به گزارش ایمنا ساختمان پلاسکو هم در آغاز و هم در پایان خود تاریخ‌ساز بود. در ابتدا نماد تهران جدید و معماری مدرن در پایتخت بود اما در زمان فروپاشی نمادی از بی‌توجهی به ایمنی شهری و یادآور آتش و آتش‌سوزی در ایران شده است. این ساختمان در زمان ساخت خود توان تکنولوژیک ساخت را با اجزایی چون اسکلت فلزی رفیع و آسانسور پیشرفت داد و هم نظام مدیریت ساخت و پیمان را ارتقاء بخشید و فراتر از آن، امکان جدیدی را به گونه شناسی معماری معاصر ایران اضافه کرد.
ساختمان پلاسکو کجاست؟
ساختمان پلاسکو، ساختمانی تجاری در ضلع شمال شرقی چهارراه استانبول، تهران بود و از آن به‌عنوان اولین ساختمان بلندمرتبه و مدرن خاورمیانه یاد می‌شد. این ساختمان ۱۷ طبقه با اسکلتِ فلزی که در سال ۱۳۴۱ افتتاح‌شده بود و با ارتفاع ۴۲ متر در آن زمان بلندترین ساختمان تهران بود تا اینکه در سال ۱۳۴۲ ساختمان فعلی بورس تهران با ارتفاع ۶۸ متر عنوان بلندترین ساختمان پایتخت را از پلاسکو گرفت. این برج اولین ساختمان با اسکلت فلزی در تهران بود و دومین ساختمان بلندی که در آن آسانسور وجود داشت.
ساختمان پلاسکو چند طبقه بود؟
ساختمان پلاسکو شامل ۱۷ طبقه (یک طبقه زیرزمین، یک طبقه همکف و ۱۵ طبقه روی پیلوت) بود. متراژ تقریبی زیربنای آن ۲۹ هزار مترمربع بود. سازه ساختمان پلاسکو تمام فولادی بود و حتی نمای بیرونی آن کلاف کشی و با فولاد بسته‌شده بود و عمر مفید آن را ۲۰۰ سال تخمین می‌زدند. در ابتدای گشایش پاساژ، تهیه‌کنندگان فیلم و شرکت‌های مختلف در طبقات اول دفتر گرفته بودند، ولی به‌مرور این دفترها جای خود را به تولیدی‌ها و تک‌فروشی‌های پوشاک دادند و حضور صنف پوشاک در این پاساژ تا پایان عمر ساختمان ادامه داشت. عمده واحدهای این ساختمان با مرور زمان و در سالهای انتهایی عمر آن به کارگاه‌های تولیدی تبدیل‌شده بود که با کاربری آن همخوانی نداشت.
از نمای سپید و قرمز سالهای اولیه برج پلاسکو و مجسمه عظیم کانادا درای نارنجی که برای تبلیغ روی برج پلاسکو نصب‌کرده بودند، در سالهای آخر فقط قطعات فلزی منظمی باقی‌مانده بود که ازیک‌طرف نمای برج بیرون زده بود. بااین‌حال، ساختمان پلاسکو هنوز تا فاصله قابل‌توجهی از هر طرف، کاملاً دیده می‌شد. در طبقه منهای یک حوض‌های بزرگ آبی قرار داشت، با فواره‌هایی که ارتفاعشان تا طبقه سوم ساختمان می‌رسد و دورتادور مغازه‌های آکواریومی و ماهی‌فروشی بوده است و هرسال عید در این طبقه هفت‌سین چیده می‌شد. طبقات اول تا چهارم این ساختمان دارای مساحت بیشتری نسبت به سایر طبقات بودند که بیشتر خرده‌فروش پوشاک بودند و در سایر طبقات نیز اکثراً تولیدی‌ها و یا دفاتر پخش پوشاک مستقر بودند. سقف بسیار بلند مجتمع و طراحی دایره‌وارش گردش و دیدن ویترین بوتیک‌ها را بسیار آسان کرده بود.
در راهروها هم صندلی‌هایی برای نشستن وجود داشت که فضای تجاری را انسانی می‌کرد. درراه پله‌های آن‌که به سبک چند ده سال پیش هنوز موزاییکی بود با لبه‌های فلز کوبی شده، کنار سطل آشغال‌های بزرگ در پاگردها، آگهی تهیه لوازم خیاطی، دکمه و مادگی و چیزهای دیگر را می‌شد دید. در طبقه‌های بالایی، خبری از اسم‌های عجیب و دکورهای خوش آب و رنگ روی ویترین مغازه‌ها نبود. در این طبقات کاغذ راهنمایی نصب‌شده بود که مشتری‌ها را به سمت تولیدی‌هایی که سراغشان آمده بودند راهنمایی می‌کرد.
راهروها هم پر بود از کیسه‌های پلاستیکی بزرگ با آدرس شهرهای مختلف و جعبه‌هایی که می‌بایست برای کاسب‌ها ارسال می‌شد. از طبقه پنجم به بعد فضای ساختمان کوچک‌تر می‌شد و راهروهای به‌هم‌پیوسته وجود نداشت. دسترسی به این بخش ساختمان با راه‌پله و آسانسور امکان‌پذیر بود. طبقه آخر برج پلاسکو، تا مدتی، یک رستوران سلف‌سرویس قرار داشت، جایی که از آن‌یک راه‌پله به پشت‌بام می‌رفت و برخی مدعی شده بودند، چندنفری از این راه پله خودکشی کرده اند.
ویکی پدیا در این باره نوشته است: پیش از انقلاب ۱۳۵۷ مکان‌هایی همچون ساختمان پلاسکو و ساختمان آلومینیوم در تهران از جمله مکان‌های مرتفع مورد علاقه خودکش‌ها بوده‌اند و حتی مشاهیری همچون نصرت رحمانی قصد خودکشی از فراز این ساختمان‌ها را داشته‌اند.
سهم پلاسکو در اشتغال کشور
در این مجتمع حدود ۵۶۰ واحد تجاری فعال بود که بیشتر آن‌ها را تولیدی‌های پوشاک تشکیل می‌دادند. سهم اشتغال ساختمان پلاسکو در صنعت پوشاک کشور حدود ۰٫۶ درصد بود که نشانی از نقش بسزای آن در اشتغال بود. به گفته ابوالقاسم شیرازی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک، واحدهای تولیدی مجتمع پلاسکو به‌صورت ۱۰۰ درصد، پوشاک داخلی تولید می‌کردند و ارزش اجناس هر واحد تولید به‌طور میانگین، حدود ۲۰۰ میلیون تومان بوده است. نرخ اجاره‌ها و فروش سرقفلی در پاساژ پلاسکو متفاوت بود و ارزش سرقفلی برخی مغازه‌ها به ۴ تا ۵ میلیارد تومان نیز می‌رسید و اجاره‌بهای برخی از آن‌ها نزدیک ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان در ماه بود.
نام ساختمان پلاسکو چگونه انتخاب شده بود؟
وجه‌تسمیه ساختمان پلاسکو این است که مالک اول ساختمان پلاسکو، مالک کارخانه پلاسکو نیز بود که تولیداتی ازجمله ظرف‌های ملامین و پلاستیک داشته است. اندکی بعد از انقلاب ملک به نفع بنیاد مستضعفان مصادره شد، در زمان آتش‌سوزی هم مالکیت تک‌تک واحدها به‌صورت خصوصی متعلق به سرقفلی داران و کاسب‌ها بود و اجاره واحدهای تجاری به مالک برج پرداخت می‌شد.
آتش سوزی در پلاسکو
در ساعت ۷:۵۹ صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵، وقوع آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو به سامانه آتش‌نشانی شهر تهران اطلاع داده شد. طبق اعلام مراجع رسمی، ساختمان پلاسکو از طبقه هشتم به بالا دچار حریق شده بود دود ناشی از آن، آسمان منطقه را فراگرفته بود. مدتی پس از حادثه مقامات رسمی خبر از مهار آتش و تحت کنترل بودن آن دادند. ضمن اینکه با مهار دامنه آتش، خطر سرایت به مکان‌های دیگر از بین رفته بود. همچنین پس از مهار نسبی آتش در ساعات اولیه، تعدادی از مغازه‌داران این پاساژ برای خارج کردن کالاهای خود به داخل هجوم بردند
فرو ریختن پلاسکو
در حوالی ساعت ۱۱:۳۳ و بعد از ۳.۵ ساعت سوختن، درحالی‌که تعداد زیادی آتش‌نشان در داخل و بیرون ساختمان در حال کنترل آتش بودند، کل ساختمان پلاسکو به‌طور عمودی ریزش کرد و به‌صورت کامل تخریب شد؛ در ساعات نخست پس از ریزش ساختمان، بوی شدید گاز در منطقه احساس می‌شد و مسئولان شهری احتمال گسترش حادثه را می‌دادند و از مردم می‌خواستند محل را ترک کنند،
فیلم لحظه فروریختن ساختمان پلاسکو، از وقوع چند انفجار پی‌درپی در لحظه فروریختن ساختمان حکایت دارند، پس‌ازاینکه عنوان شد، انفجارها ناشی از نشت گاز بوده است، سخنگوی شرکت گاز اظهار داشت، ساختمان پلاسکو اصلاً به شبکه گاز متصل نبود که گاز نشت کند و طبق اعلام هیئت‌امنای ساختمان، هیچ منبع گازوئیلی در طبقات نبوده و گازوئیل فقط در موتورخانه و زیرزمین بوده است.
قربانیان پلاسکو
براثر این سانحه ۲۱ تن ازجمله ۱۶ آتش‌نشان جان خود را از دست دادند. از ۲۳۵ مصدوم این آتش‌سوزی حدود ۱۸۰ نفر به‌صورت سرپایی مداوا شدند. گفته می‌شود از مجموع ۱۲۰۰ واحد صنفی پلاسکو، ۵۶۰ واحد در حوزه پوشاک فعال بود، که در کمتر از چهار ساعت تمام آن‌ها نابود و نزدیک به سه هزار نفر بیکار شدند.
ساعاتی پس از فروریختن ساختمان خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه ۴ نفر از زیر آوار پیامک زده‌اند که در موتورخانه گرفتارشده‌اند. خبر در حالی تکذیب و وجود افراد در آنجا انکار شد که بعد از چند روز سرپرست اورژانس کشور در مصاحبه با شبکه خبر و همچنین خبرگزاری فارس اعلام کرد جنازه ۴ نفر در موتورخانه پیداشده است و با تکذیب مسئولان این خبر اصلاح شد اما در گزارش شهردار در شورای شهر معاون او حسینی بدون نام بردن از موتورخانه گفت که ۴ نفر آنجا پیداشده‌اند هرچند روز اول حادثه فوت‌شده‌اند. او گفت که خبر پیامک از زیر آوار باعث شد به کارمان سرعت بدهیم اما در مورد حقیقی بودن این پیامک‌ها اشاره بیشتری نکرد.
شهدای پلاسکو
به‌موجب قوانین ایران، کسانی که در حین خدمت جان خود را از دست می‌دهند شهید محسوب می‌شوند و به آتش‌نشانان جان‌باخته در پلاسکو عنوان شهید داده شد. مراسم تشییع پیکر آنان صبح روز دوشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۹۵؛ ساعت ۸:۳۰ از مصلای تهران برگزار شد.
گزارش ملی پلاسکو
۹ روز پس از حادثه پلاسکو و با بالا گرفتن بحث‌وجدل بر سر دلایل آن، حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران هیئتی را مسئول بررسی حادثه ساختمان پلاسکو کرد. برای تهیه گزارش این هیئت ۶ کمیته تخصصی و یک کمیته مشترک تشکیل شد. گزارش ظرف دو ماه با همکاری ۱۴۷ نفر از کارشناسان و پس از تحقیقات فراوان فراهم آمد و این هیئت فروریختن ساختمان پلاسکو را نمادی از قصور و ناکارآمدی بسیاری از دستگاه‌ها اعلام کرد؛ قصور و کاستی‌هایی که به گفته رئیس این هیئت، چندین دهه بر یکدیگر انباشته‌شده بود. محمدتقی احمدی، رئیس این هیئت، گرچه از مشخص کردن مقصر و مسئول این حادثه طفره رفت و آن را وظیفه قوه قضاییه خواند، اما بر اساس گزارش این هیئت، تشکیل نشدن تیم ایمنی در ساختار فرماندهی حادثه ضعف اساسی قبل از ریزش ساختمان معرفی‌شده است. این گزارش کوتاهی شهرداری تهران در اجرای کامل و به‌موقع بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری و تبصره آن و قصور مالک را تایید کرد.
متن کامل هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو را از اینجا دانلود کنید (۱۸۴ صفحه)
اقبال شاکری رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران، ۱۷ فروردین ۱۳۹۶ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا در انتقاد از این گزارش گفت: به نظرم این‌یک گزارش در سطح ملی نبود و انتظار بیشتری از این کمیته داشتیم.
دلیل آتش سوزی پلاسکو
علت اصلی آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو اتصال برق (و احتمالاً نشت هم‌زمان گاز از کپسول گاز) اعلام شد، علت گسترش آتش‌سوزی وجود مقادیر فوق‌العاده زیاد پارچه در ساختمان، ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقف‌های کاذب، پلکان و شفت تأسیسات و گسترش آتش از طریق این فضاها، نبودن هرگونه فضا بندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش درون و در بین طبقات ساختمان، نبود پلکان اضطراری و وجود اشکال در پلکان و عدم انطباق راه خروج با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی در برابر آتش، عدم وجود سیستم بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ساختمان، مشکلات فنی لوله‌های قائم آتش‌نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آن‌ها در دوران بهره‌برداری، نبودن یک سیستم گرمایشی استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول‌های گاز پیک‌نیکی و نیز وجود موانع زیادی برای فعالیت آتش‌نشانان عنوان‌شده که سرعت عمل آن‌ها را کاهش داده است، نتیجه بررسی‌های فنی در زمینه علت ریزش ساختمان فقط آتش‌سوزی اعلام شد و هرگونه فرضیه‌ای مبنی بر وقوع انفجار یا وجود مواد قابل‌انفجار در هر سطحی رد شد.
ساختمان جدید پلاسکو
پس از پاک‌سازی ویرانه به‌جامانده از ساختمان پلاسکو، گودبرداری برای بازسازی ساختمان پلاسکو با حضور محمد سعیدی کیا، رئیس بنیاد مستضعفان، آغاز شد. سعیدی کیا آن زمان گفت: عملیات ساخت این مجتمع تجاری، که ۱۷ماه قبل در آتش سوخت و فرو ریخت، دو سال طول خواهد کشید. در حال حاضر احداث ساختمان پلاسکو به دلیل نداشتن پروانه متوقف شده است،
فراموش نکنیم پلاسکو در مجاورت چندین ایستگاه آتش‌نشانی مهم تهران بود، همچنین شروع آتش‌سوزی در ساعت کم تردد بود و چنین نتیجه‌ای داشت. تعداد ساختمان‌های غیر ایمن‌تر از پلاسکو در همه شهرهای ایران بسیار است.
نظر شما