به گزارش خبرنگار ایمنا، به انباشتگی غیر معمول چربی در بدن، اضافه وزن یا چاقی میگویند که میتواند روی سلامت تأثیر بگذارد، شاخص توده بدن (BMI) نسبت قد به وزن ساده ای است که معمولاً برای تشخیص اضافه وزن و چاقی در افراد بالغ مورد استفاده قرار میگیرد، چاقی همیشه به علت پرخوری نیست بلکه دلایل چاقی میتوانند متفاوت باشند.
افراد دارای اضافه وزن و چاقی مستعد ابتلاء به بیماریهای قلبی عروقی، افزایش چربی خون، پرفشاری خون، تنگی نفس، دیابت، نقرس، سنگهای صفراوی، درد مفاصل، نارسایی کلیوی، سکتههای مغزی و برخی از سرطانها میشوند.
چاقی یکی از بزرگترین مشکلات سلامت در دنیا
شیوع اضافه وزن و چاقی در کل جهان رو به رشد است و در بعضی مطالعات بیان شده که شیوع چاقی، دو برابر شده است، افزایش شیوع چاقی، تنها مختص کشورهای پیشرفته و پر درآمد نبوده و شیوع آن در کشورهای فقیر و در حال توسعه نیز رو به افزایش است.
استفاده از کلمه (Globesity) در بعضی از گزارشها نشانگر شدت وخامت این مشکل، در سطح جهانی است بر اساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۰۵ از سوی سازمان جهانی بهداشت، ۶/۱ بیلیون بزرگسال (بالای ۱۵ سال) در جهان اضافه وزن دارند و حداقل ۴۰۰ میلیون نفر از آنان به طور بالینی، چاق هستند. بر اساس آخرین آمار ارائه شده از طرف سازمان بهداشت جهانی یکی از هر سه نفر از افراد جهان دچار اضافه وزن و در مقابل یکی از ده نفر آنها مبتلا به چاقی هستند.
چاقی یکی از بزرگترین مشکلات سلامت در دنیا است که با مشکلاتی از قبیل فشار و قند خون بالا و مشخصات لیپید ضعیف خون همراه است که به آن سندروم متابولیک میگویند. افراد با سندروم متابولیک در مقایسه با کسانی که وزن طبیعی دارند بیشتر در خطر ابتلاء به بیماریهایی نظیر دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی هستند. در طول چند دهه گذشته، دانشمندان بسیاری روی کشف دلایل چاقی و چگونگی پیشگیری و درمان آن تحقیقاتی را انجام داده اند.
۶۰ درصد جمعیت ایران دارای اضافه وزن هستند
از آنجا که طی دهههای اخیر، ژنتیک ایرانیان تغییر خاصی نکرده است، میتوان نتیجه گرفت، غلط بودن نوع و سبک تغذیه و نیز بی توجهی اکثر ایرانیان به اهمیت داشتن تحرک و فعالیت بدنی منظم، منجر به شیوع چاقی شده است. تحقیقات علمی در کشور نشان میدهد ۶٠ درصد جمعیت دارای اضافه وزن و چاقی هستند و به سمت سبک زندگی کم تحرک میروند.
بسیاری از مردم ما چاقی را عامل خطر تلقی نمیکنند و معمولاً با انگیزه زیبایی برای لاغر شدن تلاش میکنند در حالی که مهمتر از این که تناسب اندام زیبایی میآورد، چاقی ره آوردی جز بیماری نخواهد داشت. در زندگی امروزی ایرانیان، پشت میزنشینی و استفاده از آسانسور برای بالا رفتن خود یکی از عوامل چاقی است.
ثابت شده است، منشأ بیماریهای غیر واگیر شایع و در رأس آن دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی عروقی و سرطانها چاقی و اضافه وزن است، بسیاری از متخصصان، بیماری بسیاری از ایرانیان را اپیدمی دو قلوی چاقی و دیابت مینامند، دیابتی که معلول چاقی است و در ادامه منجر به بروز مشکلات قلبی عروقی و کلیوی میشود.
بررسیها نشان میدهد، مصرف غذای اضافه و کم تحرکی از علل مهم شیوع چاقی و اضافه وزن در بین ایرانیها است، یعنی ۳۰ درصد غذای مصرفی ایرانیها اضافه است و بیش از ۵۰ درصد مردم، دچار چاقی و اضافه وزن هستند. این در حالی است که ایرانیها جز کم تحرکترین مردم جهان به شمار میروند و بیش از ۹۰ درصد آنها تحرک کافی ندارند.
خانمهای ایرانی چاقترند!
مطالعات مختلف در ایران نشان میدهد، چاقی به ویژه در زنان ایرانی بشدت رو به افزایش است تا جایی که مشخص شده، ۷۵ درصد زنان ایرانی چاق یا دارای اضافه وزن هستند. مشکل چاقی در زنان به دلیل ساختار خاص هورمونی، تبعات متفاوتی نسبت به مردان دارد یعنی با وجود آن که چاقی با افزایش خطر بیماریهای قلبی عروقی، دیابت و دیگر مشکلات متابولیک و نیز افزایش خطر سرطان همراه است، اما خانمها را در خطر بیشتری نسبت به بروز اختلالات هورمونی، تخمدان پلیکیستیک و نیز نازایی قرار میدهد و منجر به کاهش کارایی و نشاط خانمها میشود.
چه چیزی باعث چاقی و اضافه وزن میشود؟
دلیل اصلی چاقی و اضافه وزن، عدم تعادل انرژی بین کالری دریافتی و کالری مصرفی است. علتهای اصلی این عدم تعادل در جهان افزایش مصرف غذاهای سرشار از انرژی که چربی بالایی دارند. افزایش عدم تحرک به دلیل مشاغل پشت میز نشینی، تغییر نحوه حمل و نقل و افزایش شهر سازی. تغییر در الگوهای غذایی و فیزیکی معمولاً به دلیل تغییرات زیست محیطی و اجتماعی است.
مهمترین دلایل چاقی
چاقی علل متفاوتی دارد اما به طور کلی مهمترین علت آن الگوی نامناسب غذایی، مصرف بیش از اندازه قند، نمک و چربی، غذاهای چرب و سرخ شده، فستفودها، نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای قندی و شیرین است. علاوه بر این تحرک بدنی ناکافی هم از دیگر علل بروز چاقی تلقی میشود، عوامل مؤثر در چاقی عبارتند از:
کمخوابی
اگر تا دیر وقت بیدار بمانید، احتمال بیشتری وجود دارد که آخر شب به غذا خوردن روی بیاورید و به این ترتیب میزان کالری دریافتیتان افزایش مییابد. از طرفی تغییرات در میزان هورمونها در این وضعیت باعث افزایش احساس گرسنگی و اشتها میشود و دیرتر احساس سیری خواهید کرد.
عدم تحرک کافی
عدم تحرک و نداشتن فعالیتهای منظم مانند ورزش، عامل مهم دیگری است که باعث چاقی میشوند، در این روزهای کرونایی هم به دلیل بسته شدن باشگاههای ورزشی و افزایش دورکاری، اوضاع بیش از پیش بدتر شده و تحرکها به حداقل رسیده است. اگر شما خیلی فعال نباشید و بیش از اندازه کالری دریافت کنید، قطعاً چاق خواهید شد، کسانی که کم تحرک هستند و غالباً به جای فعالیت مینشینند، کالری کمی میسوزانند و به مرور زمان کالریهای زیادی به شکل چربی ذخیره کرده و چاق میشوند.
دریافت بیش از حد کالری
چاقی یک شبه رخ نمیدهد و به مرور زمان شکل میگیرد، از علت اصلی چاقی که میتواند موجب اضافه وزن و چاقی مفرط شود دریافت بیش از حد کالری است. به عبارت دیگر اگر در دریافت و سوزاندن کالری تعادل برقرار نشود این امکان وجود دارد که در دراز مدت شخص بیش از حد چاق یا لاغر شود.
مردان به طور متوسط باید روزانه حدود ۲۵۰۰۰ کالری دریافت کنند تا بتوانند فعالیتهای روزانه خود را انجام دهند و زنان نیز به ۲۰۰۰ کالری نیاز دارند. چنانچه دریافت کالری بیش از اندازه نیاز و درخواست بدن ما باشد، بدن کالریهای اضافی را به صورت چربی در بدن و مخصوصاً در شکم ذخیره میکند.
کمکاری تیرویید
اگر تیرویید (غده پروانهای شکلی که جلوی گردن قرار دارد)، به اندازه کافی هورمون تیروییدی تولید نکند، احتمالاً احساس خستگی، ضعف و سرما خواهید و اضافه وزن پیدا میکنید. اگر هورمون تیرویید کافی نباشد، سوختوساز در بدن کند میشود و احتمال بالا رفتن وزن افزایش پیدا میکند. حتی اگر کارکرد تیرویید در حد پایینی دامنه طبیعی باشد، ممکن است افزایش وزن بهوجود آید.
استرس
در زمان استرس میزان ترشح کورتیزول یا «هورمون استرس» در بدن افزایش مییابد و اشتها را زیاد میکند. علاوه بر این ممکن است برای تسکین خودتان هنگام استرس به خوردن غذاهای پرکالری روی بیاورید، ترکیب این دو عامل زمینه را برای افزایش وزن فراهم میکند.
بعضی داروهای اعصاب
یک عارضه جانبی برخی از داروهای ضدافسردگی، افزایش وزن است، بنابراین اگر فکر میکنید داروی ضدافسردگیتان باعث چاقیتان شده، با پزشک درباره تغییر برنامه درمانی مشورت کنید، اما هرگز خودسرانه داروهایتان را تغییر ندهید. برخی افراد هم پس از مدتی مصرف داروی ضدافسردگی، به علت اینکه حالشان بهتر و اشتهایشان بیشتر میشود، وزن اضافه میکنند، خود افسردگی نیز ممکن است باعث تغییرات وزن شود.
عوامل روانشناختی
عوامل روانشناختی موجب چاقی در برخی افراد میشود. برای مثال، افراد معمولاً در طی یا بعد از شرایط استرس زایی مانند مرگ یک دوست، یک بیماری شدید، یا حتی افسردگی روانی مقدار زیادی وزن به دست میآورند. یعنی در چنین افرادی نیز به نظر میرسد که پرخوری میتواند وسیلهای برای تسکین استرس باشد. در نتیجه میتوان نتیجه گرفت مسائل روانشناختی نیز در چاق شدن افزاد دخالت دارند.
عوامل تغذیهای مؤثر در بروز اضافه وزن و چاقی
یکی از عوامل بروز اضافه وزن و چاقی، مصرف زیاد قند و چربی است که با مصرف هر گرم قند چهار کیلوکالری انرژی تولید میکند، اگر قندها و چربیها بیش از میزان مورد نیاز بدن مصرف شوند باعث اضافه وزن، چاقی، افزایش فشار خون و افزایش چربی خون میشود.
مواد نشاستهای دومین عامل بروز اضافه وزن و چاقی است که نشاسته قندهای مرکباند که دیرتر از قندهای ساده جذب میشوند و ماده اصلی نان، برنج، ماکارونی هستند و در مصرف آنها نباید زیادهروی شود و هرچه سرعت جذب، سرعت جذب، سرعت و شدت بالا بردن قند خون توسط نشاسته بالاتر باشد. چاقکنندهتر خواهد بود بنابراین نشاسته سیبزمینی سریعتر از نان، نشاسته نان سریعتر از نشاسته برنج و نشاسته برنج سریعتر از نشاسته حبوبات جذب میشود.
مصرف محدود فیبر سومین عامل بروز اضافه وزن چاقی است، فیبر موجود در مواد غذایی به دو گروه محلول و نامحلول تقسیم میشوند. فیبرهای محلول در جودسر، حبوبات و میوهها وجود دارند که سرعت جذب مواد مغذی از جمله قندها و چربیها را کاهش میدهند تا از اضافه وزن و چاقی پیشگیری میکنند. فیبرهای نامحلول در سبوس گندم، نان و غلات سبوسدار و سبزیها وجود دارند و موجب تسهیل حرکات لوله گوارش و پیشگیری از یبوست میشوند.
عواقب شایع اضافه وزن و چاقی برای سلامت چیست؟
افزایش میزان BMI، دلیل اصلی افزایش خطر بیماریهای غیر واگیردار است از جمله:
- بیماریهای قلبی و عروقی (اساساً بیماریهای قلبی و سکته مغزی) که در سال ۲۰۱۲ دلیل اصلی مرگ و میر بودند.
- دیابت
- اختلالات اسکلتی عضلانی (مخصوصاً آرتروز)
- برخی از سرطانها (از جمله آندومتر، سینه، تخمدان، پروستات، کبد، کیسه صفرا، کلیه و روده) خطر این بیماریهای غیر واگیر دار با افزایش BMI بیشتر میشود.
چاقی در دوران کودکی با افزایش احتمال چاقی، مرگ زودرس و یا ناتوانی در بزرگسالی مرتبط است. اما علاوه بر افزایش خطرات در آینده، کودکان چاق مشکلاتی مانند دشواری در تنفس، افزایش خطر شکستگی، فشار خون بالا، علائم زودرس بیماریهای قلبی عروقی مقاومت به انسولین و تأثیرات روانی را نیز تجربه میکنند.
تأثیر اضافه وزن و چاقی طولانی مدت بر سلامت قلب
بررسی بیش از ۹ هزار نفر با میانگین سنی ۶۳ سال نشان میدهد تعداد سالهایی که فرد به اضافه وزن یا چاقی مبتلا بوده با احتمال آسیب قلب در ارتباط است. بر این اساس وزنی که افراد در ۲۵ سالگی دارند بر وضعیت سلامت قلب مؤثر است. آسیب قلب با اندازهگیری پروتئینی به نام تروپونین در خون مشخص میشود. نتایج این مطالعه نشان میدهد که حتی اگر افراد به عوامل خطر بیماری قلبی مانند پرفشاری خون، دیابت و بیماری کلیوی مبتلا نباشند، داشتن سابقه طولانی ابتلاء به اضافه وزن یا چاقی احتمال آسیب قلبی را افزایش میدهد.
نتایج مطالعات قبلی نشان داده که اضافه وزن با آسیب قلبی که با افزایش میزان تروپونین مشخص میشود، همراه است. اما این تحقیقات اثر اضافه وزن طولانی مدت را بررسی نکردهاند. در مطالعه حاضر شرکتکنندگان در طی یک سال ۴ مرتبه به منظور تعیین نمایه توده بدنی (BMI)، سابقه بیماری قلبی و افزایش میزان تروپونین خون بررسی شدند. همچنین از این افراد وزنی که در سن ۲۵ سالگی داشتند، پرسیده شد. BMI بالاتر از ۲۵ اضافه وزن و بالاتر از ۳۰ چاقی تعریف شد.
نتایج نشان داد در کسانی که در ویزیت چهارم BMI آنها افزایش و به محدوده اضافه وزن یا چاقی رسیده بود احتمال افزایش میزان تروپونین که نشان دهنده آسیب قلب است ۱۴ درصد بیشتر بود. در کسانی که در ویزیت اول و چهارم چاق بودند احتمال افزایش تروپونین ۲ برابر بیشتر بود. در کسانی که هم در سن ۲۵ سالگی و هم در ویزیت چهارم چاق بودند احتمال افزایش این پروتئین ۴ برابر بیشتر بود. همچنین مشخص شد به ازای هر ۱۰ سال سابقه ابتلاء به چاقی احتمال افزایش تروپونین ۱/۲۵ برابر بیشتر است، داشتن وزن مناسب در تمام طول عمر در حفظ سلامت قلب و به حداقل رساندن آسیب وارده به آن مؤثر است.
تأثیر استرس در افزایش اضافه وزن
وی چاقی یکی از مهمترین معضلات جهانی است تحقیقات علمی نشان میدهد که استرس اهمیت زیادی در ایجاد چاقی دارد، شرایط استرس زا تعادل هورمونهای بدن را بر هم میزند و در رژیم غذایی بی نظمی ایجاد میکند، استرس موجب میشود که ورزش و فعالیتهای فیزیکی را کنار بگذاریم و توانایی کنترل و تنظیم هیجانات خودمان را نداشته باشیم که هر کدام از این عوامل به صورت مستقل نقش مهمی در چاقی ما دارند.
هرگونه تغییر در زندگی، ما را دچار فشار و استرس میکند و شرایط جسمی و روانی ما را بر هم میزند، بنابراین از جمله نشانههای رفتاری که در استرس ایجاد میشود، تغییر در الگوی خواب و رژیم غذایی است.
زمانی که دچار استرس میشویم یکسری هورمونها در بدن ما فعال میشوند که این هورمونها بدن ما را به تعادل میرسانند، یکی از این هورمونها آدرنالین است، زیرا میخواهیم انرژی خودمان را برای مقابله با استرس جمع کنیم.
هورمون آدرنالین مدتی در بدن میماند و سپس کاهش پیدا میکند لذا هورمون کورتیزول در بدن افزایش یافته و به نقاط حساس بدن به ویژه دستگاه گوارش حمله میکند. تمایل به خوردن غذاهای ناسالم به ویژه چرب و شیرین و شور یکی از عوارض هورمون کورتیزول بر دستگاه گوارش است، در فرایند سوخت و ساز، غذا در بدن تبدیل به انرژی میشود لذا زمانی که دچار استرس میشویم سوخت و ساز در بدن کند اتفاق میافتد و کالری تبدیل به چربی اضافه به ویژه در اطراف شکم میشود.
یکی از عوامل چاقی شکم افراد استرسی را سوخت و ساز کند است، تمایل به خوردن غذاهای چرب و شیرین موجب میشود اضافه وزن بیشتر شود که سوزاندن این نوع چربی بسیار سخت است. در زمان استرس خود به خود به دنبال خوردن غذاهایی هستیم که استرس را افزایش میدهد، غذاهای چرب، شیرین و شور را نباید بیش از حد مصرف کرد، زیرا استرس زا است.
افرادی که دچار استرس هستند معمولاً وعدههای غذایی نامنظم دارند و وعدههای اصلی را نمیخوردند و میان وعدههای چرب و شیرین و حتی شور خود را افزایش میدهند اگر دچار استرس هستید، نمیتوانید با کاهش حجم غذا وزن کم کنید و اول باید استرس را کاهش دهید، البته استرس از بین رفتنی نیست، زیرا استرسهای طبیعی و مثبت عملکردهای دقیق، درست و هوشیارانه ما را افزایش میدهند، اما وقتی زندگی ما از تعادل خارج شود، استرس منفی است.
ضروری است همه افراد غذاهای سالم مثل میوه و سبزی جات را جایگزین غذاهای چرب و شیرین به ویژه در زمان فعالیتهای پراسترس کنند، غذاهای ناسالم نه تنها به کاهش استرس کمک نمیکنند، بلکه موجب افزایش استرس نیز میشوند و چاقی را در پی دارند.
توصیههای بهداشتی برای جلوگیری از چاقی
-رعایت برنامه غذایی و تغذیه صحیح سبب میشود که ضمن تأمین نیازمندیهای اصلی مواد مغذی از زیاده روی در مصرف غذا خودداری کرده و سلامتی را تضمین کنید. بنابراید لازم است:
- مصرف غذاهای چرب یعنی مصرف لبنیات پرچرب، روغن، کره، گوشت قرمز پرچرب، کله و پاچه، سیرابی و شیردان، جگر، مغز، قلوه، دل، سس سالاد و پوست مرغ را به حداقل رساند.
- غذاها را بیشتر به صورت آب پز، بخارپز یا کباب شده تهیه کنید.
- از مواد غذایی فیبردار مانند سبزیجات مختلف، میوهها، نان سبوس دار، حبوبات (لوبیا، عدس، نخود، ماش، لپه، باقلا) و غلات (برنج، گندم سبوس دار و جو با پوست) بیشتر مصرف کنید.
- بهتر است تخم مرغ به ویژه زرده آن را حداکثر هفتهای دو عدد مصرف کنید.
- بهتر است برای پخت و پز از روغن مایع استفاده کنید.
- مصرف غذاهای پرانرژی نشاسته دار و دارای قند زیاد مانند انواع ماکارونی، سیب زمینی، نان و برنج بویژه مصرف قند و شکر، قند خالص، نوشابههای شیرین، شیرینیها و شکلات را به حداقل برسانید.
- از مصرف غذاهای آماده پرانرژی (غذاهای فوری یا میان وعده) مانند چیپس، پیراشکی، سمبوسه، سوسیس و کالباس تا حدامکان پرهیز کنید.
- وعدههای غذا خوردن را افزایش دهید اما میزان غذای مصرف شده در هر وعده را کم کنید. نوع غذا بسیار مهمتر از مقدار آن است، در ساعات منظم غذا بخورید.
چهار روش اصلی درمان چاقی را بشناسید
فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی، داروها، روشهای پیکر تراشی غیر تهاجمی و تهاجمی مهمترین روشهای درمان چاقی است، بر این اساس کاهش سایز موضعی مانند استفاده از دستگاههای کمک لاغری از روشهای غیرتهاجمی و کاهش چربی مانند ابدومینو پلاستی (خارج کردن چربی تجمع یافته در سطح شکم) و یا روشهای جراحی مانند اسلیو (کوچک کردن معده) یا بای پس (خارج کردن یک قسمت از دستگاه گوارش از مدار طبیعی) از روشهای تهاجمی است.
درمان تغذیهای
تجویز رژیمهای تخصصی به وسیله متخصصین تغذیه و در راستای تصحیح الگوهای غذایی و رفتاری، از روشهای درمان تغذیهای که معمولاً در جهت کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده آل همراه با برنامههای ورزشی مؤثرترین راه درمان چاقی است
کدام رژیمها را نگیریم؟
برای درمانهای تغذیهای رژیمهای تک محصولی، رژیمهای با کالری خیلی پایین، رژیم مایعات کم کالری (سوپ ۱۳ روزه) کم پروتئین، رژیم بر اساس گروه خونی، رژیمهای کتوژنیک و به طور کلی رژیمهای «بکش و لاغرم کن» به هیچ عنوان توصیه نمیشود چراکه این رژیمها سبب ریزش مو، خستگی مفرط با بیحالی، اختلال و نامنظم شدن قاعدگی، سنگ کیسه صفرا، آرتریت نقرسی و آریتمیهای قلبی میگردد و فرد بهزودی این نوع رژیمها را رها میکند و مستعد چاقی بیشتر خواهد شد.
درمان دارویی
داروهایی که در درمان چاقی به کار میروند به چند دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:
داروهای گروه سیمپا تومیمه تیک: دارای اثر شبیه آمفتامین هستند. مصرف این داروها به جز در موارد خاص مجاز نیست و ممکن است سبب بروز مشکلات قلبی- عروقی و سکته شود.
داروهای گروه سرتونرژیک: مثل فن فلورامین و فلوکستین که با باز جذب سروتونین اشتها را مهار میکنند و در طی پنج تا شش ماه باعث کاهش وزن میشوند، اما ثابت شده است که مصرف این گروه از داروها نیز باعث بیماریهای دریچهای قلبی میشوند.
درمان خانگی چاقی چگونه است؟
درمان خانگی چاقی راههای مختلفی دارد، آب یک عدد لیمو را در یک لیوان آب ولرم بریزید. یک قاشق چای خوری عسل اضافه کنید و خوب هم بزنید، این مخلوط را صبحها بلافاصله پس از بیدار شدن و قبل از خوردن چیز دیگری بخورید. همین مخلوط را میتوانید بعد از ظهر هم بخورید، منتهی به جای عسل از نمک سنگ سیاه استفاده کنی، این دو معجون را به طور منظم مصرف کنید.
برای درمان خانگی چاقی دانههای جو را تفت دهید و سپس پودر کنید، بعد پودر را با کمی شیر و عسل مخلوط کنید، مخلوط را به صورت گلوله درآورید و به عنوان صبحانه میل کنید، همچنین مقدار بسیار کمی نمک و کمی آب نیز به آن اضافه کنید و به عنوان عصرانه میل کنید
آرد گندم را غربال کرده و سبوس آن را جدا کنید، دو قاشق غذاخوری از این پودر را در شیر بدون چربی مخلوط کرده و عسل را به آن بیفزایید و حداقل روزی یک بار آن را میل کنید ولی شکر به آن اضافه نکنید. این خوردنی نیز برای درمان چاقی مفید است.
یک عدد موز رسیده را در شیر رقیق شده گاو مخلوط کنید، این فرآورده را دو ماه صبحانه بخورید، عسل را با آب گوجه فرنگی خام مخلوط کنید، همچنین میتوانید سیب زمینی را با پوست آب پز یا کباب کنید و به عنوان صبحانه از آن استفاده کنید، باید بدانید موارد فوق را نباید یک جا میل کرد.
نوشیدنی میوه دو عدد سیب شیرین چها تا پنح حلقه خیار به همراه یک قاشق چای خوری آبلیمو و نیم لیوان آب، زنجبیل و سیب، مخلوط آناناس با عسل نیز از درمانهای خانگی برای کاهش معضل چاقی است.
نظر شما