واقعیت‌های بیماری هپاتیت را بدانیم

به گزارش خبرنگار ایمنا، هپاتیت یک بیماری التهابی کبدی است، این بیماری معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما علل احتمالی دیگری نیز در ایجاد هپاتیت نقش دارند. این موارد شامل هپاتیت خود ایمنی و انواع دیگر هپاتیت هستند که در نتیجه عوارض ثانویه داروها، سموم و الکل روی می‌دهند. هپاتیت خود ایمنی نوعی بیماری است که در نتیجه‌ی تولید پادتن توسط بدن علیه بافت کبد ایجاد می‌شود.

هر بیماری ممکن است برای بدن آسیب‌زا و خطرناک باشد اما چون هپاتیت روی کبد تأثیر می‌گذارد شناسایی و درمان آن بسیار مهم است، خوشبختانه راه‌های درمان برای آن وجود دارد پس با مشاهده اولین علائم هپاتیت حتماً به پزشک مراجعه کنید، می‌توانید با رعایت نکات بهداشتی فردی، استفاده از آب تصفیه شده و سالم، سبزیجات و میوه‌های تمیز از بروز چنین بیماری پیشگیری کنید.

پیشگیری از هپاتیت

برای افرادی که در معرض خطر ابتلاء هستند مانند کارمندان خدمات درمانی، واکسن هپاتیت A و B در دسترس است. افرادی که در کنار فرد مبتلا به هپاتیت B زندگی می‌کنند و یا از یک مادر مبتلا به هپاتیت متولد شده اند و یا همسران شأن مبتلا هستند باید واکسن هپاتیت بزنند. اما متأسفانه هپاتیت C واکسن ندارد و افراد باید احتیاط‌های لازم را در نظر بگیرند.

- بهترین روش پیشگیری برای انواع هپاتیت، اجتناب از رابطه جنسی با فرد مبتلا و نیز نداشتن تماس خونی با او است.

- زخم و بریدگی‌های جدی پوست را حتماً پانسمان کنید و اگر از کسی کمک می‌خواهید، باید از دستکش استریل استفاده شود.

- اگر به این بیماری مبتلا هستید، خون، پلاسما و اعضای بدن و بافت اهدا نکنید.

- از ریش تراش، مسواک، لوازم آرایش و لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید.

انواع هپاتیت

عفونت‌های ویروسی کبد که در قالب هپاتیت طبقه بندی می‌شوند، شامل هپاتیت D، C، B، A و E هستند. عامل هر هپاتیت ویروسی یک ویروس متفاوت است. هپاتیت A همواره یک بیماری حاد و کوتاه مدت است، در حالی که هپاتیت B، C و D عموماً پیش رونده و مزمن هستند. هپاتیت E معمولاً حاد است اما به ویژه در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.

هپاتیت A

هپاتیت A در اثر آلودگی به ویروس هپاتیت A (HAV) ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت غالباً با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع شخص مبتلا به هپاتیت A انتقال می‌یابد.

هپاتیت B

هپاتیت B از طریق تماس با مایعات عفونی بدن مانند خون، ترشحات واژینال یا مایع منی، که حاوی ویروس هپاتیت B یا (HBV) باشند، انتقال می‌یابد. مواد مخدر تزریقی، ارتباط جنسی با شریک جنسی مبتلا یا استفاده مشترک از ریش تراش خطر ابتلاء به هپاتیت B را افزایش می‌دهد. بر اساس برآوردهای CDC، بیش از یک میلیون نفر در ایالات متحده و ۳۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مزمن ابتلاء دارند.

هپاتیت C

هپاتیت C ناشی از ویروس هپاتیت C (HCV) است. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات آلوده بدن، عموماً از طریق داروهای تزریقی و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقله از خون در ایالات متحده است. در حال حاضر حدود ۲/۷ تا ۳/۹ میلیون آمریکایی به شکل مزمن این عفونت ابتلاء دارند.

هپاتیت D

هپاتیت D که به آن دلتا هپاتیت نیز گفته می‌شود، از جمله بیماری‌های جدی کبدی است که در اثر ویروس هپاتیت D یا (HDV) ایجاد می‌شود. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده انتقال می‌یابد. هپاتیت D نوع نادری از هپاتیت است که تنها همراه با عفونت هپاتیت B بروز می‌کند. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی‌تواند تکثیر شود. این بیماری در ایالات متحده بسیار شایع است.

هپاتیت E

هپاتیت E بیماری است که در اثر ویروس هپاتیت E یا (HEV) و در نتیجه مصرف آب آلوده ایجاد می‌شود. این بیماری عمدتاً در مناطقی با بهداشت ضعیف دیده می‌شود و معمولاً ناشی از مصرف منبع آب آلوده به مدفوع است. این بیماری در ایالات متحده شایع نیست. با این حال، بر اساس گزارش CDC، موارد هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.

علت ابتلاء به هپاتیت غیرعفونی

الکل و سایر سموم

مصرف زیاد الکل می‌تواند موجب آسیب کبدی و التهاب شود. گاهی اوقات به این حالت هپاتیت الکلی نیز گفته می‌شود. الکل مستقیماً به سلول‌های کبد آسیب می‌رساند. این امر با گذشت زمان ممکن است باعث آسیب دائمی شده و منجر به نارسایی کبد و سیروز، ضخیم شدن و فیبروز شدن کبد شود. سایر سمومی که بروز هپاتیت را در پی دارند شامل مصرف بیش از حد داروها و قرار گرفتن در معرض سموم می‌شوند.

واکنش سیستم خود ایمنی

در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن به اشتباه کبد را به عنوان یک ماده مضر در نظر می‌گیرد و شروع به حمله به آن می‌کند. این بیماری منجر به ایجاد التهاب پیش رونده خفیف تا شدید شده و اغلب مانع از عملکرد کبد می‌شود. شیوع این بیماری در زنان سه برابر بیشتر از مردان است.

علائم شایع هپاتیت

در صورتی که فرد به انواع مزمن عفونت هپاتیت مانند هپاتیت B و C، مبتلا باشد، ممکن است در ابتدا علائمی در وی دیده نشود. این علائم ممکن است تا زمانی که آسیب، عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار ندهد، خود را نشان ندهند.

علائم و نشانه‌های هپاتیت حاد به سرعت ظاهر می‌شوند. این علائم شامل خستگی، علائم مشابه آنفلوانزا، ادرار تیره، مدفوع کم رنگ، درد شکم، از دست دادن اشتها، کاهش وزن غیر قابل توضیح، پوست و چشم‌های زرد است که احتمال دارد علائم زردی باشند هپاتیت مزمن به آرامی روی می‌دهد، بنابراین ممکن است این علائم و نشانه‌ها بسیار خفیف‌تر از آنچه جدی گرفته شوند.

شیوع هپاتیت A در کودکان

هپاتیت‌ها به علل مختلفی بروز می‌کنند، مثل هپاتیت‌های ویروسی، هپاتیت کبد چرب، هپاتیت دارویی، هپاتیت در اثر مصرف الکل، اما اغلب مردم هپاتیت را با عنوان هپاتیت‌های ویروسی، عفونی و مسری می‌شناسند؛ در حالی‌که شایع‌تر از آن بیماری کبد چرب است و مثل عفونت‌های ویروسی می‌تواند کبد را تخریب کند و آن را از بین ببرد. ولی نکته مهم این است که همه موارد شایع هپاتیت به‌راحتی قابل‌پیشگیری است.

متخصصان تاکید دارند هپاتیت A در کودکان و نوجوانان شایع است و از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود و قابل درمان است. در تابستان و در مسافرت‌ها بیشتر باید مراقب باشیم. هپاتیت B و C از راه خون‌آلوده منتقل و با آزمایش خون به خوبی تشخیص داده می‌شود. ولی نکته این است که همه این‌ها با رعایت بهداشت فردی و در مواردی هم با واکسیناسیون (هپاتیت B) قابل پیشگیری است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص چالش‌های اجتماعی بیماران مبتلا به هپاتیت، تصریح کرد: اغلب کسانی که به علت انواع مختلف هپاتیت کبدشان را از دست داده‌اند، در بیان علل دیر مراجعه کردنشان برای درمان به مواردی چون ترس از انگ‌های اجتماعی و انگشت‌نما شدن، نداشتن علائم خاص، جدی نگرفتن افزایش وزن بدن، عدم آگاهی از عواقب بیماری، هزینه‌های بالای درمان اشاره می‌کنند، باید بدانیم هزینه‌های درمان هپاتیت تحت پوشش بیمه است. می‌توانیم با آگاهی همه این بیماری‌ها را مراقبت و در صورت ابتلاء به‌موقع برای درمان اقدام کنیم.

ریسک ابتلای بیماران کبد به کرونا

متخصصان تاکید دارند که این بیماران هیچ خطری بیش از سایر افراد جامعه در ابتلاء به کرونا ندارند، ولی باید کرونا را جدی بگیرند و همانند دیگران با رعایت نکات بهداشتی شفابخش در پیشگیری از کووید ۱۹، اعم از شستشوی دست‌ها، فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک، مراقبت‌های لازم را حتی پس از واکسیناسیون انجام دهند. واکسیناسیون این بیماران هم هیچ محدودیتی ندارد و نیازی به توقف دارو نیست چون داروهای هپاتیت تداخلی با واکسن کرونا ندارد.

اقدامات لازم در صورت ابتلاء به هپاتیت

اگر فردی به بیماری هپاتیت A یا B مبتلا شده باشد، در بیشتر موارد با مراقبت و درمان‌های پزشک بدون معالجات ضدویروسی خاصی درمان می‌شود. اما هپاتیت C زندگی افراد را بیش از بیماری‌های دیگر به خطر می‌اندازد که البته با درمان‌های به موقع می‌توان آن را تحت کنترل درآورد.

اگر کسی از اعضا خانواده به هپاتیت مبتلا بود باید اقدامات لازم جهت سرایت نکردن بیماری به دیگر افراد خانواده انجام شود. برای هپاتیت A، شستن مرتب دست‌ها بسیار مهم است. در مورد هپاتیت‌های B و C باید مراقب بود که با خون فرد آلوده در تماس نبود. حتی مقدار کم و میکروسکوپی خون موجود روی مسواک و یا تیغ ریش تراشی می‌تواند بیماری را منتقل کند.

مراحل آزمایش و تشخیص هپاتیت

از دیگر نکات مهم در مورد این ویروس این است که به تدریج به کبد آسیب می‌رساند. یک کبد سالم مواد شیمیایی مورد نیاز بدن را می‌سازد و مواد سمی را از خون خارج می‌کند. اما وقتی فردی به این بیماری مبتلا می‌شود، کبد ملتهب شده و بافت طبیعی آن تخریب شده و به جای آن بافت فرسوده باقی می‌ماند. پس از تشخیص پزشک آزمایش کبد انجام می‌گیرد. این کار از طریق آزمایش‌های خون، سونوگرافی و نمونه برداری از کبد انجام می‌شود و کار بسیار آسانی است. فرد را به صورت موضعی بی حس کرده و با استفاده از سوزن، نمونه گیری انجام می‌شود. البته بیمار باید حداکثر یک روز در بیمارستان بستری شود.

درمان

یک درصد از بیماران مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی به طور ناگهانی و در عرض چند روز، در واقع کبد خود را از دست می‌دهند، این آسیب، غیر قابل برگشت است و در این حالت، بیمار نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.

غیر از هپاتیت A که تقریباً در هیچ موردی به صورت مزمن در نمی‌آید، سایر انواع هپاتیت‌ها می‌توانند مزمن شوند، سرانجام هپاتیت مزمن، نارسایی کبد است و مثل هپاتیت حاد، تقریباً هیچ درمان قطعی برای هپاتیت مزمن هم وجود ندارد. گذشته از این، بعضی مبتلایان به هپاتیت، اگر چه ظاهراً بهبود می‌یابند اما به صورت «ناقل مزمن» در می آیند. این افراد، خودشان مشکلی ندارند اما آلوده کننده جامعه و اطرافیان به حساب می‌آیند.

داروهای هپاتیت

درمان به موقع می‌تواند هپاتیت را سرکوب و یا حتی از بین ببرد، درمان‌های قدیمی تر برای بیماری هپاتیت C ترکیبی از درمان ضدویروسی با دو داروی پگ انترفرون Peg-Interferon و ریباویرین ribavirin است. این داروها عوارض بسیار شدیدی دارند و فقط برای ۴۰ تا ۸۰ درصد از بیماران، بسته به میزان شدت هپاتیت C، مؤثر است.

داروهای جدیدتر که در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا به تأیید رسیده است، مؤثرتر هستند و می‌توانند بیش از ۹۰ درصد از بیماران را درمان کنند. این داورها عبارتند از: سیمپریور (اولیزیو) - simeprevir Olysio، سوفوبوویر (سووالدی) - (sofosbuvir (Sovaldi، داروی هارونی- Harvoni – که ترکیبی از دو داروی سوفوبوویر و لدیپاسویر- ledipasvir است و همچنین داروی ویه کایرا پاک-Viekira Pak.

چگونه بدن را از هپاتیت E محافظت کنیم؟

رعایت بهداشت فردی، شستن دست‌ها خوردن غذاهای پخته شده پرهیز از خوردن گوشت خوک، گراز و آهو پرهیز از نوشیدن آب‌های تصفیه نشده

آیا راه درمانی برای هپاتیت E وجود دارد؟

هپاتیت E معمولاً خود به خود و بدون درمان خاصی برطرف می‌شود، شاید روزی واکسن این بیماری نیز ساخته شود. همچنین واکسن هپاتیت E همین حالا هم در چین وجود دارد.

تغییرات مهم تغذیه‌ای برای مبتلایان به هپاتیت

حفاظت از کبد به سادگی و با توجه بیشتر به تغذیه قابل اجرا است، بهترین راه برای کنترل آسیب‌های کبدی در افراد مبتلا به هپاتیت پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل است، این رژیم غذایی باید حاوی محصولات لبنی کم چرب یا فاقد چربی، مقادیر زیادی میوه و سبزیجات، منابع چربی خوب مانند آجیل‌ها و دانه‌ها، روغن زیتون، غلات کامل مانند جو، برنج قهوه‌ای، جو دو سر و پروتئین‌های کم چرب از جمله سفیده تخم مرغ، مرغ، انواع لوبیاها و ماهی باشد.

افراد مبتلا به هپاتیت به طور روزانه باید مخلوطی حاوی کربوهیدرات‌هایی با فیبر بالا، پروتئین‌ها، میوه‌ها و سبزیجات را مصرف کنند، همچنین توجه به مصرف زیاد مایعات نیز ضروری است. به طوری که نوشیدن روزانه حدود ۱۰ لیوان آب برای افراد مبتلا به هپاتیت از اهمیت بالایی برخوردار است.

افراد مبتلا به هپاتیت باید توجه داشته باشند که خوردن غذاهای ناسالم می‌تواند باعث تشدید آسیب کبدی شود، خوردن غذاهای با کالری، چربی و قند بالا باعث افزایش وزن می‌شود. این افزایش وزن خود منجر به تجمع چربی در کبد می‌شود. کبد چرب باعث خطرات زیادی برای سلامتی از جمله زخم‌های کبدی و سیروز می‌شود.

افراد مبتلا به هپاتیت باید از خوردن غذاهای حاوی چربی اشباع از جمله خامه، کره، گوشت چربی دار، غذاهای سرخ شده و محصولات لبنی پرچرب و مواد شیرین و قندی همچون نوشابه‌ها، کیک‌ها، شیرینی‌ها و محصولات پخته شده بسته بندی و آماده و نیز غذاهای پرنمک و الکل خودداری کنند، غذاهای فرآوری شده نیز یکی از مواردی است که افراد مبتلا به هپاتیت باید از مصرف آن جدا خودداری کنند.

از سایر اقدامات احتیاطی در افراد مبتلا به هپاتیت می‌توان به شستن مناسب و درست گوشت، سبزیجات و میوه‌ها و از بین بردن هر گونه بقایای مضر در مواد غذایی اشاره کرد، همچنین شست و شوی دست‌ها هر بار قبل و بعد از هر وعده غذایی نیز ضروری است، با رعایت رژیم غذایی فوق و رعایت سبک زندگی سالم می‌توان از کبد محافظت کرده و از هر گونه آسیب به آن جلوگیری کنیم.

رژیم غذایی مبتلایان به هپاتیت C چیست؟

متخصصان برای مبتلایان به هپاتیت C تاکید دارند که در مورد نوع رژیم غذایی و آنچه بیماران باید بیشتر و یا کمتر بخورند عقاید مختلفی وجود دارد، اما آنچه مهم است تعیین شدت بیماری کبدی است. در عین حال باید از رژیم‌های سخت نیز دوری کرد، کبد نقش مهمی در سوخت‌وساز بدن بازی می‌کند و در صورت تخریب آن، کالری کافی به بدن نمی‌رسد، از طرفی در صورت تخریب کبد، دیگر امکان دفع سموم اضافی حاصل از سوخت و ساز مواد نیز ممکن نخواهد بود. بر همین اساس در صورت شدید بودن بیماری کبدی باید از مصرف زیاد مواد گوشتی به خصوص گوشت قرمز خودداری کرد و به جای آن از گوشت سفید مانند ماهی، مرغ و پروتئین‌های گیاهی استفاده کرد.

مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه که سرشار از مواد آنتی‌اکسیدانی هستند نیز برای این بیماران بسیار مفید است، افراد چاقی که به هپاتیت سی مبتلا هستند، باید تلاش کنند اضافه وزن‌شان را کم کنند، در عین حال مبتلایان به هپاتیت سی می‌توانند مانند سایر مردم ورزش کنند و هیچ گونه محدودیتی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد، مگر اینکه چاق باشند و یا چربی‌های خون و قند خون بالایی داشته باشند.