به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در دنیای به سرعت در حال تغییر و پیچیده امروزی تاب‌آوری شهری به مفهومی حیاتی در مدیریت شهری تبدیل شده است. تاب‌آوری شهری به ظرفیت یک شهر برای بازگرداندن و سازگاری با شوک‌ها و استرس‌های مختلف مانند بلایای طبیعی، رکود اقتصادی و چالش‌های اجتماعی اشاره دارد و شامل توانایی یک شهر برای جذب، بازیابی و تغییر در مواجهه با این چالش‌ها و در عین حال حفظ عملکردهای اساسی و حمایت از رفاه ساکنان آن می‌شود.
تاب‌آوری شهری چیست؟
تاب‌آوری شهری در سطح بین‌المللی به سه صورت تعریف می‌شود. برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد تاب‌آوری شهری را توانایی قابل اندازه‌گیری هر سیستم شهری و ساکنان آن برای حفظ تداوم در کنار تمام شوک‌ها و استرس‌ها، در عین سازگاری مثبت و حرکت به‌سمت پایداری تعریف می‌کند. در توضیح این تعریف آمده است که از زلزله، سیل و مهاجرت سریع تا حملات سایبری، همه شهرها با طیفی از شوک‌ها و استرس‌های طبیعی و ساخته بشر مواجه هستند. امروزه شهرها و ساکنان به دلیل شهرنشینی سریع، تغییر اقلیم، بی‌ثباتی سیاسی و مواردی از این قبیل با چالش‌های اضافی و تقویت‌شده مواجه هستند.
دفتر کاهش ریسک بلایای سازمان ملل متحد (UNISDR) تاب‌آوری شهری را توانایی یک سیستم، اجتماع یا جامعه در معرض خطر برای مقاومت، جذب، انطباق، تغییر و بازیابی به‌موقع و کارآمد از اثرات یک خطر با اقداماتی همچون حفظ و بازسازی ساختارهای اساسی و مدیریت ریسک تعریف می‌کند و شبکه جهانی ۱۰۰ شهر پایدار، تاب‌آوری را صرف‌نظر از چالش‌ها، بقا و شکوفایی می‌داند.
بنابر تعریف این شبکه، تاب‌آوری شهری ظرفیت افراد، جوامع، مؤسسات، کسب‌وکارها و سیستم‌های درون یک شهر برای بقا، سازگاری و رشد است، صرف‌نظر از این‌که چه نوع استرس‌های مزمن و شوک‌های حادی را تجربه می‌کنند. در این تعریف استرس‌های مزمن بافت یک شهر را به‌صورت روزانه یا دوره‌ای تضعیف می‌کند و شامل بیکاری بالا، سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی ناکارآمد، خشونت بومی و کمبود مزمن غذا و آب می‌شود شوک‌های حاد نیز حوادث ناگهانی و سریعی همچون زلزله، سیل، شیوع بیماری و حملات تروریستی تهدیدکننده در شهرها هستند.
تاب‌آوری شهری / استراتژی‌ها برای ساخت شهرهای پایدار و آینده‌نگر
ایجاد تاب‌آوری شهری نیازمند رویکردی کل‌نگر و فعال است که جنبه‌های مختلف برنامه‌ریزی و مدیریت شهری را در بر می‌گیرد. در واقع شهرها با اتخاذ دیدگاه بلندمدت و در نظر گرفتن به‌هم‌پیوستگی عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی می‌توانند راه را برای آینده‌ای تاب‌آور و شکوفا هموار کنند؛ در این زمینه چند استراتژی و فاکتور کلیدی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود تا به‌واسطه آنها شهرها زیرساخت‌های انعطاف‌پذیر ایجاد، انسجام اجتماعی را تقویت و شیوه‌های پایداری را ترویج کنند.
برنامه‌ریزی یکپارچه یکی از این استراتژی‌ها است که آغازگر تاب‌آوری شهری مؤثر به‌شمار می‌رود و بخش‌های متعددی از جمله زیرساخت‌ها، مسکن، حمل‌ونقل و خدمات اجتماعی را در نظر می‌گیرد و شامل همکاری میان ذی‌نفعان شهر، سیاست‌گذاران و اعضای جامعه برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها، تعیین اهداف و اجرای راه‌حل‌های انعطاف‌پذیر است.
ارزیابی و مدیریت ریسک دومین استراتژی ایجاد تاب‌آوری شهری است. انجام ارزیابی‌های جامع ریسک برای درک خطرات بالقوه‌ای که ممکن است یک شهر با آن مواجه شود، بسیار مهم است. این بخش شامل تجزیه‌وتحلیل خطرات تغییرات آب‌وهوایی، ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها و توسعه برنامه‌های مدیریت ریسک می‌شود. با شناسایی خطرات احتمالی، شهرها می‌توانند اقدامات مناسبی را برای کاهش و سازگاری با آنها انجام دهند.
تاب‌آوری زیرساخت‌ها سومین استراتژی برای تاب‌آوری شهری است، چراکه زیرساخت‌های قوی و مقاوم برای تحقق این منظور ضروری هستند و شامل طراحی و ساخت ساختمان‌ها، جاده‌ها، پل‌ها و تأسیساتی می‌شود که می‌توانند در برابر بلایای طبیعی و سایر تهدیدها مقاومت کنند. ادغام فن‌آوری‌های هوشمند در سیستم‌های زیرساختی نیز می‌تواند با فعال کردن نظارت و پاسخ در زمان واقعی انعطاف‌پذیری شهرها را افزایش دهد.
مشارکت و توانمندسازی جامعه محلی آخرین استراتژی و در اصل یک جنبه حیاتی در ایجاد تاب‌آوری شهری است؛ چراکه جوامع نقش مهمی در آمادگی، واکنش و بازیابی در برابر بلایا دارند و شهرها می‌توانند با مشارکت ساکنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، تقویت انسجام اجتماعی و ترویج اشتراک دانش، تاب‌آوری خود را افزایش دهند.
تاب‌آوری شهری در سراسر جهان
شهرهای متعددی در سرتاسر جهان پروژه‌های تاب‌آوری شهری را برای ایجاد محیط‌های شهری پایدار و سازگار با آینده آغاز کرده‌اند. در این میان روتردام هلند به‌واسطه رویکردهای نوآورانه خود در تاب‌آوری شهری شناخته شده است. این شهر یک استراتژی چندوجهی از جمله راه‌حل‌های مدیریت آب، اقدامات سازگاری با آب‌وهوا و توسعه زیرساخت‌های پایدار را اجرا و آسیب‌پذیری خود را در برابر سیل به فرصتی برای رشد اقتصادی و توسعه پایدار تبدیل کرده است.
سنگاپور نیز به‌طور گسترده به دلیل تعهد خود به تاب‌آوری و پایداری شهری شناخته شده است. این دولت‌شهر فناوری‌های هوشمند، زیرساخت‌های سبز و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمدی را برای افزایش انعطاف‌پذیری یکپارچه کرده و تلاش‌های آن به ایجاد شهری زیست‌پذیر و پایدار منجر شده است.
پورتلند ایالات متحده با تمرکز بر برنامه‌ریزی کاربری پایدار زمین، گزینه‌های حمل‌ونقل و انرژی‌های تجدیدپذیر، تاب‌آوری شهری را در اولویت قرار داده است و در مسیر تاب‌آوری از مشارکت جوامع خود بسیار بهره برده است.
راهکارهای جهانی برای بهبود تاب‌آوری شهری
شهرها با پذیرش برنامه‌ریزی یکپارچه، مشارکت اجتماعی و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک می‌توانند ظرفیت خود را برای انطباق، مقاومت در برابر شوک‌ها و ایجاد فضاهای زیست‌پذیر افزایش دهند. با پیچیده‌تر و نامطمئن‌تر شدن جهان، تاب‌آوری شهری نقشه راهی را برای شهرها فراهم می‌کند تا شکوفا شوند و با عبور از چالش‌ها، راه را برای آینده‌ای مرفه و پایدار برای همه هموار کنند. شهرها با اولویت‌بندی تاب‌آوری می‌توانند به قطب‌های پرجنب‌وجوش و تاب‌آوری تبدیل شوند که در راستای منفعت نسل‌های فعلی و آینده قرار داشته باشند.
توکیو، ژاپن / برنامه‌های بلندمدت برای تاب‌آوری در برابر بلایا
توکیو یک شهر هوشمند در برابر مخاطرات است و با توجه به این‌که انتظار می‌رود در دهه ۲۰۴۰ شاهد ۱.۱ برابر بارندگی و افزایش ۰.۶ متری سطح دریا با گرم شدن کره زمین باشد، در حال برنامه‌ریزی برای ارتقای زیرساخت‌های خود به‌منظور افزایش انعطاف‌پذیری در برابر خطرات است. این کلان‌شهر یک طرح زیرساختی جامع برای مقاومت در برابر بلایای مرتبط با آب مانند باران شدید، طوفان و سیل، همچنین زلزله و آتش‌سوزی، فوران‌های آتشفشانی، قطع برق و اختلال در ارتباطات و شیوع بیماری‌های عفونی ارائه داده است. بدترین حالت تصور شده در اجرای این طرح، احتمال وقوع چندین فاجعه به‌طور هم‌زمان است.
دولت توکیو با اختصاص ۱۵ تریلیون ین تا سال ۲۰۴۹ به این پروژه و ۶ تریلیون ین برای ۱۰ سال آینده سعی در افزایش تاب‌آوری شهر و مقاوم شدن در برابر باران‌های شدید، طوفان‌ها و سیل‌ها دارد که بیشترین فشار را بر این شهر وارد می‌کند. این شهر همچنین در حال افزایش ظرفیت مخازن خود به ۱.۵ میلیون مترمکعب برای سال ۲۰۳۰ و استفاده بهتر از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی سطح آب، سیل‌های ساحلی و دیوارهای جزرومدی است.
توکیو برای کاهش خسارات ناشی از بادهای شدید در تلاش است کابل‌های برق را به زیرزمین انتقال دهد و تعداد تیرهای برق جاده‌ها را کم کند. دولت این کلان‌شهر همچنین قصد دارد همه مسکن‌ها و ساختمان‌ها را بر اساس معیارهای تعیین شده در سال ۲۰۰۰ در برابر زلزله مقاوم کند و در همکاری با دولت مرکزی و استان‌های هم‌جوار به پاکسازی و ذخیره خاکسترهای ناشی از فوران آتشفشان کوه فوجی در مکان‌های موقت بپردازد. این شهر پناهگاه‌هایی نیز برای مواقعی بنا کرده است که ساکنان مجبور به تخلیه شهر به‌دنبال وقوع حوادث ناگهانی باشند.
کیپ‌تاون، آفریقای جنوبی / تاب‌آوری آب
هیچ کجای جهان به اندازه کیپ‌تاون در سالهای اخیر تحت‌تأثیر تغییرات آب‌وهوایی نبوده است. بحران آب شهر در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان زنگ خطری برای مقامات محلی، مشاغل و ساکنان در مورد اهمیت تاب‌آوری آب عمل و از آن زمان شهر مجموعه‌ای از پروژه‌های مقاوم‌سازی آب را با هدف تأمین آب خود برای آینده آغاز کرد. یکی از پروژه‌های بزرگ این شهر توسعه آبخوان کیپ‌فلتس است. آبخوان یک سیستم ذخیره‌سازی زیرزمینی طبیعی و وسیع برای آب است و یک منبع حیاتی برای امنیت آب شهر شناخته می‌شود. کیپ‌تاون در حال اجرای طرح‌هایی برای به حداکثر رساندن استخراج مسئولانه آب از آبخوان‌ها است.
یکی دیگر از جنبه‌های حیاتی تاب‌آوری آب کیپ‌تاون بهبود سیاست و مقررات است. این شهر برنامه حفاظت از آب خود را برای کمک به بهبود شیوه‌های مدیریت آب بازسازی و اقداماتی ابتکاری معرفی کرد که شامل تعرفه‌هایی برای اعطای پاداش به صرفه‌جویی در آب می‌شود. این شهر همچنین به پیاده‌سازی طرح احیای آب خود از آب بازیافتی پرداخت و در این زمینه از ترکیبی از تصفیه بیولوژیکی و پیشرفته آب برای تصفیه فاضلاب به کیفیت مناسب برای استفاده مجدد بهره برد. پساب تصفیه‌شده برای طیف وسیعی از اهداف مانند آبیاری فضاهای سبز، کاربردهای صنعتی و شستشوی سرویس بهداشتی استفاده می‌شود؛ این ابتکار نه‌تنها منبع آب اضافی برای شهر را فراهم می‌کند، بلکه تأثیر آن را بر محیط زیست نیز به حداقل می‌رساند و راهی برای کاهش مصرف آب شیرین و بهبود مشخصات زیست‌محیطی است.
جوامع محلی از فعال‌ترین بخش‌ها در سفر تاب‌آوری آب کیپ‌تاون به‌شمار می‌روند و پروژه احیای چشمه‌ها و نهرهای طبیعی منطقه نمونه بارز یک ابتکار اجتماعی در این شهر به‌منظور ایجاد یک اکوسیستم پایدار است. کسب‌وکارها می‌توانند با حمایت از جوامع محلی برای بهبود شیوه‌های مدیریت آب، دسترسی به آب و یادگیری از راه‌حل‌های نوآورانه خود نقشی ایفا کنند.
کرایست‌چرچ، نیوزلند / تاب‌آوری در برابر زلزله
آنچه در طول وقوع زلزله باعث مرگ‌ومیر می‌شود، نه خود حادثه که فروریختن سازه‌ها و خسارت‌های ناشی از فروریزش است. زمین‌لرزه همه جای جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و با خسارات جانی، سلامتی، روحی و مالی بسیاری همراه است. از آنجا که فروریختن ساختمان‌ها بیشترین تلفات را ایجاد می‌کنند، اقدامات کاهش آسیب بسیار تأثیرگذار خواهند بود؛ در همین راستا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ توافق‌نامه داوطلبانه ۱۵ سالهای را با عنوان «چارچوب سندای» با هدف کاهش هزینه‌های انسانی و اقتصادی بلایای طبیعی و بهبود همکاری‌های بین‌المللی برای کاهش احتمال و تأثیر بلایا در سراسر جهان تأیید کرد.
نزدیک به ۱۰۰ کشور دارای نقاط کانونی چارچوب سندای برای سرمایه‌گذاری بر تاب‌آوری برای کاهش خطر بلایا و ساخت بهتر از ابتدا با استفاده از طراحی و ساخت مناسب، مقاوم‌سازی و بازسازی سازه‌های موجود هستند. نیوزلند یکی از این کشورها به‌شمار می‌رود که به‌ویژه پایتخت آن، ولینگتون، از زلزله‌خیزترین نقاط جهان است. با این حال آمادگی در برابر زلزله برای شهر کرایست‌چرچ نیوزلند از اهمیت بسزایی برخوردار است.
هنگام تقویت ساختمان در برابر زلزله، رویکرد حفظ سازه‌های موجود برای تحمل بارهای ثقلی عمودی و افزودن یا تقویت سازه‌های موجود برای تحمل بارهای جانبی از زلزله اهمیت دارد و یک وسیله محبوب برای تقویت یک ساختمان، اضافه کردن یک سازه فولادی محسوب می‌شود که رایج‌ترین نوع آنها، قاب فولادی مهاربندی شده است که اغلب به نمای بیرونی اضافه می‌شوند. آزمایش اثربخشی این قاب‌ها در کرایست‌چرچ طی سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ بسیار فراتر از حد انتظار بود و از حدود ۱۶۰۰ ساختمان در داخل شهر که باید تخریب می‌شدند، سازه‌های فولادی بهتر از سازه‌های بتنی عمل کرد و برج ۲۳ طبقه اقیانوس آرام به‌عنوان بلندترین ساختمان شهر از زلزله جان سالم به در برد. یکی دیگر از مزایای نصب قاب‌های فولادی، سهولت بررسی آنها پس از زلزله است، زیرا برای ارزیابی آسیب نیازی به برداشتن دیوارها نیست.
سنگاپور / تاب‌آور در برابر گرما
گرمای سرسام‌آور شهرها در طول تابستان نه‌تنها در اثر گرمای هوا که از ترافیک و گرمای منتشرشده توسط وسایل‌نقلیه، پمپاژ گرمای اتلاف‌شده دستگاه‌های تهویه به هوا، جذب و تابش پرتوهای خورشید از بتن و آسفالت و به دام افتادن هوای گرم در سطح خیابان‌ها و زیر ساختمان‌های بلند ناشی می‌شود که همه منجر به ایجاد پدیده‌ای به نام جزایر گرمایی شهری می‌شود؛ این پدیده با گرم‌تر شدن شهرها تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد همراه است.
گرم‌تر شدن آب‌وهوای جهان در کنار افزایش شهرنشینی و تراکم ترافیک این پدیده را تشدید می‌کند و حتی می‌تواند اثر آن را تا جایی پیش ببرد که در نهایت شهرهای گرم نه‌تنها چالش انرژی ایجاد کنند، بلکه دمای آنها ساکنان را در موقعیت‌های مرگ و زندگی قرار دهد.
سنگاپور با توسعه باغ‌هایی در آسمان به مقابله با این مشکل و افزایش تاب‌آوری خود در برابر گرما برخاسته است. بدون شک پوشش گیاهی ابزاری قدرتمند در مبارزه با گرمای بیش از حد شهرها است. فضای سبز نه‌تنها سایه ایجاد می‌کند، بلکه به تحریک تبخیر و تعرق منجر می‌شود که طی آن آب تبخیرشده از برگ گیاهان باعث کاهش دمای هوای مجاور خود می‌شود.
دولت‌شهر سنگاپور در سال ۱۹۶۷ طرح بلندپروازانه باغ‌های شهری خود را از طریق درخت‌کاری فشرده و ایجاد پارک‌های جدید آغاز کرد که با افزایش جمعیت و بلندتر شدن ساختمان‌ها، تمرکز این طرح به فضای سبز آسمانی شامل بام‌باغ‌ها، باغ‌های عمودی و بام‌های سبز تغییر کرد.
امروزه سنگاپور دارای ۱۰۰ هکتار فضای سبز است و برنامه‌هایی برای افزایش آن تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰۰ هکتار دارد. این رشد توسط مقررات ساختمانی مانند سیاست محوطه‌سازی برای فضاهای شهری سبز تقویت می‌شود که طبق آن هر ساختمان جدید باید دارای فضای سبزی معادل اندازه محل توسعه بنا باشد. این سرسبزی می‌توانند در سطح زمین یا در ارتفاع ایجاد شود و اغلب شامل بالکن‌های مجلل، باغ‌های آسمانی سایه‌دار و دیوارهای سبز عمودی می‌شود که به کاهش دمای دو تا سه درجه سانتی‌گرادی دما کمک می‌کنند.
شیکاگو، ایالات متحده / تاب‌آوری در برابر سیل
آسفالت، لوله و پمپ ذهنیت غالب بر توسعه شهری برای بیش از یک قرن بوده است که به‌واسطه آن آب باران به جای جذب شدن در خاک یا به گیاهان، تبخیر یا به سوی رودخانه‌ها و دریاها هدایت می‌شود، با این وجود طوفان‌های چندساله، بارندگی‌های شدید ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها به‌واسطه گرمایش زمین و ذوب شدن یخ‌های قطبی به فجایعی در قابل سیل و سیلاب در شهرها منتهی شد، چراکه لوله‌ها ظرفیت هدایت این آب‌های مازاد را ندارند و آب روی آسفالت و سنگ‌فرش جاری می‌شود.
با توجه به این‌که تغییرات آب‌وهوایی یک تهدید اجتناب‌ناپذیر برای زمین است، بسیاری از معماران و شهرسازان ابتکارات خلاقانه‌ای را برای شهرهایی به‌کار می‌برند که آب طوفان را نه یک خطر، بلکه به‌عنوان یک منبع در نظر می‌گیرند. راهکار شیکاگو در این زمینه سرمایه‌گذاری قابل‌توجه روی تجدیدنظر در مدیریت آب طوفان در دهه گذشته است که شامل ساخت بیش از ۱۰۰ کوچه سبز با روسازی نفوذپذیر می‌شود. این اقدام در کنار هدایت آب‌های طوفان به زیر زمین با سرسبزی محوطه‌های اطراف خود همراه بود.
سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون دلار این شهر بر فناوری‌های اکولوژیکی پیشرفته مانند سیمان فوتوکاتالیستی برای کاهش مه‌دود و ایجاد گودال‌های کم‌عمق به‌عنوان زه‌کشی سازگار با محیط‌زیست برای فیلتر کردن و جذب آب آلوده، همچنین پیاده‌روهایی با سنگ‌های متخلخل و مجهز به میکروب‌های مفید ضدآلودگی بخشی از این سیستم است. این آب‌های تصفیه‌شده باران برای تغذیه گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، جذب زیر زمین یا راهی دریاچه میشیگان می‌شود.
نظر شما