روان‌شناسی رایحه / آیا رایحه‌ها بر سبک زندگی، عملکرد شغلی تاثیر دارند؟

به گزارش خبرگزاری ایمنا، حس بویایی اغلب مورد غفلت واقع می‌شود و هنگامی که آن را به دلایل مختلفی و به صورت موقت یا دائم از دست می‌دهیم، تازه نبودش را با تمام وجود خود درک می‌کنیم، شاید برای شما هم این موضوع جالب است که چرا هنگامی که سرما خورده‌ایم و حس بویایی خود را از دست داده می‌دهیم، حس چشایی ما نیز دیگر خوب عمل نمی‌کند، یکی از دلایل این است که هر وقت غذایی را می‌چشیم، ۸۰ درصد مزه آن را از طریق بویایی و تنها ۲۰ درصد مزه‌ی آن را از طریق زبان حس می‌کنیم.

آلن هاچ، نورولوژیست، روانپزشک و مدیر مرکز تحقیقات بویایی و چشایی شیکاگو می‌گوید: بوها مانند دارو به طور مستقیم روی مغز اثر می‌گذارند و بینی ما توانایی تشخیص ۱۰۰ هزار بوی مختلف را دارد که بسیاری از آنها بدون اینکه بدانیم بر ما تأثیر می‌گذارند، بوها از طریق سیستم بویایی به مغز منتقل شده و به سیستم لیمبیک مغز می‌ رسد و این سیستم بخشی از مغز است که با روحیات، احساسات، حافظه و یادگیری ارتباط دارد و تمام بوهایی که به سیستم لیمبیک می‌رسد، تأثیر شیمیایی مستقیمی بر روحیات و ضربان قلب، فشارخون، تنفس و حافظه می‌گذارند.

می‌توان از رایحه‌ها دلپذیر و روغن‌های اسانسی و سایر ترکیبات گیاهان معطر جهت درمان استفاده کرد که به آن «آروماتراپی» می‌گویند، اما به هیچ عنوان نمی‌توان آن را درمانی مستقل دانست و باید به عنوان درمان مکمل و جایگزین مورد استفاده قرار گیرد، هنگامی به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با دستور پزشک، آروماتراپیست و فیزیوتراپیست باشد و در صورتی که تجویز نشود، به هیچ عنوان نباید به این شیوه درمانی عمل کرد.

مولکول‌های روغن‌های اسانسی می‌توانند به آسانی از طریق ماساژ بین چند ثانیه تا دو ساعت در پوست نفوذ کند و وارد جریان خون شود و طی چهار ساعت مواد خطرناک درون سلول‌ها از طریق ادرار، عرق و مدفوع از بدن خارج می‌شود.

عطرها موجب غلبه بر ترس و کاهش استرس و اضطراب می‌شود

محمد حسن شکرانی، رایحه شناس و آروماتراپیست می‌گوید: اغلب ما ترس‌هایی از قبیل ترس از سوسک، پرواز، فضاهای تنگ، سخنرانی در جمع، ارتفاع و سایر چیزها را تجربه کرده‌ایم، اما بویایی قدرت تغییر احساسات و کاهش اضطراب را دارد و بعضی از رایحه‌ها و به ویژه اسانس‌های روغنی می‌توانند قسمت‌های خاصی از مغز را تحت تأثیر قرار دهند، بنابراین وقتی این بوها استشمام می‌شود سیستم عصبی آرام شده، ضربان قلب و نفس کشیدن را کند کرده و پرش افکار را رفع می‌کند و این موضوع حکایت از رابطه‌ای میان حس بویایی (بینی) و مغز دارد.

وی ادامه می‌دهد: نحوه استفاده از اسانس‌های روغنی نیاز به آموزش دارد، زیرا بسیار غلیظ و قوی هستند و نباید تمام آنها به‌طور مستقیم روی پوست استفاده شود، بلکه باید آنها را استشمام کرد یا با استفاده از اسپری یا دستگاه‌های خوشبوکننده محیط، رایحه در فضای خانه یا محل مورد نظر پخش شود یا چند قطره روغن اساسی روی یک دستمال قرار داده و رایحه موجود در آن را استشمام کنند.

این رایحه شناس بیان می‌کند: رایحه‌هایی از جمله «نرولی»، «وانیل»، «کندر»، «اسطوخودوس»، «ترنج»، «مریم گلی»، «پچولی»، «بابونه» برای تسکین ترس و اضطراب مؤثر است؛ تحقیقات نشان داده است که رایحه وانیل، اسطوخودوس، خیار یا سیب سبز می‌تواند در کاهش چشمگیر علائم کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی در افرادی که از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در محیط‌های بسته مانند دستشویی یا آسانسور می‌ترسند، مؤثر باشد؛ رایحه کندر نیز تنفس را عمیق‌تر می‌کند.

درمان فراموشی و بازیابی داده‌های ذهنی با استفاده از رایحه‌ها

وی تصریح می‌کند: طی چند سال گذشته شاهد استفاده از اسانس‌های گیاهی همچون اسطوخودوس، بادرنجبویه، گل رز یا سنبل برای درمان افراد مبتلا به زوال عقل بوده‌ایم، تحقیقات نشان داده است که رایحه‌ها حتی بیشتر از تصاویر یا موسیقی می‌توانند نقش مهمی در بازیابی خاطرات فراموش شده داشته باشند، زیرا حس بویایی ریشه در همان قسمت مغز دارد که مسئول حافظه و احساسات است و استشمام رایحه‌ها می‌تواند وقایع، احساسات و خاطرات افراد و مکان‌ها را بازیابی کند.

شکرانی اضافه می‌کند: عطر و رایحه بهترین راه برای یادآوری داده‌های ذهنی و خاطره‌ها هستند و رابطه‌ای میان رایحه‌ها و داده‌های ذهنی وجود دارد؛ بیشتر افراد در شرایط گوناگون با رایحه‌هایی مواجه می‌شوند که حکایت از خاطرات دوران‌های گوناگون زندگی آنها دارد، بنابراین افرادی که در معرض یک رویداد به یاد ماندنی قرار گرفته‌اند، عطر و رایحه به بازیابی واضح‌تر آن خاطره کمک بیشتری خواهد کرد.

وی ادامه می‌دهد: رایحه‌های خوشایند همچنین می‌تواند به افراد مبتلا به زوال عقل احساس خوبی را القا کرده و خلق و خوی آنها را بهبود بخشند و به آنها کمک کند تا به یک مناسبت یا واقعه خاصی در زندگی خود بازگردند یا به یاد دوستان و اعضای خانواده خود بیافتند و داده‌های ذهنی خود را اینگونه بازیابی کنند.

این رایحه شناس توضیح می‌دهد: ادویه‌ها و گیاهان و به طور کلی رایحه بعضی از مواد غذایی نیز می‌توانند به بازیابی داده‌های ذهنی کمک کنند؛ رایحه قوی ادویه‌ای مانند دارچین ممکن است به خاطرات برگزاری یک جشن کمک کند یا رایحه روغن نعنا یا گل محمدی می‌تواند آنها را به خاطرات یک شام خانوادگی به یادماندنی برگرداند، همچنین استفاده از رایحه روغن بادرنجبویه ممکن است باعث بهبود قدرت ادراک و خلق و خو در درمان بیماران مبتلا به آلزایمر شود و رایحه روغن اسطوخودوس وقوع رفتارهای پرخاشگرانه در زوال عقل را کاهش می‌دهد، همچنین می‌توان در منزل گلدانی با مخلوطی از این گل‌ها قرار داد و از خواص آنها استفاده کرد.

کر بویی و ضعف در شناسایی بو می‌تواند موجب افسردگی و تغییر سبک زندگی شود

وی اضافه می‌کند: از دست دادن توانایی بویایی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر تغذیه، سلامت روان و سبک زندگی داشته باشد و ارتباط نزدیکی با افسردگی دارد، زیرا افراد کربو از زندگی خود به اندازه کافی لذت نمی‌برند، از این رو ضعف در شناسایی بو ممکن است یک هشدار اولیه برای زوال عقل و نشانه آلزایمر باشد، زیرا عصب بویایی تنها عصب جمجمه‌ای است که به‌طور مستقیم در معرض محیط و عوامل آلودگی و بیماری‌زا قرار می‌گیرد، بنابراین کاهش حس بویایی اغلب نشانه اولیه پارکینسون، آلزایمر یا حواس‌پرتی است که حس بویایی با پیشرفت بیماری کاهش چشم‌گیری پیدا خواهد کرد.

عطرها بر روحیه افراد یا عملکرد شغلی آنها تأثیر می‌گذارند

شکرانی می‌گوید: بو از طرق مختلف بر روحیه، عملکرد و رفتار افراد تأثیر می‌گذارد، اما دلیل آن این نیست که بوها مانند دارو بر روی بدن ما عمل می‌کنند، بلکه این ما هستیم که از طریق تجربیات خود بر روی آنها اثر می‌گذاریم، یعنی برای اینکه رایحه‌ها نوعی از واکنش را در ما ایجاد کنند، ابتدا باید یاد بگیریم که آن را با یک واقعه مرتبط کنیم و بعد از آن، رویداد مرتبط شده، در هر شرایطی یادآوری خواهد شد؛ تصور کنید شخصی در بیمارستان عمل جراحی دارد و در آن موقع اضطرابش موجب ایجاد ذهنیتی برای او می‌شود و اگر در این هنگام بویی به مشام او برسد، این بو می‌تواند به عنوان یک محرک هیجانی برای او در آینده عمل کند و هر زمانی که این بو به مشام او برسد خاطرات عمل جراحی برای او بازیابی می‌شود، بنابراین بوها می‌توانند دوست داشتنی یا نفرت‌انگیز شده و موجب بروز احساسات و یا خلق و خو شوند؛ هنگامی که افراد، در معرض رایحه مورد علاقه‌ی خود قرار می‌گیرند نسبت به زمانی که در معرض رایحه نامطبوع قرار دارند، راه حل خلاقانه‌تری برای رفع مشکلات خود می‌یابند.

عطرهایی که بوی امنیت می‌دهند / ‏‬اسانس‌هایی که خواص ضد باکتری دارند

وی تصریح می‌کند: ما در حال حاضر در زمانه‌ای مملو از نگرانی، ترس و اضطراب به دلیل شیوع روز افزون همه گیری و شیوه زندگی غیرمعمول، محصور شدن در خانه‌ها، تجربه انزوای اجتماعی، زندگی می‌کنیم، مردم به دلیل اینکه نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که در آینده، هفته‌ها یا ماه‌های آینده چه اتفاقی می‌افتد، بیشتر به سمت نگرانی متمایل هستند و از نظر بویایی، این امر یک واقعیت است که آنها احساس می‌کنند بدون قید و شرط توسط رایحه‌های آشنا از جنس یک خاطره خوش، بویی از دوران کودکی، یا به سادگی رایحه‌ای که بارها و بارها از آن استفاده کرده‌اند، محافظت می‌شوند، از این رو مردم به دنبال رایحه‌های آرامش بخش هستند و حتی برای ایجاد یک حس خوب هرچقدر موقت به رایحه‌های تمیزی مانند مواد شوینده لباس روی می‌آورند؛ به‌طور کلی ما بوهای رایج را استشمام می‌کنیم تا احساس امنیت و آرامش به ما دست بدهد و خاطرات مثبت خود را بازیابی کنیم و این گونه در رایحه‌های نوستالژیک احساس راحتی خاصی برای ما وجود دارد.

این آروماتراپیست می‌گوید: تاکنون ساختار شیمیایی بسیاری از اسانس‌های طبیعی معطر به دلیل خواص ضد باکتریایی بالقوه در برابر باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است که اسانس‌های پونه کوهی، درخت چای، اکالیپتوس و نعناع، لمون گرس (علف لیمو) و پرتقال دارای قوی‌ترین خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی هستند.

افزایش میزان صبر و کاهش خشم با رایحه

وی ادامه می‌دهد: در گذشته زمانیکه داروی بیهوشی وجود نداشت، طبیبان برای بی حس کردن بیماران از گیاهان معطر استفاده می‌کردند، همچنین در آزمایشی که به‌تازگی صورت گرفت محققان بوی نارنج و پرتغال را در فضای یک اتاق انتظار منتشر کردند و نتیجه این شد که افرادی که در سالن بودند بدون هیچ اعتراضی ساعت‌ها منتظر ماندند؛ در آزمایش‌های مختلف مشخص شده که خانم‌ها در صورت استنشاق بوی مرکبات نظیر پرتقال، نارنج، نارنگی و لیمو استرس کمتری را تجربه کرده و در عین حال شکیبایی بیشتری پیدا می‌کنند؛ در مواقع عصبانیت چند نفس عمیق به همراه فرو بردن رایحه‌ای خوش می‌تواند حالات درونی شما را به سرعت تغییر دهد، به این منظور می‌توانید مقداری از اسانس مورد نظر را روی یک دستمال ریخته و بو کنید.

با این اوصاف؛ اسانس‌های معطر نه تنها بر روی حالات جسمانی تأثیر می‌گذارند، بلکه بر روی حالات روحی و روانی انسان‌ها نیز تأثیرگذار هستند و از طرق مختلف (حس بویایی، لامسه، چشایی) وارد بدن شده و تغییراتی را بر روی سیستم عصبی ایجاد می‌کنند؛ به تازگی پژوهشگران به این نتیجه دست پیدا کرده‌اند که رایحه‌های مختلف دارای خواص درمانی متفاوتی می‌باشند، مقدار وسیعی از خواص دارویی را شامل می‌شوند و تأثیرات متعددی بر روی بدن می‌گذارند.