به گزارش خبرنگار ایمنا، روزه به‌نوعی در تمام ادیان الهی مطرح شده و خداوند آن را ضامن سلامتی و سالم‌سازی جسم و روان دانسته است و در اهمیت روزه و نقش آن در سلامتی نیز تردیدی نیست. از آنجا که گرفتاری‌های زندگی و مشکلات روزافزون و اجتماعی مجال خوب خوردن و درست خوردن و خوب فکر کردن را از انسان می‌گیرد خواه‌ناخواه برخی بیماری‌های جسمی و روانی بر انسان مسلط می‌شود و از طرفی عادات بد در خوردن و آشامیدن و تغذیه نادرست منشأ بسیاری از بیماری‌هاست. همیشه پرسش‌هایی درباره نکات روزه‌داری، فواید آن و مهم‌تر از آن روزه گرفتن برای چه بیمارانی مجاز نیست مطرح می‌شود ولی مسئله اصلی این است که در فضای مجازی پر از مطالب زرد و غیرعلمی درباره پاسخ این پرسش‌ها است، از همین جهت در گزارش فوق پاسخ این پرسش‌ها را پزشکان متخصص در این زمینه می‌دهند.
روزه عامل پاکسازی بدن است
خلیل علی‌محمدزاده گفت: پزشکان اتفاق نظر دارند که نخوردن غذا به طور متناوب در روزه‌داری اسلامی، نه تنها عارضه‌ای در افراد سالم ایجاد نمی‌کند بلکه سبب تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش پاسخ‌های التهابی آسیب‌زا و بهبود واکنش بدن در موارد استرس و اضطراب می‌شود. در طب قدیم فیثاغورث، بقراط، حارث بن کلده (طبیب معروف زمان بعثت رسول اکرم (ص) و ابن‌سینا برخی بیماری‌ها را با روزه درمان می‌کردند. حتی در قرآن هم آمده که وقتی امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بیمار می‌شدند، خاندان نبوت نذر می‌کردند که سه روز، روزه بدارند.
وی با ذکر این مطلب که پزشکان فواید زیادی برای روزه‌داری بیان کرده‌اند، گفت: دکتر الکسی سوفورین یک دانشمند روسی است که معتقد است، در هنگام روزه داری جسم به جای غذا از ذخیره چربی که در مردان ۲۰ درصد و در زنان تقریباً ۳۰ درصد وزن بدن است، استفاده می‌کند و بدین وسیله با مصرف آنها و به وسیله روزه بدن خود را پاکیزه می‌کند، ۹۵ درصد بیماری‌های مردم ناشی از پرخوری و سوءتغذیه است. پس در روزه‌داری یکی از اهداف عالی بهداشتی و درمانی یعنی تأمین، حفظ و ارتقای سلامت بدن تحقق می‌یابد.
اصلاح بیماری‌های روده توسط روزه
رئیس مرکز تحقیقات سیاستگذاری اقتصاد سلامت با اشاره بر نظر یک پزشک مصری درباره روزه اظهار داشت: انسان با یک چهارم غذاهایی که می‌خورد، زنده می‌ماند و با سه چهارم بقیه، پزشکان امرار معاش می‌کنند. دکتر گوتل پاهم نیز معتقد است؛ ۸۰ درصد بیماری‌ها از تخمیر غذا در روده‌ها ناشی می‌شود که همه این بیماری‌ها با روزه قابل اصلاح است. دکتر فروموزان روزه را شستشو کننده اعضای درون بدن معرفی می‌کند و معتقد است که به خصوص در روزهای اول روزه داری زبان باردار است، عرق بدن زیاد است، دهان بو می‌گیرد، گاه آب بینی جاری می‌شود. اینها همه نشانه شستشوی کامل بدن است پس از چند روز، بوی بد برطرف می‌شود، اسید اوریک کاهش می‌یابد. شخص احساس سبکی فوق العاده می‌کند و در این حال اعضای بدن در حال استراحت هستند.
علی محمدزاده در ادامه اظهار کرد: مشاهدات علمی بین روزه داری و گرسنگی تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد. روزه داری چون نوعی داوطلبی واقعی است، آرامش و آسایش درونی ایجاد می‌کند. همین وضع فکری، در هدایت اعمال متابولیک تمام بدن تأثیر اساسی دارد از جمله اینکه روزه داری، قدرت انقباضی قلب و دفع چربی‌های زیاد را افزایش می‌دهد.
نوسازی بافت‌های بدن با کمک روزه‌داری
وی با اشاره بر نظر الکسیس کارل یک فیزیولوژیست فرانسوی درباره روزه داری، ابراز داشت: روزه داری با ایجاد گرسنگی، پروتئین‌ها و مواد چربی اندام‌ها را بسیج می‌کند که تمام مواد خالص خود را برای نگهداری تعادل محیط داخلی و قلب قربانی کنند و با ایجاد تشنگی، آب بافت‌ها را می‌گیرد و بدین ترتیب روزه تمام بافت‌های بدن را می‌شوید و آنها را نوسازی می‌کند.
این دانشیار دانشگاه افزود: دکتر مویل از فواید بهداشتی روزه داری به استراحت و نظم دستگاه گوارش اشاره می‌کند و می‌گوید؛ روزه سبب می‌شود بدن انرژی ذخیره خود را صرف دفع این مواد سمی کند. دکتر لوترنر آلمانی از روزه به عنوان بهترین فرصت برای فرم بخشیدن به بدن انسان نام می‌برد. به هر حال هر انسان سالم و یا بیماری محتاج روزه است و حالت مهتابی چهره روزه دار نشان از جوانی و نشاط در روزه داران دارد.
روزه؛ راهی برای سلامت روان
وی با بیان اینکه چرچیل روزه را راهی برای آرامش اعصاب می‌دانست، بیان کرد: او عادت داشت بعضاً ۲۴ ساعت و حتی ۴۸ ساعت غذا نخورد، تا بتواند راحت تصمیم بگیرد. ویل دورانت روزه را مایه تقویت اراده و تندرستی مردم معرفی می‌کند و در واقع روزه را عامل ارتقا سلامت روان می‌داند. روزه داری عزتمندی و اعتماد به خدا را افزایش می‌دهد.
عضو فرهنگستان علوم پزشکی بیان کرد: مطالعات نشان داده است که اضطراب، افسردگی، افکار وسواسی و پارانوییدی (سو ظن) با روزه داری به‌طور چشمگیر کاهش می‌یابد. همچنین فعالیت کلیه‌ها طبیعی می‌شود. غلظت هورمون‌ها به استاندارد نزدیک می‌شود. آرامش عصبی و روانی ایجاد می‌گردد. حملات قلبی و عروقی کاهش می‌یابد. کلسترول خوب بدن یعنی HDL افزایش پیدا می‌کند.
علی محمدزاده با اشاره بر تأثیر روزه داری بر درمان دیابت، تاکید کرد: دکتر اتوبوخنگر منشأ روزه را در مرحله اول در تفکر و عمل معنوی و در مرحله دوم نوسازی بدن می‌دانست. لذا در یکی از پژوهش‌ها به این نتیجه می‌رسد در حالی که گرسنگی بیماری دیابت را وخامت می‌بخشد ولی روزه داری، دیابت غیر وابسته به انسولین را بهبودی می‌بخشد.
نکات اساسی تغذیه در روزه‌داری باید بر اساس چه اصولی باشد
حال که فواید روزه‌داری بیان شد، این پرسش مطرح شد که نکات اساسی و تغذیه در روزه‌داری باید بر اساس چه اصولی باشد، منصور رضایی در پاسخ به این پرسش، اظهار کرد: یکی از موارد شایعی که در روزهای اول روزه داری و معمولاً بعد از سحری، برای برخی از روزه داران ایجاد مشکل می‌کند، سردردهای متوسط یا شدید است که با رعایت موارد تغذیه‌ای می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.
وی ادامه داد: به همین دلیل، اولین توصیه جدی این است که روزه داران از مصرف غذاهای ادرارآور به ویژه چای، قهوه و شکلات پرهیز کنند. این مواد غذایی چون کدر هستند، سبب دفع آب و املاح از بدن می‌شوند و همین مسئله، باعث کاهش ذخایر آبی بدن شده و فرد را دچار عطش فراوان می‌کند.
این متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی اذعان کرد: از طرفی بهتر است یک هفته قبل از شروع ماه مبارک رمضان، به تدریج مصرف چای و سایر مواد غذایی ادرار آور را در وعده صبحانه کم کنند تا سیستم عصبی مرکزی آنها به میزان کمتری از دریافت کافئین عادت کند و روزهای اول روزه داری دچار مشکل جدی نشوند.
وعده سحری حذف نشود
رضایی، بیان کرد: اغلب افرادی که صبحانه میل نمی‌کنند، معمولاً بدون وعده سحری هم روزه می‌گیرند که این امر سبب کاهش ذخایر قندی در بدن فرد می‌شود. سحری نخوردن، باعث کاهش ذخایر مواد قندی در بدن می‌شود و چون ذخایر قندی برای سوخت مغز ضروری است، فرد دچار بی‌حالی، مشکلات گوارشی و سردردهای شدید می‌شود و در درازمدت هم معده این افراد دچار مشکل می‌شود.
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، توصیه بعدی به روزه داران این است که بعد از وعده سحر، نخوابند و خواب بعد از سحر، فرد را دچار نوسانات قند می‌کند و این امر سردرد و مشکلات گوارشی را برای روزه داران به همراه دارد.
وی با بیان اهمیت مصرف مواد غذایی فیبردار در وعده سحری، عنوان کرد: فیبرها در داخل غلات، نان سنگک، انواع سبزی، میوه‌ها و سالاد وجود دارد. محصولات حاوی فیبر، وقتی که وارد بدن و روده‌ها می‌شوند، مواد مورد نیاز بدن مثل آب، قند، ویتامین و املاح را آهسته وارد خون می‌کند و سبب می‌شود که فرد دچار نوسانات قند و فشار خون نشود و این در حالی است که متأسفانه مردم در زندگی شهری، فیبر مواد غذایی حاوی فیبر را حذف می‌کنند.
این متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری در این خصوص اظهار کرد: متأسفانه بسیاری از مردم به جای مصرف میوه طبیعی، آبمیوه می‌نوشند و به جای استفاده از ساقه سبریجات که دارای مقادیر زیاد فیبر است ساقه سبزیجات را دور می‌ریزند. برنج سفید، نان سفید و آرد سفیدی مصرف می‌کنند که فیبر ندارد و این همه سبب یبوست می‌شود و خود یبوست عامل ابتلاء به بیماری‌های دیگر است.
مصرف غذاهای فرآوری شده در وعده سحر حذف شود
رضایی تصریح کرد: روزه داران در وعده سحر، از غذاهای فرآوری شده و کارخانه‌ای و شور، مثل تن ماهی، انواع سوسیس و کالباس و همبرگر استفاده نکنند. این مواد غذایی غالباً فیبر کم دارند و در عین حال غنی از نمک پنهان هستند که سبب تشنگی و عطش فراوان می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه در وعده سحر، مصرف غذای خیلی چرب و سرخ شده توصیه نمی‌شود، ادامه داد: در وعده سحر، مردم از مصرف غذاهای بسیار چرب، پرهیز کنند؛ چرا که با مصرف این مواد، بدن برای سوخت و ساز نیاز به مایعات بیشتر دارد و همین امر سبب تشنگی و عطش می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه گفت: در وعده سحر غذاها را با لیمو ترش، نارنج، سیر و پیاز و برخی از ادویه‌ها، مزه دار کنید. همچنین توصیه می‌شود در این وعده لبنیات مصرف کنید، غذا را آرام آرام و جویده میل کنید، آب زیاد ننوشید و به جای قندهای ساده از قندهای کامل و پیچیده مثل نشاسته موجود در نان سنگک، برنج و ماکارونی استفاده کنید. سعی کنید بیشتر از آجیل‌های تازه و بی نمک، لبنیات کم چرب و کم نمک، تخم مرغ کاملاً پخته یا حبوبات خیس کرده و ترجیحاً جوانه زده استفاده و کمتر از پروتئین حیوانی به ویژه گوشت قرمز در این وعده استفاده کنید.
ابتلای مبتلایان به نارسایی کلیه به بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون با مشورت پزشک معالج اقدام به روزه گرفتن کنند
با توجه به اهیمت روزه داری و فواید آن این پرسش مطرح می‌شود که چه اشخاصی گرفتن روزه برای آنان ضرر دارد؟ آرش محسنی در این باره اظهار کرد: بیماران دیابتی که قصد روزه‌داری دارند باید سه چهار روز پیش از شروع ماه رمضان قند خون خود را کنترل کنند و تا پیش از سحر و افطار قند خونشان زیر ۱۳۰ و دو ساعت پس از آن زیر ۱۸۰ باشد.
وی در خصوص بیماری‌های کلیوی گفت: نارسایی مزمن کلیه به پنج مرحله تقسیم می‌شوند؛ بیمارانی که در مراحل اول تا سوم بیماری قرار دارند، علائم نارسایی کلیه در آنان بسیار خفیف است و حتی بسیاری از این مبتلایان از ابتلای خود به این بیماری آگاهی ندارند. این بیماران منعی برای روزه‌داری ندارند، مگر اینکه روزه گرفتن موجب تشدید نارسایی کلیه آنها شود.
این پزشک با بیان اینکه ابتلای مبتلایان به نارسایی کلیه به بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون، موجب می‌شود که آنها برای روزه‌داری محدودیت داشته باشند، تصریح کرد: این دسته از بیماران باید با مشورت با پزشک معالج خود، اقدام به روزه گرفتن کنند.
بیماران هموفیلی منعی در گرفتن روزه ندارند
محسنی اظهار کرد: هموفیلی یک بیماری ژنتیک است که مبتلایان به آن دچار اختلال انعقاد خون هستند. بدن مبتلایان به هموفیلی با این بیماری سازگار شده است و این افراد منعی برای روزه‌داری ندارند، چون روزه گرفتن موجب افزایش اختلال انعقادی آنها نمی‌شود؛ البته بیمارانی که سابقه اختلالات و خونریزی‌های گوارشی دارند، باید پس از مشورت پزشک اقدام به روزه‌داری کنند.
مبتلایان به ام اس که بیماریشان عود کرده و در حال مصرف کورتون هستند، نباید روزه بگیرند
وی ادامه داد: مبتلایان به ام اس که بیماریشان عود کرده و در حال مصرف کورتون هستند، نباید روزه بگیرند. علاوه بر آن بیمارانی که نیازمند مصرف داروهای خوراکی هستند یا پس از تزریق آمپول دچار علائمی مانند تب و بدن درد می‌شوند و برای کاهش این علائم باید داروی خوراکی مصرف کنند، مجاز به روزه‌داری نیستند.
این پزشک تصریح کرد: مبتلایان به ام اس که بیماری آنان با گرسنگی عود می‌کند نیز اجازه روزه‌داری ندارند. اما بیمارانی که علائم بیماریشان خاموش است و برای کنترل آن به مصرف مستمر داروهای خوراکی نیاز ندارند، می‌توانند پس از مشورت با پزشک خود روزه بگیرند. البته اگر علائم بیماری این دسته از بیماران به علت گرسنگی شروع یا تشدید شود، آنان نیز نباید روزه بگیرند.
وی ادامه داد: مبتلایان به تالاسمی ماژور به علت شرایط متابولیک خود توانایی روزه‌داری ندارند چون بدنشان نمی‌تواند گلیکوژن کافی در کبد ذخیره کند.
محسنی تصریح کرد: مبتلایان به آنمی داسی شکل نیز وضعیت مشابه مبتلایان به تالاسمی ماژور را دارند و شرایط خون‌رسانی‌شان ایده‌آل نیست. این بیماران هم باید پس از مشورت با پزشک، اقدام به روزه‌داری کنند.
این پزشک در خصوص مبتلایان به تالاسمی مینور گفت: این افراد سالم تلقی می‌شوند و روزه‌داری برای آنها منعی ندارد. البته آنها در شرایطی مجاز به انجام این کار هستند که به بیماری مبتلا نباشند تا موجب ایجاد محدودیت در روزه‌داری آنها شود.
وی خاطرنشان کرد: بیماران ریوی به خصوص آنهایی که شغل‌شان ایجاب می‌کند که در محیط باز فعالیت کنند و گرما و به خصوص روزهای بلند تابستان، بدن آنها را دچار کم آبی می‌کند، بهتر است روزه نگیرند.
محسنی با اشاره به اینکه بیماران دچار آسم و برونشیت مزمن با غلیظ شدن خلط بیماریشان تشدید می‌شود، تصریح کرد: این بیماران چنانچه مایعات کافی در طول روز مصرف نکنند این کم آبی به علاوه گرمی هوا بر شدت بیماریشان می‌افزاید.
هیچ مدرکی که ثابت کند روزه‌داری موجب کاهش بینایی می‌شود وجود ندارد
این پزشک اظهار کرد: در آستانه ماه رمضان همواره سوال می‌شود آیا افرادی که از عینک استفاده می‌کنند، نباید روزه بگیرند و آیا روزه‌داری موجب ضعیف‌تر شدن چشم‌های آنها و بالا رفتن شماره عینک می‌شود و شاید دلیل این پرسش از آنجا ناشی شود که مردم عیوب انکساری چشم که برای اصلاح آن از عینک کمک می‌گیرند را نمی‌شناسند.
وی با اشاره به اینکه تاکنون هیچ مدرکی که ثابت کند روزه‌داری موجب می‌شود مشکلات انکساری چشم بیشتر شود یا شماره عینک شما تغییر کند، وجود ندارد، تصریح کرد: تنها یک مورد منع روزه‌داری از سوی متخصصان چشم تاکید می‌شود و آن هم مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم است. از آنجا که فشار داخل چشم این بیماران بالاست، اگر روزه بگیرند، در هنگام افطار که مایعات مصرف می‌کنند و به اصطلاح روزه را افطار می‌کنند، به یکباره فشار مضاعفی به آنها وارد می‌شود که خطرناک است.
محسنی ادامه داد: در سه ماهه نخست بارداری، اصلاً جایز نیست که خانم‌ها، روزه بگیرند چون سلول‌های حیاتی بدن جنین در حال رشد بوده و نیازمند تغذیه از خون مادر است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مادران شیرده می‌توانند روزه بگیرند یا خیر، گفت: روزه‌داری در این مورد بر عهده خود مادران است، اما قطعاً برای افزایش شیر، مادران باید در طی روز مایعات مصرف کنند و میوه و سبزی در وعده‌های غذایی خود بگنجانند تا بتوانند کودک‌شان را از نعمت شیر خود برخوردار کنند. به هر حال مسلم آن است که روزه از حجم شیر مادران می‌کاهد.
این پزشک در خصوص بیماران قلبی نیز گفت: به طور کلی مبتلایان به مشکلات دریچه‌ای قلب نیز منع روزه‌داری ندارند، اما باید با پزشک خود مشورت کنند. شاید ابتلای آنها به برخی بیماری‌های همراه یا شرایط خاص سنی یا جسمی‌شان نیازمند بررسی و حتی منع روزه‌داری شود.
محسنی ادامه داد: گروهی از بیماران که فشارخون‌های کنترل نشده دارند، نباید روزه بگیرند. هرگونه تغییری در حجم خون و شرایط فیزیکی بدن موجب عدم تعادل آب و الکترولیت‌ها در خون و برهم خوردن فشارخون می‌شود و این بیماران منع روزه‌داری دارند.
وی در خصوص مبتلایان به نارسایی قلبی گفت: بیمارانی که به دلیل تنگی رگ‌های قلبی تحت عمل آنژیوپلاستی قرار گرفته یا جراحی قلب شدند و در حال حاضر هیچ مشکلی ندارند و تحت کنترل پزشک هستند، با اینکه منع روزه‌داری ندارند اما باید حتماً درباره انجام این فریضه با پزشک خود صحبت کنند و توصیه‌های مصرف دارو یا رژیم خاص خود را در طول ماه مبارک رمضان جدی و پیگیر دنبال کنند.
این پزشک با اشاره به اینکه زخم‌های فعال دستگاه گوارش شامل زخم معده و زخم اثنی‌عشر، تصریح کرد: بیمارانی که به تازگی آندوسکوپی کرده‌اند و تشخیص زخم معده داده شده، باید از روزه گرفتن بپرهیزید.
وی در پاسخ به این پرسش که وضعیت بیماران کبدی در خصوص روزه‌داری چگونه است؟ گفت: بیماران کبدی که تحت درمان هستند و علائم پیشرفته کبدی ندارند، می‌توانند با نظر پزشک داروهای خود را تنظیم کرده و روزه بگیرند، اما بیمارانی که به نارسایی کبد یا مشکلات کبدی به همراه تورم بدن دچارند و تنظیم پروتئین بدن و دیگر فاکتورهای حیاتی آنها از طریق داروها تحت کنترل درآمده است، هرگز نباید روزه بگیرند.
محسنی درباره مبتلایان به یبوست نیز گفت: کسانی که به یبوست مزمن دچارند نباید روزه بگیرند؛ چرا که کم آبی بدن یبوست را تشدید می‌کند. اما اگر تمایل دارند روزه بگیرند برای جلوگیری از مشکل جدی‌تر، حجم مواد فیبری مانند میوه و سبزی‌ها را در وعده غذایی خود بیشتر کرده و در طول شبانه روز هشت تا ۱۰ لیوان مایعات بنوشند.
این پزشک اظهار کرد: به طور معمول افراد زیادی هستند که علائم برگشت اسید، حالت ترش کردن، سوزش سر دل و بدمزه شدن دهان را تا به حال تجربه کرده‌اند و این افراد به طور عمده در اثر خالی ماندن معده‌شان و ترشح اسید معده، علایم‌شان تشدید می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: آنهایی که کلیه‌هایشان مکرراً سنگ‌سازی می‌کند و سابقه چند نوبت سنگ‌سازی دارند یا در حال حاضر سنگ دارند، باید در طول روز مقادیر زیادی آب بنوشند تا سنگ‌شان بزرگ نشود.
محسنی ادامه داد: کسانی که پیوند کلیه شده‌اند و هنوز یکسال از موعد پیوند آنها نگذشته است، نباید روزه بگیرند. اما چنانچه اگر یکسال از پیوند گذشته باشد و هیچ مشکلی نداشته باشند، شاید بتوانند با نظر پزشک روزه بگیرند.
این پزشک همچنین یادآور شد: دیالیزی‌ها اصلاً نباید روزه بگیرند؛ چرا که این دسته از بیماران مانند دیگر گروه‌ها به مایعات کافی در طول روز نیاز دارند.
نظر شما