جایگاه ویژه علوم فضایی در نقشه‌راه توسعه ایران اسلامی

به گزارش خبرنگار ایمنا، هوافضا در نقشه جامع علمی کشور به عنوان یکی از اهداف بخش علم و فناوری و جزو اولویت‌ها تعیین شده است. نباید فراموش کنیم که هوافضا نقش مؤثری در توسعه دیگر فناوری‌ها دارد.

نقش بارز هوافضا در ارتقای اقتدار و امنیت ملی، پیشرانی علم و فناوری در دیگر زمینه‌ها و منافع حاصل از سرریز فناوری‌های توسعه یافته یا بومی سازی شده به دیگر بخش‌ها قسمتی از عواملی هستند که هوافضا را در سطح جهانی، به یک بخش مهم تبدیل کرده است. در ایران اسلامی دستاوردهای اخیر به ویژه طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌ها سبب افزایش عزت و خودباوری ملی شده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) بیست‌وهشتم مهرماه ۱۳۹۵ در دیدار نخبگان علمی جوان با رهبر انقلاب (مدظله‌العالی) گزارش‌های موجود درباره‌ی کُند شدن یا توقف طرح‌های کلان تحقیقاتی در عرصه‌های مهمی همچون هوافضا، ماهواره، هسته‌ای و برخی زمینه‌های دیگر را مایه‌ی نگرانی خواندند و تأکید کردند: «مسئولان توجه کامل کنند که این‌گونه طرح‌های مهم مطلقاً نباید کُند، نیمه‌تعطیل یا متوقف شود، زیرا با ایجاد خسارت علمی، دانشمندان جوان را مأیوس می‌کند و این خطر بسیار بزرگی است.»

عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز درباره پیشرفت چشم‌گیر جمهوری اسلامی ایران در حوزه فضایی و ارتقای جایگاه ایران می‌گوید: جایگاه ایران از رتبه ۴۵ در سال ۱۹۹۶ به رتبه ۱۱ جهان در سال ۲۰۱۷ با همت و تلاش دانشمندان مؤمن و متعهد ایران اسلامی ارتقا یافته است. برنامه‌ریزی دقیق در اواسط دهه هشتاد تا اوایل دهه نود برای استعدادیابی و جذب جوانان نخبه و متخصص با تکیه بر دانش و نوآوری موجب برداشتن گام‌هایی مقتدرانه همچون پرتاب ماهواره امید با ماهواره‌بر بومی سفیر امید در سال ۱۳۸۷ شد و پس از آن ایران به جمع باشگاه محدود کشورهای دارای توانمندی طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره پیوست.

با روی کار آمدن عیسی زارع پور به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نخستین جلسه شورای عالی فضایی پس از یک وقفه چندساله جمعه پنجم آذرماه ۱۴۰۰ برگزار شد؛ آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در اولین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم که پس از یک دهه توقف برگزار شده بود به نقش این شورا در سیاست‌گذاری و ترسیم نقشه راه برای توسعه صنعت فضایی کشور اشاره کرد و اظهار کرد: این‌که بعد از نزدیک به ۱۱ سال اولین جلسه شورای عالی فضایی تشکیل می‌شود، نشان‌دهنده عزم این دولت برای توسعه صنعت فضایی است.

وی افزود: فناوری فضایی در ایران تا اوایل دهه ۹۰ روند رو به رشدی داشت، اما طی سالیان اخیر رشد آن متناسب با توان نخبگان و جایگاه علمی و فناوری کشور نبوده است. هر چند در این سال‌ها جهش‌هایی در این حوزه داشته‌ایم، اما ظرفیت‌های کشور ما بسیار بیشتر از جایگاه فعلی ما در این صنعت مهم و راهبردی است.

با وجود پتانسیل بالای صنایع فضایی ایران هنوز با ایده‌آل فاصله زیادی داریم

عمران مرادی، پژوهشگر علوم فضایی با تاکید بر اینکه دانش فضایی این فضا را برای مخاطب فراهم خواهم کرد تا بیشتر و بهتر به شناخت زمین بپردازد، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: عکس‌های فضایی از سطح زمین زاویه دید خاصی را ایجاد خواهد کرد تا در ادامه توانمندی ویژه‌ای ایجاد شود و در شناخت منابع و معادن زمین، منابع آبی، منابع نفتی، توسعه ساختار شهری و تحلیل و توسعه کشاورزی تسهیل‌گر باشد.

وی می‌افزاید: با استفاده از عکس‌های فضایی و مسئله‌ای تحت عنوان «سنجش از دور» می‌توانیم حتی نوع پوشش‌های گیاهی و آفات را به خوبی بررسی کنیم. از منظر امنیت بسته به توانمندی ماهواره می‌توانید کوچک‌ترین تحرکات را زیر نظر داشته باشید که نقش مهمی در امنیت خواهد داشت.

مرادی با تاکید بر اینکه پتانسیل بسیار خوبی در صنایع فضایی ایران وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: ایران اسلامی از نیروی جوان و علاقمندی برخوردار است که می‌توانند عملکرد بسیار مناسبی داشته باشد. از دهه ۷۰ دانش فضا و نجوم به‌صورت تصاعدی در ایران ایجاد و با علاقه شدید جامعه رشد پیدا کرد. از دهه ۷۰ به بعد مراکز نجومی و شناخت علوم فضایی آماتوری در ایران ایجاد شد.

وی با اشاره به اینکه اگرچه تحرکات کوچک فضایی از دهه ۵۰ در ایران وجود داشت، اما رشد تصاعدی آن از دهه ۷۰ آغاز شد که نتیجه خود را در سالیان اخیر نشان داده شده است که ظهور مصنوعاتی مثل ماهواره امید از این دست است، می‌گوید: ظرفیت و پتانسیل از لحاظ انسانی علاقه‌مند به مباحث فضایی در ایران وجود دارد، اما متأسفانه از لحاظ تکنولوژی کماکان با ایده‌آل فاصله دارد ولی با وجود پتانسیل‌های بالقوه ایران اسلامی کافیست پشتیبانی مالی از این موضوع صورت پذیرد البته حضور شرکت‌های خصوصی در این حوزه نیز می‌تواند تأثیر به‌سزایی در این موضوع داشته باشد.

این پژوهشگر علوم فضایی با اشاره به اینکه در هر موضوعی با ورود بخش خصوصی با رشد روبرو خواهیم شد، خاطرنشان می‌کند: درصورتی که بخش خصوصی بتواند راه خود را در صنایع فضایی پیدا کند، مطمئن باشید ایران اسلامی جزو کشورهایی است حرف‌های زیادی برای گفتن خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه پرتاب مصنوعاتی مثل ماهواره امید و موشک سفیر امید نقطه عطفی در تاریخ صنایع فضایی کشور است، تصریح می‌کند: ایران اسلامی جزو ۱۰ کشوری است که می‌تواند ماهواره بسازد، ماهواره‌بر تولید کند و حتی اثبات کند که می‌تواند به فضا دست پیدا کند. باید به سمتی حرکت کنیم که بتوانیم فضانورد اعزام کنیم و این موضوع مهم جزو نقشه راه ما خواهد بود.

مرادی با تاکید بر اینکه باید این توانایی را در صنایع فضایی بدست آوریم که به جای ارسال ماهواره‌های چند کیلویی ماهواره‌هایی با وزن‌های زیاد به فضا ارسال کنیم، اظهار می‌کند: امروز در جهان شاهد مصنوعات فضایی در حد چند ده تند هستیم؛ تلسکوپ فضایی هابل حدود ۱۲ تن وزن دارد که در فاصله حدودی ۴۰۰ کیلومتری چرخش می‌کند. باید به این سو حرکت کنیم و علاوه بر مصنوعات کوچک بتوانیم مصنوعات بزرگ با وزن‌های زیاد را در فضا استقرار دهیم.

این پژوهشگر علوم فضایی با اشاره به اینکه ایران اسلامی جزو ده کشور نخست است که توانسته به فضا دست پیدا کند، می‌گوید: هنوز با ایده‌آل فاصله داریم و باید به توسعه درون زا خیلی بیشتر اهمیت دهیم؛ باید بسترهای نوآوری ایجاد کنیم و مشوق‌هایی را ایجاد کنیم که ایده‌پردازها و جوانان خوش‌فکر نوآوری کنند.

وی می‌افزاید: باید اجازه دهیم جوانان با مشکلات آشنا شوند و راهکار ارائه دهند. ایجاد بسترهای نوآوری بسیار مؤثر است. علم‌فضایی یک علم میان رشته‌ای است و خیلی از متخصصان رشته‌های دیگر می‌تواند در این میان تسهیل کننده معضلات باشند. در صنایع فضایی نیازهای آموزش عمومی بیشتری احساس می‌شود.

گزارش از: بهنام عبدلی _ دبیر سرویس علم‌وفناوری خبرگزاری ایمنا