به گزارش خبرنگار ایمنا، سال ۱۳۸۵ بود که مجوز فعالیت اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای به امضای وزیر وقت بازرگانی رسید و ۱۰ سال پس‌ازآن در سال ۹۵ اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در راستای اجرای ماده ۸۶ قانون نظام صنفی و تبصره ۷ ماده ۲۱ و آئین‌نامه اجرایی با شرح وظایف تعیین‌شده تشکیل شد، اکنون بیش از ۳۰ شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعال در سراسر کشور وجود دارد که هرکدام هم شعبی در استان‌های مختلف ایجاد کرده‌اند.
به طوری که براساس آمار موجود، بالغ‌بر ۲۵۰۰ شعبه فروشگاهی به‌عنوان فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سراسر کشور فعال بوده که هزاران نفر در این بخش به‌طورمستقیم مشغول به فعالیت هستند. آنچه در این میان واضح است تلاش دولت مردان و مسئولان در راستای گسترده‌تر کردن این فروشگاه‌ها برای نزدیک شدن به الگوی کشورهای پیشرفته بوده است، با توجیه اشتغال‌زایی وسیع، حذف واسطه گران و عرضه انبوه کالا و اینکه محصولات باکیفیت و قیمت مناسب‌تر به دست مصرف‌کننده برسد.
فقط در اصفهان به‌عنوان یکی از کلان‌شهرها با گشت‌وگذاری در خیابان‌های آن متوجه می‌شویم که تعداد بازارهای زنجیره‌ای این شهر پا به‌پای کسبه خرد پیشرفته‌اند حتی در کوچه‌هایش علاوه بر وجود خرده‌فروشان، بسیاری فروشگاه‌های زنجیره‌ای دیگر تأسیس شده یا در حال تأسیس است.
اما نکته قابل‌تأمل آنکه با وجود مزایای فراوان فروشگاه‌های زنجیره‌ای، رشد این مراکز، باعث برهم‌خوردن تعادل بازار خرده‌فروشی‌های سنتی شده است که نه‌تنها آینده کسب‌وکار و کارهای سنتی را با چالش مواجه کرده بلکه از هم‌اکنون بسیاری از خرده‌فرشان، از ناکامی و ناتوانی برای ادامه مسیر در برابر زنجیره‌ای‌ها گلایه‌مند هستند.
تقابل مدرنیته و سنت در اقتصاد شهری
باوجودآنکه رشد قابل‌توجه فروشگاه‌های زنجیره‌ای فرصتی مناسب برای توزیع کالا با نرخ مناسب و مهم‌تر از آن فرصتی برای اشتغال‌زایی است، از سوی اصناف خرد شهر، بسیار با ایجاد آن‌ها مخالفت می‌شود. این فروشگاه‌ها با عناوین زنجیره‌ای، هر روز بی‌هیچ قاعده‌ای از گوشه شهرها سر بر می‌آورند و تعدادشان هم هر چه می‌گذرد بیشتر شده و کسب‌وکارهای خرد را به نابودی نزدیک‌تر می‌کنند.
این در حالی است که به‌تبع سیاست‌های جهانی مبنی بر ساماندهی مشاغل شهری بدون تردید، با گذشت زمان با گسترش بیشتر آن‌ها مواجه می‌شویم، اما پرسشی که وجود دارد آن است که آیا تدبیری هم برای بی‌رونقی خرده‌فروشان سطح شهر اندیشیده شده است؟
کسبه خردی که هرروز خبر تعطیلی یکی از آن‌ها می‌رسد بدون آنکه نظارتی براین شرایط باشد. آیا تعطیلی و ورشکستگی این فروشگاه‌های سنتی، آسیب‌زاست؟ اشتغال‌زایی دریک فروشگاه زنجیره‌ای، تا چه میزان برای یک جوان درآمدزایی دارد و تا چه زمان ادامه می‌یابد؟
فعالان بازاری براین باورند که لازم است برای تعادل بخشی به این فروشگاه‌ها چاره‌ای اندیشید، چراکه تغییر و تحول و هم‌سو شدن با مدرنیته باید تدریجی باشد تا دیگر مشاغل هم بتوانند خود را با این شرایط سازگار کنند.
یکی از فعالان سنتی بازار خرده‌فروشان شهر در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: از زمانی که فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای تشکیل شدند شرایط برای سوپرمارکت‌ها و کسبه سنتی سخت شد، درحالی‌که یک سوپرمارکت محلی معیشت خانواده خود را تأمین می‌کند، وقتی در همان محل، فروشگاه زنجیره‌ای ایجاد می‌شود بسیاری از مشتریان خود را از دست می‌دهد زیرا مردم برای انجام خریدهای بیشتر و یکجا فروشگاه بزرگ‌تر را ترجیح می‌دهند.
وی اضافه می‌کند: با این روند، بسیاری از فعالان سطح شهر با مشکل کمبود خریدار و حتی در زمان‌هایی با رکود کامل مواجه هستند باوجودآنکه ادعا می‌شود این فروشگاه‌ها موجب اشتغال‌زایی شده است اما موجب بیکاری کسبه قدیمی هم شده‌اند.
این فعال بازار خاطرنشان می‌کند: مزایای فروشگاه زنجیره قابل‌انکار نیست اما همین مراکز خرید بزرگ که تبلیغات زیادی هم برای آن‌ها انجام می‌شود باعث از بین رفتن اصناف خردی شده‌اند که از این طریق درآمدزایی داشتند.
وی می‌گوید: تا مدتی قبل فروشگاه‌های زنجیره‌ای فقط مختص به مواد غذایی بود اما دریکی دو سال اخیر دامنه آن‌ها به محصولات دیگر مثل لوازم‌خانگی هم رسیده و موجب مشکلات فراوانی برای کسبه سنتی شده‌اند.
این خرده‌فروش بازار یادآور می‌شود: معمولاً آنچه خرید از فروشگاه‌های بزرگ را جذاب می‌کند تنوع اجناس و تخفیف‌ها است، درصورتی‌که همان اجناس را فروشگاه‌های خرد باقیمت‌های کمتر هم عرضه می‌کنند اغلب تخفیفات این فروشگاه‌های بزرگ به دلیل وزن کمتر یا کیفیت پایین‌تر است یا آنکه تخفیفات به میزانی نیست که قابل‌توجه باشد. در برخی از موارد هم بدون هیچ نظارتی، تخفیفی را به‌طور صوری بر کالایی اعمال می‌کنند ولی درزمان حساب کردن، در نظر گرفته نمی‌شود.
وی تصریح می‌کند: البته گلایه خرده‌فروشان به معنای حذف همه فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیست ولی درخواست ما آن است که تأسیس آن در مناطق مختلف بر اساس قانون و ضابطه‌ای باشد و با رعایت فاصله از هم تشکیل شوند نه آنکه دریک خیابان، مجوز چند فروشگاه زنجیره‌ای داده شود و در محلی دیگر حتی یک مورد هم نباشد.
لزوم وجود فروشگاه‌های بزرگ را نفی نمی‌کنیم
رسول جهانگیری، رئیس اتاق اصناف اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در ارتباط با لزوم تأسیس فروشگاه‌های بزرگ می‌گوید: به دلیل ایجاد نیازهای جدید برای جوامع امروزی نمی‌توان فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای را طرد کرد، زیرا جامعه در حال رشد و توسعه است و عملاً در مواردی هم‌دست مسئولان برای توقف شکل‌گیری این مراکز بسته است.
وی اضافه می‌کند: اما از طرفی هم اقتصاد شهری به‌ویژه در حوزه کسب‌وکار، بر پایه فعالیت واحدهای خرد است و مدیریت شهری هم آن را حس می‌کند. به‌عنوان‌مثال در اصفهان به ازای هر ۲۰ نفر یک واحد صنفی خرد داریم که این موضوع نشان می‌دهد ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای چه آسیبی را برای این واحدهای کوچک به دنبال کرد.
رئیس اتاق اصناف اصفهان می‌گوید: به‌ویژه اگر توجه کنیم که در شهرهای ما از قبل زیرساخت‌های واحدهای صنفی خرد شکل گرفته بود، به این معنا که خودمان شهرها را نساخته‌ایم که سرانه خدمات آن را بنا بر علم روز تعریف کنیم.
جهانگیری خاطرنشان می‌کند: درصورتی‌که در شهرهای نوین ابتدا خدمات فنی، تولیدی و کارگاهی تعریف می‌شود و حتی مکان مشخصی هم برای فروشگاه‌های آن جانمایی می‌شود. به عبارتی فروشگاه‌های بزرگ در دنیا متناسب با فضای شهرسازی آن‌ها ایجاد شده اما در شهرهای کهن، قسمت بزرگی از اشتغال در حوزه کسب‌وکارهای خرد و برای این فعالان جانمایی شده است.
وی تأکید می‌کند: براین اساس عملاً جامعه شهری ما پاسخگوی آن نیست که در هر مکانی فروشگاه و هایپرهای زنجیره‌ای داشته باشیم و این موضوع نیز بارها از سوی ما انعکاس داده شده است که اگر قرار بر تأسیس چنین مراکزی باشد از تجمیع چند فروشگاه خرد، یک هایپربزرگ شکل بگیرد.
رئیس اتاق اصناف اصفهان توضیح می‌دهد: این‌گونه که تعطیلی چند واحد صنفی خرد، به تأسیس یک فروشگاه بزرگ منجر شود و این موضوع فرصتی جدید را برای کسبه فراهم آورد نه آنکه باعث بیکاری آن‌ها شود.
جهانگیری اضافه می‌کند: به‌علاوه لازم است تفاوت شهرها و کلان‌شهرها با یکدیگر مورد نظر واقع شود. کلان‌شهری مانند تهران با جمعیت فراوان، ظرفیت وجود تعداد بالایی از این نوع فروشگاه‌ها را دارد ولی شرایط کلان‌شهری مانند اصفهان برای تشکیل فروشگاه‌های زنجیره‌ای، متفاوت است و زمانی هم که این موضوع به شهرستان‌های کوچک می‌رسد با وضعیت کاملاً متفاوت‌تری روبه‌رو می‌شویم.
وی خاطرنشان می‌کند: درمجموع وجود فروشگاه‌های زنجیره‌ای را نفی نمی‌کنم اما باید ایجاد آن‌ها با برنامه و زیرساخت‌های لازم باشد به‌طوری‌که کسبه خرد درون آن‌ها دیده شود. هرچند تاکنون چنین شرایطی فراهم نشده است.
نظر شما