به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، بر اساس گزارش‌های جدید، ۴.۴ میلیارد نفر در جهان در سال ۲۰۲۴ به آب آشامیدنی سالم دسترسی نداشتند. این رقم که بر اساس روش‌های پیشرفته‌تر اندازه‌گیری آلودگی آب محاسبه شده، بیش از دو برابر برآوردهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۲۲ است. در این بین، نیجر با ۱.۷ از ۱۰۰ امتیاز در شاخص کیفیت آب، یکی از بدترین شرایط را دارد، در حالی که کشورهایی مانند بریتانیا به‌دلیل سیستم‌های مدیریت آب پیشرفته، در رده‌های بالایی قرار دارند.
آب شیرین به‌عنوان پایه حیات، کشاورزی و صنعت، به‌طور نابرابری در جهان توزیع شده است. بعضی کشورها با ذخایر کافی اما مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان با کمبود شدید آب مواجه‌اند. این تفاوت‌ها نه‌تنها به جغرافیا، بلکه به سیاستگذاری‌های مدیریتی و ظرفیت‌های فنی بستگی دارد.
در کشورهای توسعه‌یافته، ترکیبی از ضعف ساختاری، نقص در زیرساخت‌های تصفیه و فشار جمعیتی بر سیستم‌های آبی، کیفیت آب را به یک بحران تبدیل کرده است. در مقابل، کشورهای توسعه‌یافته با اجرای استانداردهای سختگیرانه و فناوری‌های پیشرفته، موفق به حفظ سلامت آب‌های خود شده‌اند.
کشورهایی مانند کانادا، روسیه و برزیل از منابع آب فراوانی برخوردارند. با این حال، چندین سرزمین خاورمیانه و شمال آفریقا با کمبود شدید آب مواجه هستند. بر اساس داده‌های بانک جهانی، برزیل با ۵.۷ متر مکعب آب در سال برای هر فرد در رتبه اول قرار دارد؛ روسیه با ۴.۳ متر مکعب و کانادا با ۲.۹ متر مکعب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در طرف مقابل، قطر تنها ۵۶ متر مکعب آب در سال برای هر ساکن دارد که نشان‌دهنده فشار شدید بر دسترسی به آب در مناطق خاص است.
تغییرات پیوسته الگوهای آب‌وهوایی، موانع بیشتری برای دسترسی جهانی به آب کافی ایجاد می‌کند. تغییر غیرقابل پیش‌بینی الگوهای بارش، ذوب یخچال‌ها و افزایش گرما، منابع شناخته‌شده آب را به تأمین‌کننده‌های ناپایدار تبدیل کرده و برنامه‌ریزی برای مدیریت این منبع حیاتی را پیچیده‌تر می‌سازد.
رشد جمعیت و اثرات تغییرات اقلیمی، تنش آبی را در مناطق پرجمعیت و خشک خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا تشدید کرده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، ۱۰۰ درصد جمعیت شمال آفریقا و خاورمیانه با بحران آب شدید مواجه شوند. استفاده بی‌رویه از آب در بخش‌های کشاورزی و صنعتی و نبود همکاری بین‌دولتی در مناطق مرزی، از چالش‌های اصلی به‌شمار می‌آیند. عربستان سعودی، هند، مصر، و افغانستان از جمله کشورهایی هستند که بحران آب در آنها به شدت قابل‌توجه است.
مدیریت مشترک منابع آب در مناطق مرزی، مانند رودخانه‌های بین‌المللی، برای کاهش تنش‌های سیاسی و تأمین نیازهای محلی ضروری است. استفاده از سیستم‌های تصفیه آب و مدیریت هوشمند منابع، می‌تواند در کاهش آلودگی و افزایش دسترسی به آب سالم مؤثر باشد.
با وجود پیشرفت در برخی کشورها، ۸۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ احتمالاً آب غیربهداشتی مصرف خواهند کرد. این هشدارها نشان می‌دهد که بدون اقدامات فوری، بحران آب نه‌تنها بهداشت عمومی، بلکه امنیت غذایی و رشد اقتصادی جهان را نیز تهدید خواهد کرد.
بر اساس مطالعات پیشین، کشورهایی مانند چین با حکمرانی متمرکز و استفاده از فناوری‌های نوین در ذخیره‌سازی و انتقال آب، اسپانیا با محدودیت‌های قانونی در حفر چاه‌ها و جریمه‌های مصرف‌کنندگان پرمصرف و استرالیا با اجرای طرح‌های ملی برای کاهش کشت محصولات آب‌بر، موفق به مدیریت بحران آب شده‌اند. این کشورها با ترکیبی از سیاستگذاری کلان، بهبود فناوری و مشارکت بخش خصوصی به کاهش تلفات آبی و افزایش راندمان مصرف دست یافته‌اند.
سیاست‌های اسپانیا
اسپانیا با اجرای سیاست‌های چندوجهی در مدیریت آب، به ویژه در حوزه مدیریت تقاضا، منابع جایگزین آب و مقابله با تغییرات آب‌وهوایی، تلاش می‌کند تا چالش‌های کمبود آب را کاهش دهد. این کشور با تخصیص بودجه‌های کلان و برنامه‌های بلندمدت، به‌دنبال حفظ پایداری منابع آبی خود است.
در سال ۲۰۲۳، اسپانیا برنامه‌های هیدرولوژیکی سه‌مرحله‌ای را با بودجه ۲۲.۸۴ میلیارد یورو برای بیش از ۶۵۰۰ پروژه تصویب کرد. این برنامه‌ها بر جریان‌های بوم‌شناختی و هماهنگی با تغییرات آب‌وهوایی تمرکز دارند. برای مثال، الزامات جدیدی برای حفظ جریان طبیعی رودخانه‌ها، از جمله رودخانه تاگوس، اعمال شده است. هدف این است که جریان آب این رودخانه تا سال ۲۰۲۷ به تدریج به ۸.۶۵ میلیون مترمکعب افزایش یابد. همچنین، سرمایه‌گذاری در تصفیه‌خانه‌های آب دریا (مانند ۵۴۷ میلیون یورو برای آلیکانته، آلمریا و مورسیا) و اتصال شبکه‌های توزیع آب، بخشی از این برنامه‌هاست. علاوه بر این، آب تصفیه‌شده با قیمت یارانه‌ای (۳۴ یورو به ازای هر مترمکعب) برای کاهش فشار اقتصادی بر کشاورزان ارائه می‌شود.
در حوزه مدیریت تقاضا و بهینه‌سازی مصرف، اسپانیا یارانه‌هایی برای فناوری‌های آبیاری قطره‌ای و کاهش مصرف آب در نظر گرفته است. با این حال، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) به بازدهی محدود این سیاست‌ها و قیمت پایین آب اشاره کرده است. اصلاح قیمت آب نیز تدریجاً با هزینه‌های زیست‌محیطی و کمبود منابع هماهنگ می‌شود، اما هنوز به بازیابی کامل هزینه‌ها نرسیده است. کنترل آب‌های زیرزمینی از طریق نظارت بر استخراج و اعمال مالیات بر چاه‌های غیرقانونی نیز در دستور کار قرار دارد.
اسپانیا همچنین به منابع جایگزین آب توجه ویژه دارد. گسترش ظرفیت تصفیه‌خانه‌های آب دریا در مناطق ساحلی، اگرچه با هزینه‌های انرژی بالا و نگرانی‌های زیست‌محیطی همراه است، بخشی از این استراتژی است. اولویت استفاده از آب بازیافتی برای کشاورزی و مصارف شهری نیز با هدف صرفه‌جویی سالانه ۱۱۰۰ میلیون مترمکعب آب دنبال می‌شود.
همچنین، برنامه ملی اقلیم با ادغام فناوری‌های بازیافت آب، تصفیه آب دریا و انرژی‌های تجدیدپذیر، به کاهش اثرات خشکسالی کمک می‌کند. همکاری با پرتغال برای مدیریت رودخانه تاگوس و تعادل بین نیازهای بوم‌شناختی و استفاده از آب در مناطق مرزی نیز از اقدامات بین‌المللی این کشور است.
با وجود پیشرفت‌ها، انتقادات و چالش‌هایی نیز وجود دارد. سازمان WWF معتقد است انتقال آب از شمال به مناطق خشک اسپانیا با اصول پایداری اتحادیه اروپا در تضاد است. همچنین، یارانه‌های آب تصفیه‌شده ممکن است به اتلاف منابع بینجامد و قیمت پایین آب مانع از راهکارهای مبتنی بر بازار می‌شود.
اسپانیا با این سیاست‌ها، گام‌های مهمی در جهت حکومت پایدار آب برداشته است، اما تعادل بین نیازهای اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی همچنان چالش اصلی این کشور باقی مانده است.
راهکار چین برای مدیریت آب
چین با اجرای سیاست‌های جامع و فناوری‌های پیشرفته، در مسیر تبدیل به یک جامعه صرفه‌جوی آب حرکت کرده است. این کشور با ترکیب اصلاحات قانونی، مدیریت کشاورزی هوشمند و همکاری بین دستگاه‌ها، به کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف اقتصادی و شهری پرداخته است.
چین با تصویب اولین مقررات ملی صرفه‌جویی آب (اجرا از ماه مه ۲۰۲۵)، توسعه شهری و صنعتی را با ظرفیت منابع آب هماهنگ کرده است. این مقررات با قوانین پیشین مانند قانون حفاظت از رود یانگ‌تسه و قانون آب ادغام شده و چارچوبی یکپارچه برای مدیریت منابع آبی ایجاد کرده است. برنامه‌های قبلی مانند برنامه کنترل دوگانه (مدیریت مصرف کلی و شدت مصرف) و برنامه پنج ساله چهاردهم برای ایجاد جوامع صرفه‌جوی آب، پایه‌های این سیاست‌ها را بنا نهاده‌اند.
چین با اجرای سیاست‌های جامع و فناوری‌های پیشرفته، در مسیر تبدیل به یک جامعه صرفه‌جوی آب حرکت کرده است. این کشور با ترکیب اصلاحات قانونی، مدیریت کشاورزی هوشمند و همکاری بین دستگاه‌ها، به کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف اقتصادی و شهری پرداخته است.
کشاورزی که پیش از این ۶۵ درصد آب کشور را مصرف می‌کرد، با اصلاحات هدفمند مواجه شده است. تا سال ۲۰۲۰، ۵۶۷ میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی با سیستم‌های صرفه‌جوی آب تجهیز شدند و ۳۵۰ میلیون هکتار از روش‌های پیشرفته مانند آبیاری قطره‌ای استفاده کردند. دولت با ترویج کشت گیاهان مقاوم به خشکی و محصولات کم‌مصرف آب، همراه با تعیین سهمیه آبی بر اساس داده‌های آب‌وهوایی و خاک، به کاهش مصرف آب کمک کرده است. همچنین، دولت مرکزی و محلی با ارائه یارانه برای فناوری‌های صرفه‌جوی آب و اصلاح قیمت‌گذاری آب کشاورزی (مانند نرخ‌های پله‌ای)، کشاورزان را تشویق به صرفه‌جویی کرده است.
در بخش شهری، طراحی شهرهای اسفنجی با تمرکز بر حفظ آب و بازیابی فاضلاب اجرا شده است. سیستم‌های تشخیص نشت و به‌روزرسانی شبکه‌های لوله‌کشی برای کاهش هدررفت آب شهری به کار گرفته شده‌اند. همچنین، کمپین‌های آموزشی و یارانه‌ها برای تشویق استفاده از لوازم صرفه‌جوی آب در خانه‌ها در نظر گرفته شده است.
برنامه‌هایی مانند هفته آب چین و ادغام مفاهیم صرفه‌جویی آب در برنامه‌های درسی، آگاهی عمومی را افزایش داده است. همچنین، قراردادهای صرفه‌جویی آب و قیمت‌گذاری پله‌ای (برای مثال جریمه برای مصرف بیش از سهمیه) انگیزه‌های عملی برای مردم ایجاد کرده است.
دستگاه‌های آب، کشاورزی و اقتصاد با همکاری در تعیین سهمیه‌ها، یارانه‌ها و استانداردهای فنی، سیاست‌های یکپارچه‌ای را در بخش‌های مختلف اجرا می‌کنند. این اقدامات نشان‌دهنده گذار چین از توسعه آب‌بر به توسعه صرفه‌جوی آب است که رشد اقتصادی را با پایداری محیطی در تعادل قرار می‌دهد.
نظر شما