به گزارش خبرنگار ایمنا، رژیم غذایی خام یا خام‌خواری یک نوع رژیم غذایی است که در آن مصرف مواد غذایی خام و نیمه خام از گیاهان به عنوان منبع اصلی تغذیه صورت می‌گیرد، این رژیم غذایی محبوبیت زیادی در بین افرادی که به سلامتی خود اهمیت می‌دهند و به دنبال راه‌هایی برای افزایش انرژی، بهبود وضعیت پوست و وزن دلخواه خود هستند، دارد.
رژیم خام گیاهخواری را می‌توان به قرن نوزدهم میلادی نسبت داد، البته این رژیم به تازگی بسیار محبوب شده است و افراد بسیاری درصدد تجربه آن برآمده‌اند؛ افرادی که به خام گیاهخواری و نتیجه‌های آن اعتقاد دارند، معتقد هستند که تأثیرات این‌گونه غذا خوردن بر سلامت بدنی فرد بسیار زیاد است، هرچند که برخی از متخصصان تغذیه و پزشکان اظهار می‌کنند، استفاده از این نوع رژیم ممکن است بر سلامت افراد تأثیرات جانبی منفی داشته و بدن آنها را با کمبود ویتامین و مواد مغذی روبه‌رو کند.
طرفداران رژیم خام گیاهخواری بیشتر وگان‌ها (گیاه‌خواران مطلق) هستند که بر این باور هستند غذاهای گیاهی باید در طبیعی‌ترین حالت (نپخته و فرآوری نشده) مصرف شود؛ چون آنزیم‌های طبیعی موجود در غذاهای زنده مزایای بسیاری برای بدن دارند.
سال‌ها است که بحث میان مزیت گیاهخواری نسبت به گوشت‌خواری رایج است و درباره‌ی آن نیز نظرات متعددی داده شده است. به طور حتم مبارزه با بیماری‌های قلبی و عروقی با گیاهخواری و خام‌خواری و مبارزه با پوکی استخوان و کم خونی با گوشت‌خواری امکان‌پذیر است.
سبزیجات و میوه‌های خام مواد مغذی بیشتری دارند
پروانه صانعی، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره خام گیاهخواری اظهار می‌کند: طی سالیان اخیر خام گیاهخواری بین افراد به ویژه افراد مبتلا به کبد چرب (به منظور تصفیه بدن و بهبود شرایط کارکرد ارگان‌ها) رواج پیدا کرده است.
وی می‌افزاید: گرچه تعداد زیادی از غذاها وقتی به صورت خام مصرف می‌شود، می‌تواند اثرات بهتری نسبت به زمانی که فراوری روی آن انجام می‌شود، روی بدن داشته باشد؛ به عنوان مثال زمانی که سبزیجات و میوه‌ها به صورت خام مصرف می‌شود، مواد مغزی درون آنها بسیار بیشتر از زمانی است که فرایندی روی آن انجام می‌شود، این فرایند می‌تواند به صورت پختن، بخارپز کردن، آبپز کردن و کبابی درست کردن، باشد.
این متخصص تغذیه تصریح می‌کند: اغلب فرایندهایی که روی غذا انجام می‌شود، می‌تواند باعث از دست رفتن یک‌سری مواد مغزی شود، به عنوان مثال اگر سیب به صورت خام و همراه با پوست مصرف شود، مقدار فیبر و غذاهای فراویژه‌ای که دریافت می‌شود بسیار بیشتر از زمانی است که آب آن گرفته و به صورت آب سیب استفاده شود، زیرا باعث می‌شود مقدار زیادی از فیبر آن گرفته و ارزش غذایی آن کم شود، یا اینکه سیب پخته شود زیرا پختن باعث می‌شود یک‌سری از ویتامین‌های محلول در آب از دست بروند یا آن را به صورت کمپوت دربیاوریم که اغلب در کمپوت‌ها شکر اضافه می‌شود که ارزش غذایی ندارد و باعث می‌شود ارزش غذایی کمپوت سیب بسیار کمتر از خود سیب باشد.
وی ادامه می‌دهد: خام گیاهخواری در برخی از غذاها می‌تواند به ارزش غذایی بیشتر به ویژه برای سبزیجات و میوه‌ها ختم شود، حتی اگر مغزیجات مانند پسته و گردو به صورت خام استفاده شود ارزش غذایی آن بیشتر از زمانی است که روی آن فراوری انجام شود و گردو و بادام بو داده و به آن نمک اضافه شود. فرایند بو دادن مغزیجات باعث می‌شود در چربی‌های موجود آن تغییراتی رخ دهد و ارزش غذایی آن کمتر شود، همچنین نمکی که به آن اضافه می‌شود خطر فشارخون و بیماری قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد.
صانعی می‌گوید: اما در مورد برخی از غذاها شاید خام خوردن امکان‌پذیر نباشد، به عنوان مثال سیب‌زمینی به طور حتم باید فرایند پخت به صورت آبپز یا کبابی روی آن صورت گیرد تا بتوانیم جذب درستی از مواد مغذی آن داشته باشیم، یا در مورد گوشت‌ها به طور حتم باید فرایند پخت صورت گیرد تا تغییراتی در این پروتئین رخ دهد و پروتئین برای بدن قابل جذب باشد و دسترسی آن مواد مغذی در بدن فرد امکان‌پذیر شود.
خام‌خواری برای تمام گروه‌های غذایی امکان‌پذیر نیست
وی اضافه می‌کند: لازم است به این نکته توجه کرد که برای تمام گروه‌های غذایی خام‌خواری امکان‌پذیر نخواهد بود، تنها برخی از گروه‌ها از جمله میوه‌ها، سبزیجات و مغزیجات می‌توانند در خام گیاهخواری مورد استفاده قرار گیرند.
این متخصص تغذیه اظهار می‌کند: برخی از فرایندهای فراوری که روی غذا صورت می‌گیرد، مانند سوسیس و کالباسی که درست می‌شود و نیتراتیت که به عنوان نگهدارنده به این مواد استفاده می‌شود، در بدن باید تصفیه شود که این تصفیه به عهده کبد و کلیه است، یعنی کار ارگان‌ها را افزایش می‌دهد، به ویژه برای افرادی که ارگان‌های آنها آسیب‌دیده است یا بیماری کبد چرب غیرالکلی یا بیماری مزمن کلیوی دارند، از این رو این بیماران نمی‌توانند سوسیس و کالباس و مواد فراوری شده را از بدن خود خارج کنند و ارگان‌های آنها دچار مشکلات بیشتری می‌شود، از این لحاظ شاید خام‌خواری بتواند کمی به فرد کمک کند.
وی اضافه می‌کند: اشتباهات رایج بسیاری در زمینه خام‌خواری وجود دارد، اینکه آیا همه افراد می‌توانند خام‌خواری داشته باشند؟ سخن درستی نیست، به عنوان مثال کودک در حال رشد یا زنان باردار و شیرده و فرد سالمند، نیاز به غذای با پروتئین بالا و با کیفیت دارند که ترجیح بر این است که گوشت، ماهیچه و غلات مانند برنج و نان به صورت پخته در برنامه غذایی روزانه آنها قرار گیرد تا بدن فرد دچار کم و کسری نشود.
صانعی می‌گوید: بنابراین شاید گروه‌های خاصی از جامعه و افراد بزرگسال به نسبت سالم، برای دوره کوتاه مدت بتوانند خام‌خواری را تحت کنترل کارشناس تغذیه با جایگزین‌های خوبی که در برنامه برای آنها در نظر گرفته می‌شود، در پیش گیرند تا با کمترین میزان کمبود مواجه شوند، همچنین در کنار خام‌خواری، مکمل‌های مورد نیاز از جمله ویتامین B۱۲ و B۶ تجویز می‌شود تا بدن فرد دچار اختلال نشود.
وی با اشاره به معایب و مزایای رژیم خام گیاهخواری می‌افزاید: تمام گروه‌های غذایی نمی‌توانند در این برنامه جای داده شوند، یعنی می‌توانیم شیر را در برنامه داشته باشیم، اما فرآوری که روی آن انجام شده و به ماست یا کشک تبدیل می‌شود را شاید نتوانند افراد خام گیاه‌خوار در برنامه خود داشته باشند؛ به علاوه اینکه گروهی از سبزیجات نشاسته‌ای مانند ذرت، باقالا، سیب زمینی، نخود فرنگی، گندم، جو، انواع گوشت‌ها و تخم مرغ را فرد خام‌خوار نمی‌تواند در برنامه غذایی خود داشته باشد چون نیاز به پخت دارند.
این متخصص تغذیه تصریح می‌کند: غذاهایی مانند گوشت و تخم‌مرغ ارزش غذایی بسیار بالایی دارند و وقتی از برنامه غذایی فرد کنار گذاشته می‌شوند، ممکن است فرد دچار کمبودهای تغذیه‌ای بسیار زیادی شود و بیماری‌هایی از جمله کم شدن بافت ماهیچه‌ای بدن، لاغری بسیار شدید در وی رخ دهد، همچنین غذاهای فرد خام‌خوار و اینکه به صورت مکرر باید سالادی از سبزیجات و میوه‌ها که مقداری مغزیجات خام به آن اضافه شده است در برنامه غذایی خود استفاده کند، تبدیل به غذای تکراری می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین فرد خام‌خوار نمی‌تواند با سایر افراد سر سفره بنشیند، برنامه معمولی که سایر افراد برای سفره صبحانه، ناهار و شام خود دارند، فرد خام‌خوار از آنها محروم می‌شود و ممکن است باعث انزوای فرد از نظر اجتماعی شود.
خام گیاهخواری باعث از دست رفتن بافت ماهیچه‌ای در سالمندان می‌شود
صانعی خاطرنشان می‌کند: در مجموع به عنوان متخصص تغذیه، خام گیاه خواری را توصیه نمی‌کنم؛ گرچه میوه‌ها، سبزیجات و مغزیجات خام می‌توانند اثرات مثبتی از نظر رساندن مواد مغذی به برنامه غذایی فرد داشته باشند، اما به عنوان الگویی که برای همه افراد جامعه و در طولانی مدت بتواند استفاده شود، موردی نیست که بتواند فواید آن به مضرات آن برتری داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: افراد سالمند با رژیم خام گیاهخواری، بافت ماهیچه‌ای خود را از دست می‌دهند و به همان نسبت که بافت ماهیچه‌ای فرد کاهش پیدا می‌کند، توان انجام کارهای معمول را نخواهد داشت؛ خام گیاهخواری در جوانان نیز باعث از دست رفتن بافت ماهیچه‌ای می‌شود، اما شاید به آن حد محسوس نباشد؛ همچنین گروهی از گیاهان که می‌تواند پروتئین خوبی داشته باشد مانند لوبیا، عدس و حبوبات باید به صورت فراوری و پخته شده استفاده شود، یعنی علاوه‌بر اینکه منابع خوبی از پروتئین مانند گوشت و تخم مرغ را افراد خام گیاه‌خوار از برنامه غذایی خود حذف می‌کنند، حبوبات را نیز نمی‌توانند در برنامه غذایی خود داشته باشند.
این متخصص تغذیه می‌گوید: افرادی که قرار است رشدی در بدن آنها رخ دهد، مانند زنان باردار و شیرده و افراد زیر ۱۸ سال که در سنین رشد هستند، رشد وابسته به دریافت پروتئین خوب است، این در حالی است که خام گیاهخواری در کودکان می‌تواند باعث کوتاه قدی شده و رشد بدنی وی دچار اختلال شود. در زنان باردار نیز خام گیاهخواری باعث می‌شود، رشد جنین دچار اختلال شود و زنان شیرده نتوانند شیردهی موفقی داشته باشند.
وی ادامه می‌دهد: افراد مبتلا به دیابت و سایر گروه‌ها نیز نیاز به پروتئین خوب در برنامه غذایی روزانه دارند تا بتوانند توان خوب بدنی داشته باشند، فعالیت خود را انجام دهند و بدن بتواند پروتئین‌هایی که به طریق‌های مختلف مانند آنزیم، هورمون و بازسازی ماهیچه از دست می‌دهد را بتواند به دست بیاورد، این در حالی است که اگر پروتئین خوب در دسترس فرد نباشد، گرچه از طریق خام‌خواری مقادیر قابل توجهی فیبر و ویتامین‌های محلول در آب دریافت می‌کند، اما پروتئین خوب را که دریافت نمی‌کند به طور قطع دچار اختلال می‌شود، حتی ممکن است کنترل دیابت دچار اختلال شود، ضعف شدید برای فرد ایجاد کرده و کارکرد تیروئید فرد را دچار مشکل کند؛ از این رو معایب رژیم خام‌خواری در طولانی مدت می‌تواند بیشتر از مزایای آن باشد.
صانعی با اشاره به ضرورت آگاه‌سازی جامعه نسبت به رژیم خام‌خواری خاطرنشان می‌کند: به هیچ عنوان خام‌خواری برای گروه‌های زیر ۱۸ سال و بالای ۶۵ سال توصیه نمی‌شود، تنها این رژیم برای بزرگسالان مطرح است، افراد بین ۱۸ تا ۶۵ سال تنها برای کوتاه مدت (چند هفته) می‌توانند خام‌خواری را در برنامه غذایی خود قرار دهند تا این رژیم به نسبت بی‌ضرر تمام شود، به شرط آنکه تحت کنترل کارشناس یا متخصص تغذیه، رژیم خام‌خواری برای فرد تنظیم شود. در این صورت شاید تا حدودی به کاهش خطر سرطان‌ها، کبد چرب و کاهش وزن در این افراد کمک کند.
نظر شما