سندروم «آشیانه خالی»؛ ناراحتی در عین شادمانی

به گزارش خبرنگار ایمنا، «سندروم آشیانه خالی» نوعی حس اندوه، تنهایی و بی‌حوصلگی است که پس از آنکه فرزندان به قصد زندگی مستقل یا رفتن به دانشگاه برای نخستین‌بار خانه را ترک می‌کنند، ممکن است والدین یا سرپرست به آن دچار شوند که البته این سندروم، عارضه‌ای بالینی نیست.

از آنجا که ترک خانه پدری توسط جوان، رویدادی طبیعی و سالم است، اغلب به نشانه‌های سندروم آشیانه خالی توجه نمی‌شود و این مسئله می‌تواند برای پدر و مادر منجر به حالت افسردگی و بی‌هدفی شود؛ چراکه ترک «آشیانه» توسط فرزند، منجر به ایجاد تغییراتی در جریان زندگی والدین می‌شود.

این سندروم، واکنشی رایج میان والدین است و امکان دارد آنان احساس تردید کنند؛ زیرا از طرفی دوست دارند از استقلال و پیشرفت فرزندان خود حمایت کنند اما از سمت دیگر، رها کردن فرزندان برای آن‌ها دشوار است.

سندروم آشیانه خالی یک تغییر در زندگی والدین

این تغییر به ویژه برای والدینی که احساس می‌کنند فرزندپروری یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های هویت شخصی آن‌ها است، کمی دشوارتر و چالش‌برانگیزتر است. سندروم آشیانه خالی یک تغییر در زندگی است، نه یک تشخیص بالینی. با این وجود، بدتر شدن علائم به مرور زمان می‌تواند به افسردگی بالینی، اضطراب و اعتیاد تبدیل شود.

شناخت خطرات و علائم سندروم آشیانه خالی، دارای اهمیت بالایی است و با شناخت و داشتن آگاهی از این سندروم می‌توان از بروز یا تبدیل شدن آن به یک اختلال روانی قابل تشخیص جلوگیری کرد. همه والدین به یک اندازه سندروم آشیانه خالی را تجربه نمی‌کنند و کیفیت رابطه والد و فرزند نقش مهمی در شدت این سندروم دارد. به عنوان مثال، در صورتی که رابطه والد و فرزند پر از درگیری و تنش بوده باشد، والد بیشتر درگیر این سندروم خواهد شد.

علائم سندروم آشیانه خالی

یکی از نشانه‌های درگیری با سندروم آشیانه خالی، ازدست‌دادن یکی از اهداف زندگی است. تا پیش از اینکه فرزندان خانه را ترک کند، روزهای والدین با دل‌مشغولی به مسائل مختلف آن‌ها می‌گذشت اما با ترک کردن خانه توسط فرزندان، شاید والدین ندانند که وقت آزاد خود را چگونه بگذرانند و امکان دارد اندکی احساس خالی‌بودن داشته باشند.

این حس ناملموس تهی‌شدن، ناشی از آن است که والدین مدت‌ها در نقش یک والد همیشه‌حاضر که وظیفه مراقبت از فرزند خود را دارد حضور داشته‌اند و حالا باید با این واقعیت که این فصل مهم از زندگی آن‌ها به پایان رسیده، کنار بیایید. این حس ازدست‌دادنِ هدف و تهی‌شدن معمولاً برای والدینی که فرزند آن‌ها به‌تازگی خانه را ترک کرده است، رخ می‌دهد.

نگرانی درباره فرزند

طی سالیان، پدران و مادران چه‌بسا بسیاری از نیازهای خود را نادیده می‌گیرند تا زندگی خود را وقف پرورش فرزندان کنند. اگر سال‌ها است که زندگی زناشویی والدین وقف فرزندان شده، حالا در نبود آن‌ها بازگشت به زندگیِ پیش از بچه‌دارشدن کمی سخت به نظر می‌رسد.

همیشه زن و شوهر به یک اندازه به این سندروم واکنش نشان نمی‌دهند و ممکن است یکی از آن‌ها راحت‌تر با این مسئله کنار بیاید و دیگری بیشتر درگیر غم و اندوه شده باشد و در چنین حالتی، امکان بروز تنش در رابطه وجود دارد.

والدین سال‌ها کنترل بخش مهمی از زندگی فرزندان خود را بر عهده داشته‌اند اما حال که او خانه را ترک کرده و زندگی مستقلی تشکیل داده است، آن‌ها دیگر کنترلی بر او ندارند. این حس ازدست‌دادن کنترل والدین را درمانده می‌کند و احساس می‌کنند از موضوعاتی که تا دیروز نقش مهمی در تعیین تکلیف آن داشته‌اند، جا مانده‌اند.

والدینی که فرزند آن‌ها به‌تازگی خانه را ترک کرده است، دچار احساسات متضاد و گاه شدیدی می‌شوند. اگر هنگام رانندگی یا تماشای برنامه تلویزیونی ناگهان گریه‌تان گرفت، نترسید؛ شما در حال گذر از یک دوره هستید. دوره‌ای که احساسات گوناگونی نظیر ناراحتی از بزرگ شدن فرزند، عصبانیت از دست خود که چرا بیشتر در کنار او نبودید، ترس از پیری، نگرانی و اضطراب برای خود و فرزند خود را تجربه می‌کنید.

چه فرزند خانواده‌ای به شهری دور برای تحصیل رفته و چه ازدواج کرده و زندگی مستقلی را با فردی دیگر شروع کرده باشد، افراد به‌عنوان والد نگران او هستند و این نگرانی طبیعی است اما آنچه غیرطبیعی است، اضطراب دائم والدین نسبت به احوال فرزند خود است.

تأثیرات درگیری با سندروم آشیانه خالی بر والدین

طبیعی است که والدین با ترک خانه از سمت فرزندان خود به خصوص فرزند آخر احساس غم و تنهایی کنند؛ اما سرانجام این تنهایی تأثیرات منفی نیز به همراه خواهد داشت. یکی از این تأثیرات، احساس قابل توجهی از تنهایی است که منجر به افسردگی می‌شود. همچنین ممکن است منجر به بروز بحران هویت، مشکلات رفتاری یا درگیری در رابطه با دیگران نیز شود.

براساس مطالعات، تنهایی و افسردگی در سالمندان منجر به ناتوانی‌های شناختی می‌شود. والدین به ویژه مادران ممکن است احساس هدف خود را ازدست دهند زیرا درحال‌حاضر کسی برای مراقبت از آن‌ها نخواهد بود. همچنین مشاهده شده که احساسات آشیانه خالی در زنان خانه‌دار نسبت به زنان شاغل بیشتر است.

تأثیرات مثبت درگیری با سندروم آشیانه خالی بر والدین

روان‌شناسان اعتقاد دارند که دوری از فرزندان، لزوماً برای والدین بد نیست؛ زیرا این فرصت فراهم شده است تا روابط خود با دیگران را تقویت کنند. والدین اکنون می‌توانند زمان خود را کنار هم بگذرانند و مجدد رابطه خود را احیا کنند.

این فرصت فراهم شده است تا والدین هریک سرگرمی‌ها و علایق خود را دوباره کشف کنند، کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند و مجدداً با خانواده خود ارتباط برقرار کنند.

این تأثیرات ممکن است متناقض به نظر برسد اما می‌توان گفت پدر و مادر سالخورده (معمولاً بالای ۶۵ سال) تأثیرات منفی بیشتری نسبت به افراد میانسال خواهند داشت.

پیشگیری از ابتلاء به سندروم آشیانه خالی

علائم مربوط به سندروم آشیانه خالی بیشتر در زنان مشاهده می‌شود و علت آن هم این است که مادران وقت بیشتری نسبت به پدران با فرزند خود می‌گذرانند؛ از این رو باید بیشتر مراقب آن‌ها بود. در نظر داشته باشید که در صورت تشدید علائم، حتماً به یک متخصص مراجعه کنید تا وضعیت روحی و روانی شما مورد بررسی قرار گیرد.

در صورتی که دارای چند فرزند هستید، بهتر است خود را از قبل برای وقوع چنین اتفاقاتی آماده کنید. این اقدام سبب می‌شود تا با بحران سندروم آشیانه خالی بهتر برخورد کنید. از گرفتن تصمیمات بزرگ و اساسی پرهیز کنید. ابتدا سعی کنید تا حالت روحی خود را درمان کنید، پس از سازگاری کامل با شرایط موجود تصمیماتی از قبیل جابه‌جایی را اتخاذ کنید.

توصیه می‌شود تا درباره احساسات و تصمیمات خود با همسر خود مشورت کنید. بازگو کردن احساسات موجب می‌شود بار سنگینی از روی دوش شما برداشته شود. با نزدیکان خود که سندروم آشیانه خالی را تجربه کرده یا در حال تجربه آن هستند مشورت کنید؛ به هر حال آن‌ها احساسات شما را بهتر درک می‌کنند و راه‌حل‌های بهتری ارائه خواهند داد.

باید بتوانید ناراحتی خود را به گونه‌ای تخلیه کنید. چیدمان مجدد محل زندگی نیز راه حل مناسبی به نظر می‌رسد. هر کاری که روحیه شما را بهتر می‌کند انجام دهید. یادتان باشد که زندگی بالا و پایین زیاد دارد و این تنها بخش کوچکی از آن است. همیشه الویت خود را بر پایه علایق خود بگذارید.

فراموش نکنید که رژیم غذایی و سلامتی شما بخش حیاتی زندگی شما است. با کمک مشاور برنامه غذایی و رسیدگی به پوست و مو و سلامتی خود را جدی بگیرید. هنگامی که خود را ارزشمند بدانید، دیگران نیز شما را ارزشمند می‌شمارند. سندروم آشیانه خالی نباید شما را از رسیدگی به خود بازدارد.

بسیاری پیشنهاد می‌کنند که تا قبل از جدا شدن فرزندان و رفتن آنها از خانه، خود را برای آشیانه خالی آماده کنید. باید برای خود دوستی‌ها، سرگرمی‌ها، کار و فرصت‌های تحصیلی پیش آورید و هنگامی که همه هنوز زیر یک سقف زندگی می‌کنید، با خانواده وقت بگذرانید تا بعدها افسوس این فرصت‌ها را نخورید.

درمان سندروم آشیانه خالی

این سندروم همانند بسیاری از اختلالات دیگر روش‌های درمان و کنترل مخصوص به خود را دارد. یکی از راه‌های مؤثر برای کنترل علائم سندروم آشیانه خالی مشاوره درمانی است. روان‌شناس بنا به صلاحدید خود تعداد جلسات مشاوره را تعیین و تراپی را آغاز می‌کند. اهمیت این جلسات را دست کم نگیرید و نهایت بهره را از آن ببرید.

با اینکه سندروم آشیانه خالی، افسردگی به حساب نمی‌آید اما علائم مشابه با آن را دارد. ضمن اینکه در صورت درمان نشدن بروز افسردگی اساسی نیز امکان‌پذیر است. تجویز نوع و دوز دارو با توجه به صلاحدید روانپزشک است؛ از این رو به هیچ عنوان دارویی را سر خود مصرف نکنید و قبل آن با پزشک خود مشورت کنید و بدانید داروهای آنتی‌سایکوتیک عوارض مربوط به خود را دارند.

یکی دیگر از راه‌های درمان سندروم آشیانه خالی کاردرمانی است. فعالیت‌های زیادی وجود دارد که والدین می‌توانند خود را با آن سرگرم کنند و از جمله آنها می‌توان به ورزش، دورهمی، مسافرت و کلاس‌های هنری اشاره کرد. هنگامی که فرد درگیر این فعالیت‌ها می‌شود تا حدودی از دغدغه و اندوه خود دور می‌شود.

زمان و انرژی که قبلاً صرف فرزند خود می‌کردید را به قسمت‌های مختلف زندگی خود اختصاص دهید. می‌توانید به سرگرمی‌ها و فعالیت‌های قبل از بچه‌دار شدن خود برگردید. باید سعی کنید با نقش جدید خود در زندگی فرزند و تغییری که در هویت شما به عنوان پدر یا مادر صورت گرفته است، کنار بیایید. رابطه شما با فرزند خود شبیه به رابطه دو همسال خواهد شد و باید سعی کنید حریم شخصی بیشتری برای او قائل شوید.