دیسک دارای یک هسته نرم و ژله مانندی (نوکلئوز) است و به حالتی که این ماده بر دیواره دیسک فشار وارد کند و از آن بیرون بزند اسامی مختلفی مثل لغزش دیسک، پارگی دیسک یا فتق دیسک گفته می‌شود.
بیرون زدگی دیسک در کجا رخ می‌دهد؟
- بیرون زدگی دیسک معمولاً در پایین کمر و بین مهره های L4-L5 یا L5 تا S1 رخ می‌دهد؛ این وضعیت، رایج ترین نوع بیرون زدگی دیسک کمر به شمار می‌رود.
- بیرون زدگی دیسک گردن معمولاً در میانه‌های پشت و محل مهره‌های C4-C5 ایجاد می‌شود.
- بیرون زدگی دیسک توراسیک معمولاً در قسمت بالای پشت و قفسه سینه رخ می دهد که نادرترین شکل بیرون زدگی دیسک کمر به شمار می‌رود.
بیرون زدگی دیسک چطور ایجاد می‌شود؟
خروج هسته ژله ای دیسک در اثر ضعیف شدن یا پارگی دیواره دیسک منجر به بیرون زدگی دیسک می شود. ماده بیرون زده دیسک ممکن است ریشه های عصب یا عصب نخاعی نزدیکش را تحت فشار قرار دهد. بعلاوه مواد شیمیایی ترشح شده از هسته دیسک می تواند باعث ایجاد التهاب و درد در عصب شود.
فشار ناگهانی ناشی از حوادثی مثل تصادف می تواند به بروز دیسک گردن یا بیرون زدگی دیسک منجر شود؛ البته دیسک در مواردی می تواند به صورت تدریجی و بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه رخ دهد.
دکتر حمیده دهقانی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراحل بیرون زدگی دیسک را موارد زیر معرفی می‌کنند:
- تحلیل رفتن دیسک: هسته ژله ای دیسک در اولین مرحله و به دلیل تغییرات شیمیایی ناشی از افزایش سن در دیسک، ضعیف می شود. در این مرحله شاهد بیرون زدگی دیسک نخواهید بود، بلکه شروع خشکی دیسک، قدرت آن در جذب ضربات ناشی از حرکت بر ستون فقرات را کاهش می دهد.
- پرولاپس: شکل و موقعیت دیسک در مرحله پرولاپس تغییر می کند و فرایند اولیه بیرون زدگی دیسک و اعمال فشار بر اعصاب نخاعی و نخاع (بسته به محل بیرون زدگی دیسک) شروع می شود.
- بیرون زدگی دیسک: هسته ژله ای دیسک در مرحله بیرون زدگی دیسک از دیواره حلقوی دیسک (آنولوس فیبروزوس) بیرون میزند اما دیسک هنوز پاره نشده است.
- پارگی دیسک: هسته ژله ای دیسک یا نوکلئوس پالپوسوس در مرحله پایانی، با پارگی دیواره دیسک از آن خارج شده و وارد کانال نخاعی می شود.
عوامل خطرزای موثر بر بیرون زدگی دیسک عبارتند از:
- افزایش سن: دیسک با افزایش سن به تدریج خشک می شود و این موضوع، قدرت و انعطاف دیسک را کاهش می دهد.
- سابقه ترومای جزئی یا عمده در قسمت گردنی ستون فقرات
- سبک زندگی: ورزش کم، رژیم غذایی نامناسب و استعمال تنباکو اثر چشمگیری بر سلامت دیسک دارد.
- وضعیت نامناسب بدن در هنگام نشستن یا ایستادن و تکرار حرکاتی مثل برداشتن اجسام سنگین یا پیچیدن بدن که فشار زیادی بر ستون فقرات گردنی می گذارد.
درمان بیرون زدگی دیسک
بیرون زدگی دیسک در ابتدا با یک دوره استراحت و مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب درمان می شود. تیم مراقبتی شما در ادامه، فیزیوتراپی را برای کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی پیشنهاد می کند. اگر درد و نشانه های دیگر بیرون زدگی دیسک ادامه پیدا کرد، احتمال استفاده از جراحی برای درمان بخش بیرون زده دیسک کمر وجود دارد.
چطور از بیرون زدگی دیسک جلوگیری کنیم؟
اگرچه بروز بیرون زدگی دیسک با افزایش سن، مشکل نسبتاً رایجی است اما این به معنای حتمی بودن آن نیست و می توان از آن جلوگیری کرد. برای کمک به این موضوع، در اینجا ۵ نکته برای کاهش خطر بروز بیرون زدگی دیسک و رفع گردن درد و ضعف دستها آورده ایم.
ورزش
تقویت عضلات میانی شامل شکم و کمر، پایداری بیشتری به ستون فقرات می دهد و احتمال بروز بیرون زدگی دیسک را کاهش می دهد. از موارد دیگر می توان به ورزشهای هوازی مثل شنا، پیاده روی سریع و دوچرخه سواری اشاره کرد که در عین کمک به کاهش وزن و همچنین کاهش احتمال پارگی دیسک، فشاری هم به کمرتان فشاری وارد نمی کند.
حالت مناسبی به بدنتان بدهید.
هنگام برداشتن اجسام سنگینی که فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می کند و می تواند باعث بیرون زدگی دیسک شود، شکل مناسبی به بدنتان بدهید. یعنی به جای آنکه برای برداشتن چیزی از کمر خم شوید، به حالت اسکات دربیایید و با قدرت زانوهایتان آن را بلند کنید. اگر آن جسم خیلی سنگین، خیلی بزرگ یا شکل خیلی عجیبی داشت، از کسی بخواهید که به شما کمک کند.
وضعیت نشستن و ایستادنتان را اصلاح کنید.
ایستادن یا نشستن نادرست از عوامل موثر در ایجاد بیرون زدگی دیسک و بروز کمردرد است. این موضوع به طور خاص برای کسانی صادق است که مدت زیادی را پشت میز کامپیوتر قوز می کنند. سعی کنید که کمرتان را صاف کنید تا شانه هایتان درست بالای باسنتان و چانه هم به موازات زمین باشد.
اعمال تغییرات در محل کارتان برای ایجاد یک شکل ارگونومیک، میتواند تاثیر قابل توجهی در بهبود وضعیت بدنیتان و کاهش احتمال بروز بیرون زدگی دیسک داشته باشد.
روی شکم نخوابید.
شکل خوابیدنتان هم به اندازه شکل نشستن و ایستادنتان مهم است. خوابیدن به روی شکم، فشار زیادی بر کمر وارد می کند که باید حتی الامکان از آن خودداری کنید و برای این کار می توانید به پشت یا کنار بخوابید.
تشک نسبتاً سفت در مقایسه با تشک های نرم نیز کمک خوبی برای مراقبت از ستون فقرات به شمار می رود و خطر بیرون زدگی دیسک را کاهش می دهد.
سیگار را ترک کنید.
خودتان هم می دانید که کشیدن سیگار برای سلامتی مضر است. سیگار و محصولات دیگر حاوی تنباکو، منجر به تسریع تخریب ستون فقرات می شود و با تاثیر منفی بر یکپارچگی ساختاری دیسک، احتمال پارگی آن را افزایش می دهد.
اگر قبلاً برای ترک سیگار تلاش کرده اید و موفق نشدید، بهتر است درباره گزینه ها و روشهای کمک به ترک سیگار با پزشکتان صحبت کنید.
مشکلات ناشی از بیرون زدگی دیسک
دقیقاً کمی بالاتر از کمر، نقطه پایانی نخاع است؛ کانال نخاعی در برگیرنده مجموعه ای از ریشه های عصبی طولانی شبیه به یک دم اسب (Cauda Equina) است.
بیرون زدگی دیسک در موارد نادری منجر به فشردگی کل کانال نخاعی و اعصاب موجود در این دم اسب می شود و در این صورت برای جلوگیری از ضعف یا معلولیت دائمی، به جراحی فوری نیاز خواهد بود.
در صورت مواجهه با موارد زیر، به دنبال مراقبت های درمانی فوری باشید:
- بدتر شدن نشانه ها: درد، بیحسی یا ضعف ممکن است به جایی برسد که فعالیت های روزانه فرد را مختل کند.
- اختلال ادراری و مدفوعی: سندروم دم اسبی منجر به بی اختیاری یا اختلال در ادرار (حتی با مثانه پر) می شود.
- بیحسی زین اسبی: این بیحسی پیشرونده معمولاً در قسمت هایی مثل داخل و پشت ران و اطراف مقعد رخ می دهد.
انجام اقدامات پیشگیرانه بالا، علاوه بر کاهش احتمال بروز بیرون زدگی دیسک به کاهش خطر بروز مشکلات ناشی از آن نیز منجر می‌شود.
نظر شما