راهنمای نصب و نگهداری شیرهای توپی

نصب و نگهداری صحیح شیرهای توپی نقش مهمی در افزایش عمر مفید و کارایی آن‌ها دارد. در این مقاله به بررسی اصول و نکات مهم در نصب و نگهداری شیرهای توپی پرداخته می‌شود.

1- انتخاب شیر مناسب

اولین گام در فرآیند نصب، انتخاب شیر مناسب برای کاربرد مورد نظر است. انتخاب درست نه تنها عملکرد سیستم را بهینه می‌کند، بلکه از خرابی‌های غیرمنتظره و هزینه‌های اضافی نیز جلوگیری می‌نماید. برای انتخاب صحیح باید موارد زیر را در نظر گرفت:

• نوع سیال: توجه به نوع مایع یا گاز عبوری از شیر بسیار مهم است. سیالات خورنده یا با دمای بالا نیاز به شیرهای خاصی دارند. به طور مثال هنگام عبور سیال های اسیدی، از شیرآلات با پوشش های مخصوص برای محافظت شیرآلات استفاده می شود. همچنین برای سیال هایی با دمای منفی مانند از نیتروژن از شیرآلات کرایژونیک و استم بلند استفاده می شود.
• فشار و دما: شیر باید توانایی تحمل فشار و دمای مورد انتظار را داشته باشد. رابطه دما و فشار منجر به انتخاب کلاس شیر می شود. کلاس شیرآلات صنعتی از کلاس 150 شروع می شود. کلاس های 300، 600، 900، 1500، 2500 از سایر کلاس های متعارف شیرآلات صنعتی می باشند.
• اندازه و نوع اتصال: سایز شیر باید با اندازه و نوع اتصال لوله‌های سیستم سازگار باشد.
• نحوه حرکت شیرآلات: در شیرآلات صنعتی نحوه حرکت عضو مسدود کننده بسیار اهمیت دارد. شیرآلات صنعتی به دو صورت کلی باز یا بسته می شوند:
  1. حرکت دورانی: در شیرآلات با حرکت دورانی عضو مسدود کننده به دو صورت 90 درجه و 180 درجه مسیر باز یا بسته می شود. از انواع شیرآلات با حرکت دورانی می توان به شیر توپی، پلاگ ولو، شیر پروانه ای اشاره کرد.
  2. حرکت خطی: در شیرآلات با حرکت خطی عضو مسدود کننده با حرکت به سمت بالا و پایین مسیر عبور را باز می کند.شیرآلات کشویی، شیرآلات گلوب ولو و شیرهای دیافراگمی از انواع شیرآلات با حرکت خطی می باشند.

2- آماده‌سازی برای نصب

قبل از نصب شیر توپی، مراحل زیر باید انجام شوند. این گام‌ها به‌منظور اطمینان از عملکرد صحیح و جلوگیری از مشکلات آینده ضروری هستند. آماده‌سازی مناسب می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش خطرات احتمالی کمک کند.

• تمیز کردن لوله‌ها: لوله‌ها باید عاری از هرگونه آلودگی، ذرات جامد یا رسوبات باشند.
• بررسی شیر: قبل از نصب، شیر از نظر آسیب‌دیدگی یا خرابی بررسی شود. به طور عمومی قبل از نصب شیرآلات توپی، آن ها را با استفاده از سیال آب در فشار مورد نظر تست می کنند که این تست به نام هیدروتست شناخته می شود. در صورتیکه هیچ گونه نشتی از شیرتوپی مشاهده نشد، این شیر آماده نصب بر روی خط لوله می باشد.
• روانکاری شیرآلات توپی: بسیاری از شیرهای توپی که در سایزها و کلاس های بالا تولید می شوند دارای محفظه ای جهت گریس کاری می باشند. انجام عمل گریس کاری باعث شده تا گوی کروی داخل شیر توپی به راحتی باز و بسته شود. این عمل در زمان قبل از نصب و همچنین به صورت دوره ای در زمانی که شیرآلات توپی در حال فعالیت بر روی خط لوله هستند باید انجام شود.
• تست عملگر: در صورتی که شیرآلات توپی با عملگر های پنوماتیک یا الکتریک کوپل شده است باید عملگر قبل از نصب شیر بر روی خط لوله به صورت کامل و دقیق بررسی شود.

3- فرآیند نصب

نصب شیرهای توپی باید با دقت و طبق مراحل زیر انجام شود. این فرآیند نیازمند توجه به جزئیات فنی و رعایت استانداردهای ایمنی است تا از عملکرد صحیح و بدون مشکل اطمینان حاصل شود.

• استفاده از ابزار مناسب: برای جلوگیری از آسیب به شیر، از ابزارهای مناسب و دقیق استفاده کنید. هم راستایی یا allign کردن بال ولوها در خط لوله از نکات بسیار مهم می باشد. برای این منظور محور مرکز پورت بال ولو دقیقا باید با مرکز پورت لوله و اتصالات جانبی یکی باشد.
• بستن اتصالات: اتصالات باید به‌طور محکم و بدون ایجاد فشار اضافی بسته شوند. شیرآلات توپی با روش های مختلفی به خطوط لوله وصل می شوند. به طور مثال شیرآلات توپی دنده ای میزان فشار وارده به شیر جهت بسته شدن به دنده های اتصالات و یا خط لوله باید دقیقاً عدد خاصی باشد که با استفاده از تورک مترهای الکتریکال تنظیم می شود.
• آزمایش نشت: پس از نصب، سیستم باید تحت فشار قرار گرفته و از نظر وجود نشت بررسی شود. برای این منظور مجدداً کل خط لوله توسط سیال آب برای بازرسی و نشتی مورد آزمایش قرار می گیرد.

4- نکات نگهداری

نگهداری منظم شیرهای توپی می‌تواند عمر مفید آن‌ها را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. نکات زیر در این زمینه اهمیت دارند:

• روانکاری کردن دوره‌ای: برای جلوگیری از گیر کردن شیر، باید به‌صورت دوره‌ای باز و بسته و روانکاری شود. از بهترینروش های روانکاری بال ولو می توان به گریس کاری کردن اشاره کرد.
• تمیزکاری: سطح خارجی و داخلی شیر را تمیز نگه دارید تا از تجمع رسوبات و آلودگی جلوگیری شود.
• بررسی نشتی: در صورت مشاهده هرگونه نشتی، باید سریعاً نسبت به تعمیر یا تعویض قطعات اقدام شود. بدین منظور باید پس از جدا کردن شیر از خط، تمامی المان های شیر توپی به دقت مورد ارزیابی قرار بگیرند. در مواقعی نشتی به علت خراب شدن پکینگ های شیر توپی می باشد که با تعویض آن ها شیر به حالت عملکردی بر می گردد. در مواقعی که بر روی گوی درون شیر توپی خطوط پر رنگی مشخص شود نشتی احتمالی از عضو مسدود کننده می باشد که در مواقع زیادی با پولیش کردن و لپینگ آن ها می توان دوباره بال ولو را به شرایط عملکردی رساند.

5- مشکلات رایج و راه‌حل‌ها

مانند هر دستگاه دیگری، شیرهای توپی نیز ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شوند که کارایی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. در اینجا به برخی از مشکلات رایج در استفاده از شیرهای توپی و راه‌حل‌های مناسب برای رفع آن‌ها پرداخته می‌شود.

یکی از مشکلات رایج در شیرهای توپی، نشتی است. نشتی معمولاً به دلیل خرابی آب‌بندها یا اورینگ‌ها اتفاق می‌افتد. این خرابی‌ها می‌توانند به دلیل استفاده طولانی‌مدت یا قرار گرفتن شیر در شرایط سخت، مانند فشار و دماهای بالا، رخ دهند. برای رفع این مشکل، لازم است که اورینگ‌ها یا آب‌بندهای آسیب‌دیده تعویض شوند. همچنین، استفاده از قطعات اورجینال و باکیفیت می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند. اورینگ شیرهای توپی عموماً از متریال تفلون می باشد و در مواقع نادری این پکینک با اورینگ های فلزی جهت آب بندی جایگزین می شود.

سختی در حرکت شیر یکی دیگر از مشکلات رایج است. این مشکل ممکن است به دلیل تجمع رسوبات یا آلودگی‌های مختلف در داخل شیر ایجاد شود. رسوبات معدنی، گرد و غبار یا مواد شیمیایی موجود در مایعات عبوری از شیر می‌توانند باعث انسداد و سختی در حرکت توپ شیر شوند. برای رفع این مشکل، تمیزکاری منظم و تعمیرات ضروری است. در برخی موارد، باز کردن شیر و بررسی قسمت‌های داخلی آن برای شناسایی علت مشکل و پاک‌سازی آن از رسوبات می‌تواند مفید باشد.

خوردگی نیز یکی از مشکلات دیگری است که ممکن است برای شیرهای توپی پیش آید، به ویژه در شرایطی که شیرها در معرض مواد شیمیایی یا محیط‌های مرطوب قرار دارند. خوردگی می‌تواند باعث آسیب جدی به بدنه شیر و عملکرد آن شود. برای جلوگیری از خوردگی، انتخاب مواد مقاوم در برابر خوردگی برای ساخت شیرهای توپی ضروری است. به عنوان مثال، استفاده از شیرهای توپی استنلس استیل یا پوشش‌های ضد خوردگی می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش عمر مفید شیرها داشته باشد.

نتیجه‌گیری

شیرهای توپی به دلیل طراحی خاص و عملکرد عالی، جزء ضروری سیستم‌های لوله‌کشی در صنایع مختلف محسوب می‌شوند. با این حال، نصب و نگهداری صحیح این شیرها برای اطمینان از عملکرد بهینه و جلوگیری از خرابی‌های غیرمنتظره ضروری است. با رعایت نکات ارائه‌شده در این مقاله، می‌توانید عمر مفید و کارایی شیرهای توپی را به حداکثر برسانید و از عملکرد بی‌نقص آن‌ها در سیستم‌های خود بهره‌مند شوید.