمون تیروئید ذخیره در تیروئید و پرکاری تیروئید شود که برای چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد.

- بعضی افراد ممکن است بیش از حد مورد نیاز هورمون تیروئید مصرف کنند و در آن‌ها علائم پرکاری ظاهر شود.

- بعضی داروها مانند آمیودارون و محلول لوگول حاوی مقدار زیادی ید می‌باشد که تیروئید جهت تولید هورمون از آن استفاده می‌کند. مصرف این نوع داروها در بعضی افراد با ایجاد پرکاری همراه است.

علائم تیروئید پرکار را بدانیم

این بیماری گاهی به صورت بسیار شدید بروز پیدا می‌کند و کاهش وزن غیرعادی، نارسایی‌های قلبی و مشکلات تنفسی را به دنبال دارد؛ جالب است بدانید که تیروئید پرکار می‌تواند حتی روی خلق و خوی فرد تأثیر بگذارد و او را زودرنج و پرخاشگر کند.

بعضی اوقات این اختلال از روی برآمدگی‌های روی گردن و محل غده مشخص می‌شود و گاهی مثلاً در افراد مسن، این علائم خیلی واضح نیست و شاید کمی فرد را بی‌قرار، بی‌حال و ضعیف بکند، علائم مختلف پرکاری تیروئید عبارتند از:

۱. افزایش اشتها:

غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که روی اکثر اندام‌های داخلی تأثیر می‌گذارد، از جمله اعصابی که در مغز و معده به انسان هشدار می‌دهند که باید غذا بخورد؛ وقتی این قسمت بیش از اندازه هورمون تولید کند شما به صورت غیرعادی و زودتر از موعد گرسنه می‌شوید.

۲. تعریق بیش از حد:

از آنجا که هورمون‌های تولید شده توسط این غده سوخت و ساز بدن شما را تنظیم می‌کنند، اگر بیش از حد کار کند دمای بدن را بالا می‌برد و در نتیجه شما زیاد عرق می‌کنید؛ در این حالت شما همیشه احساس گرما می‌کنید و تحمل دمای بالا را به هیچ عنوان ندارید.

۳. لاغری شدید:

اگرچه در حالت تیروئید پرکار بیشتر غذا می‌خورید اما چون سوخت و ساز بدن شما بیش از حد نرمال است و بیش از حد چربی و انرژی می‌سوزانید، به جای چاق شدن رفته‌رفته وزنتان را از دست خواهید داد و بدن شما خشکیده می‌شود.

۴. تپش قلب:

یکی از اندام‌های حیاتی که هورمون‌های تیروئید بر آن اثر می‌گذارند، قلب است؛ این قسمت که با تنظیم گردش خون به نوعی در متابولیسم بدن نقش اساسی ایفا می‌کند، با افزایش مواد ترشح شده توسط تیروئید، دچار تپش‌های مکرر و حتی بالا رفتن تعداد ضربان می‌شود.

۵. برآمدگی تیروئید:

نوعی از پرکاری تیروئید به راحتی قابل مشاهده است و ممکن است توده‌هایی روی این غده رشد کنند و هنگام لمس، برجستگی یا گره‌هایی مشاهده شود که این حالت نوعی گواتر است و به آن گواتر سمی گره‌ای می‌گویند.

۶. خستگی شدید و ضعف عضلانی:

می‌دانید که برای خسته شدن حتماً لازم نیست تحرک زیادی داشته باشید و وقتی فعالیت‌های درونی بدن بیش از حد بالا برود، همیشه در اعضا و جوارح خود احساس کوفتگی شدید خواهید کرد.

۷. اختلالات روانی:

همان‌طور که پیش از این اشاره شد، بالا رفتن سوخت وساز، دمای بدن را بالا می‌برد که همین امر ممکن است باعث بی‌حوصلگی و تندمزاجی شود؛ از این گذشته افزایش هورمون‌های تیروئید بر اعصاب کنترل‌کنند مغز هم اثر می‌گذارد و فرد را مضطرب و یا عصبی و پرخاشگر می‌کند.

۸. ریزش مو:

موهای بدن توسط فرآیندهای متابولیسمی بدن تغذیه می‌شوند و وقتی این عملکردها در بدن دچار اختلال شوند، ممکن است ابروها و موهای سر بیش از اندازه بریزند.

۹. تغییر حالت چشم‌ها:

در بعضی موارد پرکاری تیروئید روی حالت فیزیکی چشم بیمار تأثیر می‌گذارد. در این حالت ممکن است چشم‌ها بیرون‌زده شوند و یا به صورت خیره بمانند؛ گاهی هم حرکت چشم محدود و حتی دردناک می‌شود.

عوامل خطر بیماری پرکاری تیروئید

عوامل خطر بیماری پرکاری تیروئید عبارتند از:
– سابقه خانوادگی به ویژه در بیماری گریوز
– جنسیت (زنان بیشتر از مردان به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند)
– سابقه شخصی برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۱، کم خونی شدید و نارسایی اولیه آدرنال

تشخیص بیماری پرکاری تیروئید

پزشک برای تشخیص بیماری پرکاری تیروئید موارد زیر را انجام می‌دهد.
– گرفتن تاریخچه پزشکی و انجام معاینه بدنی
در طول معاینه پزشک ممکن است سعی کند ورزش‌های جزئی در انگشتان بیمار را تشخیص دهد. او همچنین غده تیروئید را هنگام بلع معاینه می‌کند تا ببیند آیا بزرگ و برآمده شده است یا خیر وی همچنین نبض را برای بررسی آن که آیا سریع یا نامنظم است بررسی می‌کند.

انواع داروهای پرکاری تیروئید

گزینه‌های درمانی زیادی برای پرکاری تیروئید وجود دارد که بسته به علت بیماری، برخی از گزینه‌ها ممکن است در طولانی‌مدت برای شما بهتر باشند. پزشک در مورد هر گزینه با شما صحبت می‌کند و به شما در تعیین بهترین روش درمان کمک می‌کند. بااین‌حال، لازم است بدانید رایج‌ترین درمان پرکاری تیروئید، تجویز دارو توسط پزشک است.

در حال حاضر، دو داروی متی‌مازول (methimazole) با نام تجاری تاپازول (Tapazole) و پروپیل تیواوراسیل (propylthioracil) انواع داروهای پرکاری تیروئید هستند که توانایی غده تیروئید در تولید هورمون‌ها را مسدود می‌کنند و موجب کنترل سریع تیروئید می‌شوند.

نکاتی در مورد مصرف داروهای پرکاری تیروئید

- برای اینکه داروهای پرکاری تیروئید بتوانند بهترین نتیجه را برای شما به همراه داشته باشند لازم است برخی نکات را در هنگام مصرف آن‌ها رعایت کنید. در ادامه با این نکات آشنا می‌شوید.

- داروها را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید. دوز دارو را بدون تجویز پزشک افزایش ندهید. این کار باعث نمی‌شود که وضعیت شما سریع‌تر بهبود پیدا کند و حتی خطر ابتلاء به عوارض جدی را افزایش می‌دهد.

- دارو را به‌طور مرتب مصرف کنید تا بیشترین بهره را از آن ببرید. برای اینکه مصرف دارو را فراموش نکنید هرروز آن را در ساعت مشخص مصرف کنید. همچنین، به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع نکنید.

- اگر مصرف دارو را فراموش کردید، آن را در اسرع وقت مصرف کنید. بااین‌حال، اگر تقریباً نزدیک به مصرف دوز بعدی هستید، از مصرف دوز فراموش‌شده صرف‌نظر کرده و به برنامه منظم مصرف دارو را دنبال کنید. دوز مصرفی را به‌هیچ‌عنوان دو برابر نکنید.

- دارو را در دمای اتاق و دور از گرما، رطوبت و نور مستقیم در یک ظرف دربسته نگه دارید. همچنین، دارو نباید یخ بزند.

درنهایت، پرکاری تیروئید، بیماری‌ای است که به دلیل تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید ایجاد می‌شود و می‌تواند موجب علائم ناخوشایندی ازجمله تعریق بیش‌ازاندازه، اضطراب و ضربان قلب سریع شود. دو داروی اصلی پرکاری تیروئید عبارت‌اند از: متی‌مازول و پروپیل تیواوراسیل که نحوه و دوز مصرف آن لازم است توسط پزشک تعیین شود. این داروها می‌توانند عوارضی نیز داشته باشند که به همین دلیل در هنگام مصرف داروها، لازم است تحت نظر پزشک باشید.

نقش رژیم غذایی در پرکاری تیروئید

بعضی از مواد غذایی می‌توانند به حفظ سلامت تیروئید و کاهش بعضی از اثرات منفی پرکاری تیروئید کمک کنند. بعضی مواد معدنی، ویتامین‌ها و مواد مغذی دیگر برای متعادل کردن عملکرد تیروئید ضروری هستند، معمولاً پزشکان قبل از به کار بردن روش‌های درمانی برای پرکاری تیروئید، دنبال کردن رژیم غذایی حاوی ید کم را به بیماران پیشنهاد می‌کنند.

برای مثال باید قبل از پرتودرمانی رژیم غذایی حاوی ید کم را دنبال کنید تا سلول‌های تیروئید اضافی یا آسیب‌دیده از بین بروند. بعد از درمان هم باید به میزان تعادلی ید مصرف کنید، بعضی مواد غذایی دیگر به مخافظت از تیروئید و کاهش اثرات بلندمدت پرکاری تیروئید کمک می‌کنند.

مواد غذایی مناسب برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید عبارتند از:

- مواد غذایی حاوی ید کم

- سبزیجات صلیبی

- ویتامین‌ها و مواد معدنی

- سلنیوم

- کلسیم و ویتامین D

- چربی‌های سالم

- ادویه‌ها

مواد غذایی ممنوع برای بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید

اگر دچار تیروئید هستید، باید از خوردن مواد غذایی زیر اجتناب کنید که عبارتند از:

۱. ید زیاد

مصرف مواد غذایی سرشار از ید یا غنی شده با ید به مقدار زیاد ممکن است منجر به پرکاری تیروئید یا گاهی بدتر شدن آن شود.

۲. گلوتن

گلوتن ممکن است از طریق ایجاد التهاب، به تیروئید آسیب برساند. حتی اگر به گلوتن حساسیت ندارید و دچار ناتوانی در تحمل گلوتن نیستید، شاید محدود کردن مصرف گلوتن برایتان مفید باشد.

۳. سویا

سویا حاوی ید نیست، اما در مطالعات حیوانی نشان داده شد که با بعضی روش‌های درمانی پرکاری تیروئید اختلال پیدا می‌کند. مصرف مواد غذایی حاوی سویا را محدود یا قطع کنید. اقلام زیر حاوی سویا هستند.

۴‌. کافئین

مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مثل قهوه، چای، نوشابه و شکلات می‌توانند علائم پرکاری تیروئید را بدتر کنند و منجر به افزایش اضطراب، بی‌قراری و تند شدن ضربان قلب شوند. اگر کافئین اثرات ذکر شده را روی شما دارد، مصرف آن را محدود یا قطع کنید. به جای مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین، چای‌های گیاهی، آب یا سرکه سیب داغ بنوشید.