راهکارهای اقتصاد دایره‌ای برای بهینه‌سازی مدیریت پسماند

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، اهمیت برنامه R4 شامل کاهش میزان استفاده، استفاده مجدد، بازیافت و بازیابی مواد، به‌طور فزاینده‌ای در دستور کار سیاسی شهرهای سراسر جهان افزایش پیدا کرده است. مدیریت مؤثر پسماند تنها شامل جداسازی زباله برای بازیافت نیست، بلکه رویکردهای مختلف استفاده جدید از مواد را در بر دارد که در شهرهای گوناگون به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود.

سال ۲۰۱۷ نمایندگان بین‌المللی شهرهای مختلف در خیرونا (ژیرونا) اسپانیا گرد هم آمدند تا تجربیات و راه‌حل‌های خود را در این زمینه به اشتراک بگذارند. برای مثال سانفرانسیسکو که فرایند بازیافت را از سال ۱۹۸۹ آغاز کرده است، موفقیت خود را بر اساس فرهنگ ایجاد و افزایش آگاهی مردم از محیط زیست می‌داند که موجب کاهش ۸۰ درصدی میزان پسماند ارسالی به کارخانه‌های بازیافت شده است. دستاوردهای بازیافت در شهری هم‌چون سئول نیز نتیجه اقدامات سخت‌گیرانه‌تر و نرخ بازیافت در آن بیش از ۶۰ درصد است. ساکنان این شهر بر اساس میزان زباله‌های آلی که تولید می‌کنند، مالیات می‌پردازند.

اقتصاد دایره‌ای و ابتکارات ضایعات‌صفر

مدل‌های کسب‌وکار دایره‌ای ثابت می‌کنند که چگونه یک استراتژی تجاری مناسب دسترسی به بازارهای جدید را تسهیل، راه‌حل‌های نوآورانه را هدایت می‌کند و هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد. شهر ساحلی عقبه در اردن، از رویکرد اقتصاد دایره‌ای برای تبدیل زباله به فرصت استفاده می‌کند. این شهر که روزانه حدود ۱۵۰ تن زباله جامد تولید می‌کند، طی پروژه‌ای که به تصویب سازمان ملل و اتحادیه اروپا رسیده است، متعهد به کاهش این ارقام شد. اولین اقدام در این پروژه، تقویت فرایند بازیافت و بهینه‌سازی منابع در هتل‌ها بود که علاوه بر مزیتی که برای کاهش تولید پسماند داشت، منجر به ایجاد شغل برای اعضای آسیب‌پذیر جامعه شد.

ابتکارات قابل‌توجهی نیز در این زمینه در کشورهای شمال اروپا وجود دارد، برای مثال کشور سوئد در سال ۲۰۱۷ سیستم مالیاتی خود را اصلاح کرد تا قیمت تعمیر اقلام مستعمل را کاهش دهد. این کشور همچنین دارای سیستمی است که پول قوطی‌ها و بطری‌های خالی را به مردمی می‌دهد که آن‌ها را به فروشنده باز می‌گردانند و به این ترتیب هزار و ۸۰۰ میلیون قوطی و بطری در سال برای استفاده مجدد بازیابی می‌شود.

شهر برگن در نروژ، به دلیل سیستم جمع‌آوری زباله وکیوم، متمایز از دیگر شهرها است. این سیستم زباله‌ها را از طریق اجزای مختلف متشکل از لوله‌های زیرزمینی، دستگاه‌های متصل، ابرداده‌ها و هوش مصنوعی مدیریت و بازیافت می‌کند.

با این حال میزان بازیافت و استفاده مجدد در سایر شهرهای جهان وضعیت متفاوتی دارد و حتی بسیار اندک است. طبق گزارش بانک جهانی، در کشورهای کم‌درآمد که به جز صربستان بقیه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین قرار دارند، تنها چهار درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود. مدیریت ضعیف پسماند در این کشورها، تهدیدی برای سلامت انسان و محیط زیست به شمار می‌رود.

بانک جهانی به‌منظور مبارزه با این وضعیت، برنامه‌ای برای تأمین مالی سیستم‌های مدیریت پسماند این کشورها ارائه کرده است. در ادامه به معرفی چند نمونه از راه‌حل‌های اقتصاد دایره‌ای می‌پردازیم که به مدیریت صحیح و بهینه پسماند کمک می‌کند.

سیستم پیش‌پرداخت و برگشت قوطی‌ها و بطری‌های نوشیدنی

دانمارک در سال ۲۰۲۱، با بازیافت ۱.۹ میلیارد قوطی و بطری برای استفاده مجدد، میزان بازگشت و استفاده مجدد از بسته‌بندی خود را به ۹۳ درصد رساند که تا حد زیادی حاصل اجرای سیستم سپرده و بازگشت دانمارکی بود. این سیستم برگشت دایره‌ای رایج، امکان تحویل ظروف نوشیدنی مصرف‌شده را در سوپرمارکت‌ها و کیوسک‌های موجود در خیابان‌های سراسر دانمارک مهیا می‌کند و در ازای آن مبلغی به مصرف‌کنندگان پرداخت می‌شود.

این سیستم به‌نوعی اقتصاد دایره‌ای محسوب می‌شود، زیرا تولید قوطی از مواد بازیافتی ۹۵ درصد انرژی کمتری نسبت به مواد اولیه مصرف می‌کند. بازیافت قوطی‌ها به این معنی است که بوکسیت کمتری برای تولید آلومینیوم استخراج و استفاده می‌شود و از این طریق آسیب کمتری به محیط زیست می‌رسد. همکاری مؤثر بین تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سیستم بازگشت دانمارکی نرخ بازگشت را بسیار افزایش داده است. این سیستم می‌تواند به‌عنوان یک منبع الهام‌بخش برای افزایش نرخ بازیافت و حمایت از اقتصاد دایره‌ای، به‌ویژه برای رسیدن به هدف اتحادیه اروپا برای جمع‌آوری ۹۰ درصد بطری‌های پلاستیکی تا سال ۲۰۲۹ عمل کند.

پروژه مسکن اجتماعی دایره‌ای

صنعت ساختمان مسئول مقدار قابل‌توجهی از انتشار جهانی دی‌اکسید کربن نزدیک به ۳۹ درصد است و همین امر نیاز به یک رویکرد دایره‌ای برای ساخت و ساز و طراحی را ضروری می‌کند. یکی از راه‌های انجام این کار، بازیابی یا استفاده مجدد از مصالح ساختمانی است که طول عمر و قابلیت استفاده مجدد آن‌ها را به حداکثر می‌رساند. نمونه بارز این راه‌حل، پروژه مسکن دایره‌ای در شمال شهر آرهوس دانمارک است که ۹۰ درصد مصالح ساختمانی آن را می‌توان جدا کرد و مجدد مورد استفاده قرار داد یا بدون از دست دادن ارزش به فروش رساند.

این پروژه ساختمانی علاوه بر استفاده از بتن و سیمان به‌عنوان مصالح اصلی ساختمان، با استفاده از مواد جایگزین، ردپای دی‌اکسیدکربن خود را به حداقل رسانده است. از جمله این مواد می‌توان به چوب‌پنبه و روزنامه‌های قدیمی برای نمای ساختمان یا گیاهانی مانند علف مارماهی و گرانول به‌منظور عایق‌کاری ساختمان اشاره کرد. لاستیک‌های ماشین مستعمل نیز برای ساخت کفپوش آن به کار رفته است.

این ساختمان اولین مسکن دایره‌ای جهان است که می‌تواند آموخته‌های ارزشمندی را در مورد نحوه عملکرد ساختمان‌های دایره‌ای در زندگی روزمره و راهی برای کاهش ردپای کربن در بخش ساخت‌وساز به شهرهای دیگر ارائه دهد. تخمین زده می‌شود که استفاده از رویکرد دایره‌ای در صنعت ساختمان تا سال ۲۰۵۰، انتشار دی‌اکسید کربن را تا ۳۸ درصد کاهش دهد.

بازیافت چمن مصنوعی

Re-Match اولین ثبت اختراع در جهان است و از فناوری پیشرفته برای جداسازی چمن مصنوعی فرسوده به اجزای خام و تمیز استفاده می‌کند که می‌تواند مجدد در صنعت چمن یا سایر صنایع مورد استفاده قرار گیرد یا بازیافت شود. این اختراع قادر است هر قسمت از چمن مصنوعی فرسوده را به دانه‌های لاستیکی، ماسه و الیاف پلاستیکی جدا کند و تقریباً صددرصد مواد را بازیافت کند یا برای استفاده مجدد آماده سازد. Re-Match اکنون با استفاده از فناوری‌های نوین موفق شده است محصولات بازیافتی خود را در نخ‌های چمن مرغوب، پنل‌های آکوستیک و دیگر محصولات مشابه استفاده کند. هر زمین چمن مصنوعی که با استفاده از این فناوری بازیافت می‌شود، نسبت به سوزاندن زمین فرسوده که معادل سوزاندن ۱.۴ میلیون کیسه پلاستیکی یا ۲۵۰ تن زباله است، با کاهش ۴۰۰ تنی، کمتر از ۲۰ تن دی‌اکسید کربن در هر زمین تولید کند.

سیستم حلقه‌بسته استفاده مجدد از بسته‌بندی

الزامات امروزی برای پایداری در هر مرحله از بسته‌بندی در حال افزایش است و گروه‌های مختلف به دنبال راه‌های جدیدی برای کاهش مصرف بسته‌بندی و ضایعات هستند. یکی از این راه‌ها ارائه مدل‌های دایره‌ای استفاده مجدد برای بسته‌بندی مواد غذایی است. یک شرکت بسته‌بندی با همکاری مدیران شهری، خدمات بسته‌بندی دایره‌ای برای مواد غذایی را ارائه کرده است که بر توسعه یک سیستم منحصربه‌فرد و راه‌حل‌های دیجیتال برای مدیریت بسته‌بندی در یک حلقه بسته متمرکز است.

این مشارکت بر چند حوزه استفاده مجدد از بسته‌بندی به‌عنوان یک خدمت متمرکز شده است که شامل طراحی و تولید بسته‌بندی مواد غذایی برای استفاده مجدد، ردیابی بسته‌بندی در طول مسیر استفاده از آن و تضمین ایمنی، کیفیت و بهداشت مواد غذایی در تمام مراحل می‌شود. این راه‌حل دایره‌ای با کاهش بسته‌بندی مورد نیاز و در نتیجه ضایعات آن همراه است و در مقایسه با بسته‌بندی‌های یک‌بارمصرف، پتانسیل کاهش انتشار دی‌اکسید کربن تا ۶۰ درصد را دارد.

بازیافت پره‌های توربین بادی

توربین‌های بادی اولیه در حال رسیدن به پایان عمر خود هستند و هرچند بعضی از آن‌ها قابلیت تعمیر و نوسازی دارند، اما بیشتر توربین‌ها در سال‌های آینده از رده خارج خواهند شد. برای مقابله با این مشکل، یک پروژه نوآوری دانمارکی متعهد شده است که راهی پایدار برای دفع توربین‌های بادی با توجه به محیط زیست، سلامت و ایمنی کارگران پیدا کند و تا به امروز پیشرفت قابل‌توجهی در این مسیر به دست آورده است.

این پروژه موفق به استخراج و پردازش الیاف شیشه‌ای با کیفیت بالا از توربین‌های بادی ۳۷ متری شده است که بخش اصلی پره‌های توربین هستند. پس از تأیید کیفیت موفقیت‌آمیز الیاف شیشه‌ای به دست آمده از پره‌های از کار افتاده توربین بادی، این ماده برای استفاده در تأسیسات دیگر ذوب می‌شود که مزایای بسیاری برای هر دو صنعت دارد.

استفاده مجدد از آجرهای قدیمی

به‌منظور جلوگیری از هدر رفتن منابع آجرهای طبیعی، یک شرکت تولید فناوری پاک اختراعی ثبت کرده است که تضمین می‌کند زباله‌های ساختمانی را بدون استفاده از هیچ گونه مواد شیمیایی، مورد استفاده مجدد قرار دهد. در این روش ثبت‌شده آجرهای قدیمی جمع‌آوری، با فناوری ارتعاش تمیز، به‌صورت دستی یک به یک بررسی و در نهایت قبل از ارسال به محل‌های جدید، توسط روبات‌ها روی هم چیده می‌شوند. این روش استفاده مجدد از آجرهای قدیمی با صرفه‌جویی بیش از ۹۵ درصد از انرژی مورد استفاده برای تولید آجرهای جدید، نمونه‌ای از اقتصاد دایره‌ای کامل است که منابع یک نسل را به نسل جدید منتقل می‌کند و انتشار دی‌اکسیدکربن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.