به گزارش خبرگزاری ایمنا، اوتیسم یک اختلال عصبی است که افراد از هر جنسیت، نژاد و قومیت ممکن است اختلال طیف اوتیسم را تجربه کنند. این اختلال بر نحوه تعامل فرد با دیگران، برقراری ارتباط، یادگیری و رفتار شخص تأثیر می‌گذارد، اگرچه این بیماری در هر سنی قابل تشخیص است، اما به‌طور معمول نشانه‌های آن در دو سال اول زندگی پدیدار می‌شود، به همین دلیل به عنوان یک اختلال تکاملی توصیف می‌شود.
داشتن احساس‌های بدنی متفاوت از قبیل کم‌حسی و بیش‌حسی از علائم رایج در افراد مبتلا به این اختلال است، برای مثال کودکان با بیش‌حسی لمسی ممکن است زمانی که به حمام می‌روند، قطره‌های آب را همچون سوزن‌های تیز و دردناکی بر پوست خود احساس کنند یا صداهای بسیار کم را همچون بوقی با صدای بلند و گوش خراش درک کنند؛ همچنین افرادی که دچار کم‌حسی هستند، ممکن است دستشان بر روی بخاری باشد و گرما و سوزشی احساس نکنند تا زمانی که بوی سوختگی بیاید.
از جمله نشانه‌های دیگر و علائم بارز دیگر در افراد مبتلا به اوتیسم، تأخیر رشد کلام و درک کلام دیگران نسبت به سن و بروز حرکات کلیشه‌ای و تکراری همچون تکان دادن دست جلوی صورت یا حرکت دادن مداوم سر و گردن است. مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، نداشتن تماس چشمی هنگام صحبت کردن و تعامل سخت با دیگر افراد از نشانه‌های دیگر اختلال اوتیسم است.
قابل ذکر است که در سال‌های اخیر به‌طور میانگین از هر ۶۰ کودک، یک کودک مبتلا به طیف اوتیسم است که آمار چشمگیری است؛ با این حال علت این اختلال به‌طور کامل شناخته شده نیست، ولی طبق تحقیقات عوامل ژنتیک، سن بالای والدین هنگام بارداری، وزن کم نوزاد به هنگام تولد و عوامل محیطی و مصرف بعضی داروها و مواد شیمیایی از مهم‌ترین عوامل ابتلاء به اختلال اوتیسم است.
در حال حاضر هیچ درمان قطعی و مشخصی برای اوتیسم نداشته، بلکه روش‌های زیادی برای کاهش علائم و افزایش توانایی‌های فرد مبتلا وجود دارد. به نظر می‌رسد تشخیص زودهنگام بیماری و شروع روش‌های درمانی تأثیرات مثبت بیشتری بر بهبود سریع‌تر وضعیت فرد داشته باشد.
شیوع اختلال اوتیسم در پسران شایع‌تر از دختران است
معصومه یزدانی‌پور، پژوهشگر حیطه کودکان با نیازهای خاص و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه اختلال طیف اوتیسم اختلالی رو به افزایش است که هر روز شایع‌تر می‌شود، اظهار می‌کند: با بررسی‌های انجام شده متوجه شدیم در زمان‌های گذشته اختلالاتی مانند کم‌توانی ذهنی، ناشنوایی و آسیب‌های بینایی شیوع بیشتری داشتند، اما در حال حاضر شاهد افزایش اختلال طیف اوتیسم نسبت به دیگر اختلال‌ها هستیم.
وی در خصوص علت ابتلاء به اوتیسم می‌افزاید: به‌طور معمول شیوع اختلال اوتیسم در پسران شایع‌تر از دختران است و نسبت چهار به یک دارد، یعنی در ازای هر چهار پسر مبتلا به طیف اوتیسم، یک دختر مبتلا به این اختلال است؛ یکی از علت‌های شناسایی بیشتر افراد مبتلا نسبت به گذشته، تشخیص دقیق این اختلال است که باعث می‌شود افرادی که در گذشته شناسایی نمی‌شدند، آسان‌تر شناسایی شده و تحت درمان قرار گیرند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه مردم جامعه آشنایی دقیقی از اختلال اوتیسم ندارند و گاهی آن را با کم‌توانی ذهنی و سندروم داون برابر می‌دانند، عنوان می‌کند: میان اوتیسم و اختلال‌هایی همچون ناتوانی ذهنی تفاوت‌هایی وجود دارد و ممکن است فردی مبتلا به اوتیسم باشد، اما کم‌توانی ذهنی نداشته باشد؛ با این حال هر اختلال علائم خاص خود را دارد که می‌توان با شناخت آن، اختلال‌های مختلف را از یکدیگر تمییز داد.
وی با اشاره به دو ویژگی اصلی افراد اوتیسم خاطرنشان می‌کند: افراد مبتلا به طیف اوتیسم به‌طور خاص در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند تعامل اجتماعی خوبی با اطرافیان داشته باشند، به اصطلاح با دیگران تماس چشمی ندارند و هنگام صحبت کردن در چشم افراد نگاه نمی‌کنند، در دوست‌یابی عملکرد ضعیفی دارند، زبان ساده‌ای برای گفت‌وگو دارند.
یزدانی‌پور می‌گوید: افراد مبتلا به طیف اوتیسم گاهی حین صحبت کردن از کلماتی استفاده می‌کنند یا رفتارهایی از خود بروز می‌دهند که متناسب با آن موقعیت نیست، برای مثال در مراسم عزاداری شروع به خندیدن می‌کنند، همچنین ممکن است اختلالاتی در حیطه زبان و گفتار داشته باشند و به همین علت خیلی سخت می‌توانند با بقیه ارتباط بگیرند؛ این افراد حالت چهره و احساسات دیگران را نیز نمی‌توانند به خوبی درک کنند.
وی ادامه می‌دهد: ویژگی دیگر مبتلایان به اختلال اوتیسم این است که علاقه‌ها و رفتارهای کلیشه‌ای و محدودی دارند و برخی کارها را به‌صورت مکرر انجام می‌دهند، حرکات بدنی تکراری مانند حرکت مدام دست‌ها یا حرکت مستمر به سمت و جلو دارند و حتی مایل هستند محیط اطراف‌شان همواره یکنواخت و بدون تغییر باشد، علاقه‌های ویژه آن‌ها گاهی سبب تمرکز بسیار این افراد بر روی برخی مسائل می‌شود، برای مثال مجموعه‌ای از وسایل را به‌صورت کلکسیون جمع‌آوری و نگهداری می‌کنند.
پژوهشگر حیطه کودکان با نیازهای خاص بیان می‌کند: بیش تحریکی و کم تحریکی از دیگر علائم شایع افراد مبتلا به اوتیسم است، برای مثال وقتی فردی عادی زیر دوش آب قرار می‌گیرد حس خاصی ندارد، اما اگر فرد اوتیسم در چنین موقعیتی قرار گیرد، برخورد قطره‌های آب با بدن او با درد همراه است، همچنین فرد اوتیسم ممکن است دست خود را ببرد، بسوزاند یا زخم کند، ولی متوجه آن نشود؛ به همین سبب باید بسیار به امنیت این افراد توجه ویژه‌ای کرد تا به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به خود آسیبی وارد نکنند.
وی با بیان اینکه اختلال اوتیسم علت مشخصی ندارد، می‌افزاید: علت، یک دلیل واضح برای بیان شرایطی خاص است، اما برای اختلال اوتیسم نمی‌توان از علت سخن گفت، بلکه می‌توان از مجموعه‌ای از عوامل صحبت کرد که در نهایت موجب بروز این اختلال می‌شود که مهم‌ترین آن، عامل ژنتیک است، درواقع در ابتلای افراد به اختلال اوتیسم کروموزوم‌ها درگیر هستند و به‌طور معمول ردپایی از این اختلال در سوابق خانوادگی افراد قابل مشاهده است؛ برخی افراد به نقش عوامل محیطی در ابتلاء به اختلال اوتیسم اشاره می‌کنند، اما نمی‌توان این عوامل را به‌طور قطعی تأیید کرد و پذیرفت.
یزدانی‌پور در خصوص انواع اختلال اوتیسم اضافه می‌کند: در سال‌های گذشته نوعی طبقه‌بندی مشخص برای انواع اوتیسم معرفی می‌کردند و آن را با نام طیف اوتیسم می‌شناختند و معتقد بودند فردی که نشانه‌های اوتیسم را دارا است، امکان دارد علائم و نشانه‌های اختلال به‌صورت ضعیف یا شدید و به مقدارهای متفاوت در فرد بروز کند، به همین سبب طیفی از اختلال معرفی می‌شد، اما امروزه با بررسی بیشتر افراد اوتیسم می‌توان گفت این افراد به‌طور کلی از دو حالت افراد اوتیسم با عملکرد بالا و عملکرد پایین خارج نیستند.
برخی از افراد اوتیسم جزیره هوشی هستند
وی ادامه می‌دهد: گروهی از افراد مبتلا به اوتیسم علاوه بر اینکه مهارت‌های سازشی همچون بروز رفتارهای مناسب در تعامل‌های اجتماعی ندارند، از هوش خوبی برخوردار هستند که به آن‌ها افراد اوتیسم با عملکرد بالا گفته می‌شود، در عین حال گروهی دیگر علاوه بر اینکه مهارت‌های سازشی و انطباقی ضعیفی دارند و از عهده برآورده کردن انتظارات جامعه بر نمی‌آیند، هوش پایین‌تری نسبت به حالت نرمال دارند و از این رو این گروه از افراد جز افراد اوتیسم با عملکرد پایین هستند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه افراد اوتیسم رفتارهای مختلفی از خود بروز می‌دهند، در خصوص ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی مبتلایان به این اختلال عنوان می‌کند: پدیده‌ای که در افراد اوتیسم نظاره‌گر هستیم این است که این افراد به‌طور معمول عملکرد ضعیفی در بسیاری از زمینه‌ها همچون رشد زبانی، رشد شناختی، عملکرد ذهنی و روابط اجتماعی دارند، اما گاهی شاهد افرادی هستیم که محاسبات ریاضی خوبی داشته یا مهارت زیادی در ساخت پازل و بازی شطرنج دارند.
وی اضافه می‌کند: به اصطلاح چنین افرادی جزیره هوشی هستند، یعنی به طور ویژه در یک زمینه خاص مهارت خوب و چشمگیری دارند که این جزیره هوشی باعث رواج تفکر اشتباهی در میان مردم می‌شود که می‌پندارند برخی از مبتلایان به اختلال اوتیسم جز نوابغ هوشی هستند، اما باید توجه داشت که تمام افراد اوتیسم جزیره هوشی ندارند.
یزدانی‌پور در خصوص روش‌های تشخیص و غربالگری اختلال اوتیسم خاطرنشان می‌کند: روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای شناسایی اوتیسم وجود دارد که برخی از آن مربوط به دوره نوزادی است و چندسال است در کشور ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما به‌صورت کلی فرایندی برای شناسایی این اختلال وجود دارد که شامل مشاهده کودک، مصاحبه با خانواده، آزمون بررسی عملکرد ذهنی و هوشی و تست‌های مربوط به عملکردهای سازشی در اجتماع برای فرزندان است.
وی می‌افزاید: وقتی فردی مشکوک به اختلال اوتیسم است، باید در ابتدا با والدین او گفت‌وگو کرده و از علائم موجود و رفتارهای او مطلع شویم، همچنین فرد مبتلا باید در یک آزمون شناختی برای بررسی عملکردهای ذهنی و هوشی شرکت کند، اگر همچنان ابتلاء فرد به اختلال مشخص نشد، می‌توانیم از ابزارهای غربالگری دیگر نیز استفاده کنیم یا او را به مراکز ویژه اختلال اوتیسم ارجاع دهیم تا شناسایی علائم بیماری صورت گیرد.
پژوهشگر حیطه کودکان با نیازهای خاص در خصوص درمان اختلال اوتیسم بیان می‌کند: اوتیسم نوعی اختلال بوده و بیماری نیست که نیاز به راه درمان قطعی داشته باشد. اختلال‌ها درمان قطعی ندارند، اما می‌توان با انجام بعضی تمرین‌ها و فعالیت‌هایی مهارت‌های افراد را تقویت کرد؛ در اختلال اوتیسم نیز سعی بر کنترل علائم داریم و به افراد مبتلا کمک می‌کنیم تا مهارت‌های خود را در جهت برقراری ارتباط مؤثر با دیگران و استفاده بهتر از حافظه خود بهبود بخشند.
وی با بیان اینکه درمان اختلال اوتیسم با مصرف قرص و دارو امکان‌پذیر نیست، ادامه می‌دهد: درمان برای افراد اوتیسم به‌صورت آموزش و توانبخشی است و مبتلایان به این اختلال در جلسه‌های گفتار درمانی، بازی درمانی، موسیقی درمانی، کار درمانی و توانبخشی‌های شناختی برای تقویت عملکرد ذهنی و حافظه شرکت کرده و آموزش‌های ویژه‌ای در مدارس استثنایی دریافت می‌کنند تا بتوانند از شدت علائم اختلال کاهش دهند.
مداخله زودهنگام، کلید کاهش شدت علائم در اختلال اوتیسم
شهرزاد دوستانی، روانشناس و درمانگر کودک در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اوتیسم که به علت وجود نقص‌هایی در برقراری ارتباط اجتماعی، ارتباط چشمی، مناسبت‌های اجتماعی و فرو رفتن فرد مبتلا در خود است، به معنای لغوی در خود ماندگی نیز شناخته می‌شود و در گروه اختلالات عصبی-رشدی قرار دارد، زیرا بر رشد عصبی و عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد و از ابتدای دوره رشد کودک آغاز می‌شود و تا پایان عمر او ادامه خواهد داشت.
وی با بیان اینکه برای درمان این اختلال داروی خاصی وجود ندارد و تنها با مداخله‌های آموزشی و رفتاری طولانی مدت می‌توان از شدت علائم آن کاست، می‌افزاید: این اختلال در سه سال اول زندگی کودک آغاز می‌شود که اگر اطرافیان کودک با نشانه‌های رفتاری آغازین آن آشنا باشند، با انجام مداخلات چند جانبه همچون رفتاردرمانی، کار درمانی و آموزش ویژه می‌توانند از تشدید علائم آن پیشگیری کنند که به اصطلاح به آن مداخله زودهنگام می‌گویند.
این روانشناس و درمانگر کودک عنوان می‌کند: افرادی که در طیف‌های بالای این اختلال قرار دارند که تعدد علائم و شدت اختلال در آن‌ها بیشتر است و عملکرد اجتماعی و فردی به شدت مخدوش شده دارند، باید در مراکز مخصوص این اختلال که هم اکنون در بیشتر شهرها وجود دارد، نگهداری و آموزش داده شوند، اما افرادی که در طیف پایین‌تر بوده و آموزش‌پذیرتر هستند، می‌توانند در مدرسه‌ها و آموزشگاه‌های عادی و در بهترین حالت با یک معلم سیار آموزش ببیند.
وی ادامه می‌دهد: از جمله مزایای آموزش افراد مبتلا به اوتیسم در محیط‌های آموزش افراد عادی، افزایش آگاهی عموم کودکان و بزرگسالان از این اختلال، برچسب نزدن، پذیرش و برخورد صحیح با آن‌ها بوده، اما با این حال بهترین و مؤثرترین روش کارآمد برای این افراد، آگاهی به نشانه‌های اختلال قبل از سن سه سالگی و شروع مداخله زودهنگام است.
درمان اوتیسم باید در اسرع وقت و پس از تشخیص آغاز شود؛ مراقبت و ارائه خدمات مناسب و به‌موقع مشکلات کودک و افراد مبتلا را کاهش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های جدید را بیاموزند و نقاط قوت خود را تقویت کنند، همچنین با مداخله زودهنگام و تشخیص به موقع اختلال می‌توان با آغاز کردن هرچه سریع‌تر روش‌های درمانی و آموزشی، افراد مبتلا به اختلال اوتیسم را برای داشتن زندگی نرمال در میان عموم افراد جامعه آماده کرد.
نظر شما