به گزارش خبرنگار ایمنا، این‌همه زیبایی و نظم از کجا می‌آید؟ برای اولین بار است که بازدیدکنندگان خانه صفوی اصفهان درگذر از دالان قدیم این خانه برای لحظاتی مکث می‌کنند و به آثار هنری نمایشگاهی توجه می‌کنند، اینجا شعر فارسی در زیباترین جلوه خود فخرفروشی می‌کند، اینجا هجا معنا ندارد هرچه هست خط است و زیبایی نظم آن، می‌توان برای دقایقی فارغ از اتفاقات و ناخوشی‌های زندگی شعر فارسی را در زیباترین جلوه بصری خود خواند.
در میان زیبایی آثار خطی، مرد میان‌سالی را می‌بینی که بیش از سایر دیگران عاشقانه به آثار نگاه و حتی گاهی اوقات با حسرتی تابلوهای آثار را لمس می‌کند، این مرد فردی جز مهدی شفیعی، خطاط و هنرمند نمایشگاه «رد پای قلم» نیست. فردی که سال‌های نوجوانی و جوانی خود را در حرفه خطاطی سپری کرده است و آرامش امروزش را مدیون ورود به عرصه این هنر می‌داند. گفت‌وگوی ذیل ماحصل گپ‌وگفت کوتاه ما با این استاد فوق ممتاز خوشنویسی به بهانه برگزاری آخرین نمایشگاهش در خانه صفوی است.
به‌عنوان اولین پرسش؛ چه شد که به هنر خطاطی علاقه‌مند شدید؟
ابتدا در زمینه نقاشی (طراحی و مدادرنگی) فعالیت می‌کردم اما بعد از آشنایی با استاد ابراهیمیان که هم نقاشی و هم خوشنویسی کار می‌کردند، وارد این رشته از هنر شدم. درواقع زمانی به این رشته هنری علاقه‌مند شدم که استاد ابراهیمیان از من درخواست انجام مشق خوشنویسی کرد باوجود اینکه به خوشنویسی علاقه نداشتم این کار را انجام دادم و وقتی مشق خوشنویسم را ارائه دام استاد بسیار بابت این استعداد من در خوشنویسی حیرت کرد همین شگفتی سبب شد تا به سمت خوشنویسی سوق پیدا کنم و متوجه شوم در این رشته هنری استعداد دارم.
از چندسالگی خوشنویسی را شروع کردید و سابقه فعالیتان به چند سال برمی‌گردد؟
زمانی که استاد ابراهیمیان اولین سرمشق خط را به من داد در مقطع راهنمایی بودم و کم‌وبیش خطاطی می‌کردم اما به‌طور تخصصی از سال ۱۳۷۲ وارد انجمن خوشنویسان شدم و هم‌اکنون حدود ۲۵ سال است که در این رشته هنری فعالیت دارم.
چه عاملی باعث شد که ۲۵ سال هنر خطاطی را دنبال کنید؟
بزرگ‌ترین عاملی که من را جذب این رشته کرد، ارتباط شعر و ادبیات با خطاطی است و همین ارتباط باعث شد که من علاقه فراوانی به شعر و ادبیات پیدا کنم، درواقع زیبایی خط همین است؛ انسان نوشته‌ای را با خط خود بنویسد و همین تکرار حروف کلمات روی کاغذ، آرامش عجیبی برای من به همراه دارد.
کم‌کم علاقه زیاد من به خطاطی سبب شد که نقاشی کردن برایم کمرنگ شود و با وجود تدریس هر دو رشته، خطاطی را با علاقه‌تر و تخصصی‌تر دنبال کنم.
در طول ۲۵ سال فعالیت در حوزه خطاطی چه تجربه‌ای کسب کردید؟
آرامش. آرامشی که من در زندگی دارم مدیون هنرم است و در همه جای زندگی‌ام از جمله سر کلاس، خانه و ارتباط با فرزندانم اثر داشته و سبب شده است مورد تنش‌های روزگار قرار نگیرم و بتوانم با یک ذهنیت خاص زندگی را ادامه دهم.
تاکنون چه فعالیت شاخصی در این رشته هنری داشته‌اید؟
من به‌طورجدی از سال ۱۳۷۲ خوشنویسی را شروع کردم و سال ۱۳۷۵ موفق به دریافت درجه ممتاز شدم، چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۴ درجه فوق ممتازم را اخذ کردم ضمن اینکه در سال ۱۳۸۶ مدرس انجمن خوشنویسان شدم و تاکنون ۵۵ نمایشگاه جمعی برگزار کرده‌ام. نمایشگاه «ردپای خوشنویسی» چهارمین نمایشگاه انفرادی من است علاوه بر این موارد توانسته‌ام در مسابقات هنری و خوشنویسی رتبه اول تا پنجم استانی و کشوری را کسب کنم.
تمایز هنر خط با بقیه هنرهای تجسمی همچون نقاشی در چیست؟
هنر خط از نظر افراد، زیبا و ارزشمند است اما جذابیت اصلی آن را فردی که وارد این رشته شده است درک می‌کند اما در هنرهای دیگر همچون نقاشی از کودک تا سالخورده هر فردی که به آن مشغول باشد زیبایی آن را درک می‌کند زیرا نقاشی و سایر هنرها دارای زبانی جهانی و همه‌فهم‌تر است و هر اثری که خلق شود، درجه زیبایی آن مشخص است. درواقع هنر خط از دید عوام تا حدی قابل درک است اما از جایی به بعد سطح‌بندی زیبایی خطاطی در حیطه تخصص متخصصان این رشته است و این تفاوت هنر خط با سایر هنرها باعث محروم ماندن این رشته شده است، درواقع نهفتگی در زیبایی و خاص بودن خطاطی است که این رشته هنری را خاص می‌کند.
با توجه به اینکه خطاطی دارای انواع متعددی است، تمایل شما بیشتر به کدام نوع از خط است؟
مدرک فوق ممتازم شکسته است و این نوع خطاطی را به این جهت که رقص کلمات در آن زیاد است را به‌گونه‌ای خط عشق می‌دانم و بسیار بیشتر از آن لذت می‌برم و انرژی می‌گیرم، شکسته را بین خطوط دیگر ترجیح می‌دهم و بیشتر کار می‌کنم.
چرا خط شکسته را خط عشق می‌دانید؟
به این دلیل اینکه بابِ شعر نوشتن است. خودم بیشتر غزل دوست دارم، غزل هم عاشقانه است و ارتباط بیشتری با این نوع خط دارد و باعث همخوانی با یکدیگر شده است و سبب تجسم عشق برای انسان می‌شود.
در این سه حوزه خطاطی به کدام‌یک کمتر به آن پرداخته شده است و نیاز به توجه بیشتری دارد؟
سه خط نستعلیق، شکسته و ثلث، کم‌وبیش در حال کار شدن است. در حوزه مذهبی روی خط ثلث که نوعی خط عربی است کار شده است و عده‌ای که مذهبی هستند بیشتر به این سمت می‌روند. نستعلیق و شکسته هم کار می‌شود اما در کل خط به‌صورت سنتی آن غریب است. یعنی ما هنرمندان باید جلوه‌ای دیگر (مثل نقاشی‌خط) به آن بدهیم تا از حالت سنتی دربیاید و به‌صورت کاربردی‌تر در اجتماع و برای مردم جذابیت داشته باشد.
اما با این‌وجود نیز خطاطی نسبت به هنرهای دیگر محروم است. به‌عنوان‌مثال اگر برای یک تابلوی خوشنویسی مدت زمان زیادی (حدود یک سال) وقت بگذارید و بعد بخواهید روی تابلو قیمتی بگذارید، فردی حاضر به خرید آن نیست اما به‌طور مثال برای یک تابلوی نقاشی در سبک‌های کوبیسم و مدرن، به راحتی قیمت‌های گزاف گذاشته می‌شود و جالب اینکه توجیه خاصی برای خرید آن ندارند. همان‌طور که گفتم خط در کل غریب است و نوع آن فرقی ندارد.
خیلی‌ها این عقیده را دارند که تلفیق خط با سایر هنرها اشتباه است و خط را به حاشیه می‌کشاند، شما در این رابطه چه نظری دارید؟
اگر بخواهیم فقط به خط توجه کنیم، این هنر به‌طور خالص آن، همان سنتی بوده است که از سالیان پیش تاکنون به آن پرداخته‌اند. استاد میخک از خط در تابلوهای نقاشی‌اش استفاده کرد و بسیار هم موفق بود. یعنی از هارمونی خط در آن دوران، برای زیبایی استفاده کرد. یک خط وقتی‌که درست و بر اساس اصول باشد، خواه ناخواه مهندسی زیبایی در آن ایجاد می‌شود که به چشم بیننده زیبا می‌آید. البته این زیبایی را در نقاشی نیز به کار می‌گیرند و عقیده‌ای به تمایز آن ندارم اما فردی که ادعا کند که من خطاطم و این نقاشی‌خط اثر من است، نمی‌تواند قوت خط خود را در نقاشی‌خط نشان دهد زیرا با امکاناتی که امروز وجود دارد، می‌توان این خط را بسیار راحت دوربر کرد، از جاهای دیگر گرفت و سرهم کرد. این موارد باعث می‌شود که خوشنویسیِ تنها، کمی مورد اعتراض قرار گیرد و زیبایی خط آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگیرد؛ این وظیفه ما هنرمندان است که این جذابیت را ارتقا دهیم و این اقدام زیر سوال بردن و در حاشیه راندن هنر خطاطی نیست.
آیا هنر تایپوگرافی در سال‌های اخیر لطمه‌ای به هنر خط وارد کرده است؟
اصالت خط همیشه مشتری‌های خود را دارد اما تایپوگرافی لطمه‌ای برای بسیاری از خوشنویسان داشته است زیرا در گذشته انحصار در خطاطی دست خوشنویسان بود اما هم‌اکنون یک نرم‌افزار بسیار دقیق‌تر و راحت‌تر از آنان، کار را در همه ابعاد انجام می‌دهد.
خط تایپی، هرچند دقیق، لذت حسی را که یک خوشنویس کلمات را کنار هم نوشته است، به بیننده نمی‌دهد زیرا خوشنویس با استفاده از قلم و مرکب و کاغذ و حرکت دست خود این کار را انجام داده است و تحت هیچ شرایطی تولید بالاترین نرم‌افزارها نیز قادر به ایجاد این حس نیست.
تایپوگرافی اصولی است اما کلمات خشک کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و فقط مناسب کار بازاری است و این کار باعث راحتی افرادی که می‌خواهند هزینه‌ای برای خوشنویسی نکنند، شده است.
آیا این موضوع صحت دارد که خط فارسی نسبت به سایر خطوط جهان زیباتر است؟
این موضوع صحت دارد و خط نستعلیق عروس خطوط جهان اسلام شناخته شده است. در خطاطی مباحثی همچون «دانگ» و «درو» مطرح است. دور به حرکات راست حروف، حرکات چرخشی کلمات می‌گویند و مبحث دانگ این است که سر قلم را اگر شش قسمت کنید، هر قسمت از آن یک‌دانگ می‌شود.
می‌گویند پنج دانگ خط نستعلیق دور و یک‌دانگ آن سطح است و این یعنی دور بسیاری در این خط است و همین باعث زیبایی آن شده است به حدی که در کشورهای دیگر نیز از خط نستعلیق لذت می‌برند، برعکس خط کوفی که پنج دانگ سطح و یک‌دانگ دور دارد و بیشتر صاف است.
جایگاه خط در هنر معاصر چیست و چطور می‌شود آن را تقویت کرد؟
در حال حاضر جایگاه خط در هنر معاصر ضعیف است و علت آن غریب بودن، کم بودن فضای رشد و سخت‌فهمی برای عوام نسبت به هنرهای دیگر مثل نقاشی است.
هنر خط در سال‌های اخیر به چه میزان دچار تحریف یا فراموشی شده است؟
یک مقدار سبک‌های خطاطی زیاد شده است و هر فردی سبک خود را کار می‌کند. به‌عنوان‌مثال در خط شکسته ممکن است خط شکسته سالم کمتر داشته باشیم.
چند سال قبل از شیوع کرونا جوایزی برای خوشنویسی تعیین شد و همین کار باعث شد سطح خوشنویسی بالا رود و این تصور که یک خطاط خوب می‌تواند مقام یا جایزه کسب کند، باعث اهمیت این رشته شد و به همین دلیل چند سالی خوشنویسی رشد کرد و تعداد خوشنویسان افزایش پیدا کرد. اما در کل می‌توان گفت رشدی که ما از این هنر می‌توانیم داشته باشیم، هنوز محقق نشده است و بر تفکر مردم در مورد هنر که می‌گویند در هنر چیزی نیست، بیشتر اثر گذاشته است.
بها دادن به خط در اصفهان نسبت به سایر شهرها چگونه است؟
در اصفهان همه هنردوست هستند و به آن بها می‌دهند اما در حد تعریف کردن! اینکه بخواهند بهای مالی و واقعی آن را بپردازند خیر اما در تهران شاید به جهت پایتخت بودن آن یا هر علت دیگری، راحت‌تر مبالغی برای این هنر می‌پردازند.
هدف شما از برگزاری این نمایشگاه انفرادی چه بود؟
هر هنرمندی دوست دارد هنر خود را به رخ بکشد و جایگاه خود را نشان دهد. من هم خواستم منتقدان اثرهایم را مشاهده و نقد خود را نسبت به آثارم بیان کنند یکی دیگر از دلایل دیگر نشان دادن مظلومیت خط هم می‌توان باشد.
چند اثر در نمایشگاه ردپای قلم به نمایش گذاشته شده و ماحصل چند سال فعالیت شما است؟
۳۳ اثر که تاکنون در نمایشگاهی ارائه نشده، به نمایش گذاشته شده است. به‌غیر از یک اثر سایر آثار ماحصل فعالیت من از سال ۱۳۹۳ تاکنون است.
به گزارش ایمنا، نمایشگاه ردپای قلم تا نهم آذرماه از ساعت ۱۶ تا ۲۰ پذیرای مخاطبان، علاقه‌مندان و هنرمندان در نگارخانه صفوی است.
نظر شما