به گزارش خبرگزاری ایمنا، با آمدن فصل امتحانات در خرداد و آزمون‌های پایان سال تحصیلی، برخی دانش‌آموزان ممکن است به علل مختلف از روند امتحانات خود دچار استرس و اضطراب می‌شوند، لذا لازم است بدانیم اضطراب به طور معمول به یک حالت هیجانی ناخوشایند و مبهم اطلاق می‌شود که با پریشانی، وحشت، هراس و تشویش همراه است، داشتن اضطراب قبل از اتفاقات مهم مانند امتحان و آزمون، طبیعی و حتی مفید است، اما اگر این اضطراب آن قدر بالا باشد که روی عملکرد، روحیه و جسم افراد اثر بگذارد باید برای بهبود آن اقدام شود، بعضی از دانش‌آموزان در تمام طول سال مضطرب هستند، برخی دیگر تنها قبل از امتحانات دچار اضطراب می‌شوند و برخی هم به دلیل اضطراب زیاد سر جلسه، همه چیز را فراموش می‌کنند.
ترس افراطی عده‌ای از دانش‌آموزان تمرکز کردن آنها را دشوار می‌کند و گاهی سبب می‌شود مطالب خوانده شده را به سختی به یاد آورند، این گروه ممکن است احساس کنند، تمام مطالبی که وقت بسیار زیادی صرف خواندن آنها کردند فراموش کنند و دیگر پاسخ سوالاتی را که می‌دانند، ممکن است به ذهنشان نیاید، این ناتوانی در متمرکز شدن و به خاطر آوردن اطلاعات، اضطراب و استرس بیشتری برای آنها به وجود می‌آورد و در نهایت، تمرکز کردن در امتحان برای این عده از دانش‌آموزان بسیار سخت می‌شود.
در این بین شناخت راه‌های کاهش اضطراب امتحان در دانش‌آموزان می‌تواند باعث بهبود شرایط روانی و عملکرد تحصیلی آنها شود، چرا که بسیاری از دانش‌آموزان پیش از شرکت در آزمون‌ها یا حین شرکت در جلسه امتحان دچار اضطراب می‌شوند، همچنین گاهی این اضطراب با علائم فیزیکی مانند ناراحتی معده، عرق کردن کف دست، افزایش ضربان قلب همراه است.
برای قبولی در امتحانات داشتن حدودی از اضطراب ضروری است، اضطراب سالم به دانش‌آموز کمک می‌کند تا جهت قبولی در امتحانات تلاش بیشتری داشته باشند، اما وقتی خود اضطراب امتحان مانع از موفقیت او می‌شود، آن زمان باید به دنبال راهکاری بود، باید والدین بدانند این نوع اضطراب فرزندشان دیگر سالم نیست و ریشه در عوامل مختلفی دارد که باید علل آن بررسی و در نهایت کنترل و رفع شود تا دانش‌آموزان را با چالش مواجه نکند.
در واکاوی بیشتر این مسئله علل و علائم بروز این نوع اضطراب‌ها در دانش‌آموزان برای امتحانات پایان سال تحصیلی، نقش خانواده و تکنیک‌های مقابله با این اختلال به گفت‌وگو با ملینا شیرانی، دکترای روانشناسی بالینی و مشاور خانواده نشستیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: در مورد علل وجود اضطراب دانش‌آموزان برای امتحانات پایان سال تحصیلی توضیح دهید؟
شیرانی: اضطراب یک حس و حال طبیعی و حالت ناخوشایندی است که وقتی انسان یک منبع و نتیجه نامعلوم دارد به دلیل آن اضطراب می‌گیرد، تفاوت ترس با اضطراب همین است، ترس یک محرک ترسناک و معلوم است و در لحظه انسان دچار ترس می‌شود، اما اضطراب به دلیل شرایطی پیش می‌آید که نتیجه‌هایی برای انسان نامعلوم است و انسان مسئولیت‌هایی را برعهده دارد که موظف به انجام آن است و اگر این مسئولیت‌ها را انجام ندهد مشخص نیست که در آینده با چه عواقبی روبه‌رو خواهد شد، اضطراب امتحان همان حالتی است که می‌بینیم یک واقعه‌ای نزدیک می‌شود، اما محرک ترساننده برای دانش‌آموز مشخص نیست که آیا نمره او در این امتحان خوب می‌شود یا بد و نمره کم باعث کاهش معدل می‌شود و اینکه در آینده چه اتفاق‌هایی می‌افتد و برخورد و بازخورد خانواده با او چه خواهد بود و تمام این آینده‌نگری‌ها برای دانش‌آموز نامعلوم است، لذا دچار اضطراب امتحان می‌شود.
ایمنا: آیا بروز این نوع اضطراب‌ها برای دانش‌آموزان طبیعی است؟
شیرانی: پدیده اضطراب برای تمام انسان‌ها طبیعی است و نیاز است که روزانه سطحی از اضطراب را برای انجام مسئولیت‌های زندگی داشته باشند، اضطراب امتحان برای دانش‌آموزان هم طبیعی و مورد نیاز است و بسیاری از روانشناسان معتقدند اگر اضطرابی نباشد تلاش و کوششی هم وجود نخواهد داشت و مانند هر چیز دیگری وقتی اضطراب هم بیش از اندازه می‌شود می‌تواند تأثیر معکوسی داشته باشد، فرضیه‌ای در مورد اضطراب وجود دارد که به آن فرضیه یوی معکوس گفته می‌شود و اگر آن را روی نمودار قرار دهیم، نشان می‌دهد که همان طور که محور افقی اضطراب افزایش پیدا می‌کند، محور عمودی هم افزایش می‌یابد، یعنی تا یک جایی هر چه قدر میزان اضطراب بالا می‌رود، برنامه‌ریزی و خود انضباطی دانش‌آموزان هم بالا می‌رود و عملکرد آنها مختل می‌شود، اضطراب زیاد می‌تواند حافظه دانش‌آموزان را مختل کند، لذا ممکن است نتوانند به سوال‌های امتحان پاسخ درستی بدهند.
ایمنا: علائم بروز این نوع اضطراب‌ها بین دانش‌آموزان در امتحانات پایان سال چیست؟
شیرانی: به طور معمول دانش‌آموزانی که به لحاظ ژنتیکی افرادی بوده که در برابر اضطراب آسیب‌پذیر هستند و خانواده‌های نگران و کمال‌گرا دارند و به طور دائم به آنها القا می‌کنند که باید درس بخوانند و هیچ راه موفقیتی به جز درس خواندن ندارند و اگر نمره کم بگیرند، از بعضی امکانات محروم می‌شوند، تنها فرزند خود را دچار اضطراب کرده و این نوع برخورد والدین باعث ایجاد بروز اضطراب‌های افراطی در ذهن دانش‌آموزان می‌شود، به دلیل اینکه کمال‌گرایی و آسیب‌پذیری ژنتیکی در برابر اضطراب موجب مضطرب شدن بیشتر دانش‌آموزان در فصل امتحانات می‌شود، همچنین وجود تنش و مشاجره والدین در محیط خانواده باعث افزایش اضطراب دانش‌آموزان شده، در ذهن آنها رقابت‌های ناسالم توسط والدین القا می‌شود، زیرا نمره امتحانات پایان سال فرزندان خود را با دوستان و همکلاسی‌ها او مقایسه می‌کنند، وقتی که والدین رقابت‌های ناسالم و چشم و هم‌چشمی کردن را در فرزندان پایه‌ریزی می‌کنند، بدون اینکه توجه داشته باشند، فرزندان آنها در قیاس با دیگران متفاوت هستند و هر دانش‌آموزی دارای استعدادهایی بوده و این نوع مقایسه‌ها منبعی برای ایجاد اضطراب‌های افراطی دانش‌آموزان است، نوع ارتباط معلم و شاگرد و فضای کلاس درس نیز در ایجاد ذهنیت پویا در دانش‌آموزان مؤثر است و باید محیط خانواده و محیط آموزشی به دور از تنش برای دانش‌آموزان باشد تا آنها نتایج خوبی در فصل امتحانات به دست آورند.
ایمنا: خانواده چه تأثیری در کنترل و کاهش این نوع اضطراب‌ها بین فرزندان خود دارند؟
شیرانی: لازم است خانواده به تغذیه و سلامت فرزندان توجه کنند و در فصل امتحانات دانش‌آموزان از فست‌فودها و کافئین که ارزش غذایی پایینی دارد، کمتر استفاده کنند، کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی باعث افزایش اضطراب و آسیب‌پذیری دانش‌آموزان می‌شود، مهم است که خانواده‌ها مصرف سه وعده غذایی منظم با کالری و چربی کم و ارزش غذایی بالا را برای فرزندان خود تهیه کنند، غذاهای پرچرب و پرکالری باعث خواب‌آلودگی و افسردگی دانش‌آموزان می‌شود و نشاط و چابکی برای مطالعه را از آنها در فصل امتحانات سلب می‌کند، دانش‌آموزان در فصل امتحانات باید خواب کافی داشته باشند و خانواده توجه به این موضوع مهم را مد نظر داشته باشد و سخت‌گیری بیش از اندازه نکنند، بلکه باید به هدف اصلی توجه کنند تا فرزندشان بتواند یک فرد موفق باشد، باید خانواده نسبت به وضعیت درسی دانش‌آموز کمال‌گرایی زیاد نداشته باشد و محیط خانواده متشنج نباشد و و والدین چشم و هم‌چشمی و القای رقابت‌های ناسالم را هم حذف کنند و فرزندان خود را با دیگران مقایسه نکنند و به توانمندی‌های فرزند خود توجه کنند تا اضطراب دانش‌آموزان کنترل شود و کاهش پیدا کند.
ایمنا: برای مقابله با استرس و اضطراب امتحان بین دانش‌آموزان چه روش‌های باید مورد توجه قرار گیرد؟
شیرانی: دشمن اضطراب پویایی، تنوع، تحول و تحرک است و این موارد باعث کاهش اضطراب می‌شود، اما اگر تمرکزهای وسواسی و رکود وسواسی وجود داشته باشد اضطراب هم افزایش پیدا می‌کند، عده‌ای از دانش‌آموزان وقتی اضطراب دارند به حمام نمی‌روند، از خانه بیرون نمی‌روند، با کسی صحبت نمی‌کنند، تحرک بدنی و ورزش ندارند، این گروه از دانش‌آموزان فکر می‌کنند اگر ثابت و بی‌تحرک باشند و تنها به مطالعه بپردازند می‌توانند موفق شوند، در حالی که به مرور زمان این روند احساس فرسایش، افسردگی و خستگی در دانش‌آموزان را ایجاد می‌کند و دچار اضطراب می‌شوند، در حالی که دانش‌آموزان باید پویا باشند و کیفیت مطالعه را افزایش دهند، تحرک، ورزش و پیاده‌روی روزانه انجام دهند و در بین زمان‌هایی که مطالعه دارند، با اقوام و دوستان مکالمه داشته باشند، تنوع و پویایی برای کاهش اضطراب دانش‌آموزان در فصل امتحانات بسیار کمک‌کننده است، همچنین استفاده کردن از تنفس عمیق به دانش‌آموزان در فصل امتحانات توصیه می‌شود تا استرس و اضطراب آنها کمتر شود، همچنین باید خوراکی‌هایی مانند گردو و ماهی حاوی امگا سه در برنامه غذایی فرزندان قرار گیرد، زیرا داشتن برنامه غذایی مفید هم در این فصل به کاهش اضطراب و افزایش عملکرد دانش‌آموزان کمک می‌کند، مهم است که دانش‌آموزان تصویرسازی‌ها و برنامه‌ریزی‌های خوبی برای امتحانات داشته باشند تا اضطراب آنها در این فصل کاهش پیدا کند.
گفت‌وگو از اکرم کیانی
نظر شما