بررسی تاریخ موسیقی مازندران و خوانندگان نامی این دیار

این موسیقی در غرب با موسیقی گیلکی و در شرق با موسیقی خراسانی تلفیق شده و شکل خاصی به خودش گرفته است. در ادامه به معرفی بیشتر این موسیقی می‌پردازیم.

تاریخچه‌ی موسیقی مازندران

آهنگ‌های مازندران به دو دسته‌ی آوازی و سازی تقسیم می‌شود که هر دو شکل آن طرفدارhن زیادی دارد. دلیل محبوبیت این موسیقی نوای شور و دشتی غالب بر آهنگ‌های مازندرانی است. این موسیقی ریشه در آداب و رسوم مازندران دارد. وجود طبیعت زیبا، نظیر جنگل و دریا و نوع شغل مردم مازندران تأثیر زیادی در نوای این موسیقی دارد. مردم مازندران هنگام کار در شالیزار، چوپانی و باغداری موسیقی زمزمه می‌کنند.

اشکال موسیقی مازندران

همانطور که اشاره کردیم، موسیقی مازندران به دو نوع آوازی و سازی تقسیم می‌شود. موسیقی آوازی سه دسته‌ی تغزلی، آئینی و حماسی دارد که هرکدام ویژگی خاص خود را دارند.

تغزلی: کتولی، کله‌حال، طوری یا امیری، نجما و صنم نمونه‌هایی از آواز تغزلی هستند که هرکدام از آنها وصف حال عشق و دلدادگی است و در بعضی موارد مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره را شامل می‌شود. عشق به ائمه‌ی اطهار، دلدار، طبیعت و دام در این نوع آواز موج می‌زند.

آئینی: این نوع آواز شامل سه بخش نوروزخوانی، نواجش یانوازش (موری) و چاووش خوانی است.

نوروزخوانی معمولاً از نیمه‌ی دوم اسفند شروع می‌شود و تا اوایل فروردین ادامه دارد. نوروزخوان شخصی است که همراه با دو نفر دیگر به در خانه‌ها می‌رود و با توجه به اطلاعاتی از صاحب خانه کسب کرده، ابتدا به حمد و ستایش خداوند و ائمه‌اطهار می‌پردازد و بعد از آن شروع به تعریف و تمجید اعضای خانه می‌کند و در قبال کارش درخواست عیدی دارد.

اگر عیدی دریافت کند شروع به تعریف و تمجید از صاحب خانه می‌کند در غیر اینصورت با غر و ناله از خانه بیرون می‌رود و راهی خانه‌ای دیگر می‌شود.

چاووش خوانی که ریشه در آئین مذهبی دارد، هنگام سفر به اماکن مذهبی و یا برگشت از سفرهای زیارتی خوانده می‌شود و بر پایه‌ی سه‌گاه و شور اجرا می‌شود.

موری، ملودی غم‌انگیزی است که بعد از مرگ عزیزان توسط نزدیکان بخصوص زنان خوانده می‌شود و به همدردی با صاحب عزا می‌پردازد. حتی گاهی مادران در لالایی‌های خود از این نوع ملودی استفاده می‌کنند.

حماسی: این نوع موسیقی که از نظر تاریخی دارای قدمت زیادی است، ریشه در قرن‌ها درگیری با طوایف داخلی و اقوام همسایه دارد و بیشتر مختص مناطق مرکزی، غرب و شرق استان مازندران است. موسیقی حماسی کتول و حماسی تعزیه دو نمونه‌ی این آواز هستند.

معروف‌ترین خوانندگان مازندرانی

موسیقی مازندران یک موسیقی ریشه‌دار است که وصف حال مردم همان منطقه را شرح می‌دهد. آهنگ‌های مازندرانی با توجه به نوع شعر و آهنگی که دارد باعث می‌شوند تا شنونده به خوبی با آداب و رسوم مردم این خطه آشنا شود.

از دیرباز استادان زیادی در مازندران وجود داشتند که در غالب آهنگ‌های محلی مسائل فرهنگی و سنتی این استان را نسل به نسل منتقل کرده‌اند. دوتن از نوازندگان بزرگ دوتار این خطه نظام شکارچیان و عشقعلی شکارچی هستند.

دیگر بزرگ مطرح در زمینه کمانچه غدیر کتولی است که بعد از شهرتی که در این کار پیدا کرد شاگردان زیادی نظیر احمد محسن پور را تربیت کرد. از دیگر استادان موسیقی مازندران که در سبک فولکور فعالیت داشتند می‌توان به محمد رضا اسحاقی گرجی، ابوالحسن خوشرو، سید جمال محمدی، نور محمد طالبی و نورالله علیزاده اشاره کرد. هر کدام از این استادان به عنوان بزرگان موسیقی این استان شناخته می‌شوند که صاحب سبک هستند.

بیوگرافی برخی از بزرگان موسیقی مازندران

آشنایی با بزرگان موسیقی مازندرانی باعث می‌شود تا شناخت بهتری نسبت به آهنگ‌ها و آداب و رسوم مردم این استان داشته باشید.

محمد رضا اسحاقی گرجی

محمد رضا اسحاقی گرجی که در بهشهر متولد شده، موسیقیدان و نوازنده دوتار است. سازمان میراث فرهنگی نام او را به عنوان گنجینه‌ی زنده‌ی بشری در فهرست آثار ملی کشور ثبت کرده است. از سبک‌های موسیقی گرجی می‌توان به تمبک، لَله‌وا و دوتار اشاره کرد. او با شناخت موسیقی اصیل مازندران توانسته تعزیه خوانی‌های زیادی انجام دهد.

ابوالحسن خوشرو

ابولحسن خوشرو یکی از خوانندگان به نام آهنگ مازندرانیست که در ساروکلا متولد شده است. او از زمان کودکی به نواختن ساز لَله‌وا مشغول بوده و تحصیلات خود را از هنرستان موسیقی تهران آغاز کرده است. او با همکاری برادرانش فرج الله و عبدالله یک گروه تشکیل داد و کار خود را با رادیو مازندران به شکل رسمی آغاز کرد. او با توجه به شناخت و تجربه‌ای که نسبت به موسیقی مازندران داشت توانست سرپرستی گروه امیر پازواری را برعهده بگیرد. زنده‌یاد استاد خوشرو به عنوان یکی از برترین اساتید محلی مازندران بود که پس از فوت وی صدای فولکور مازندران برای همیشه خاموش شد.

سید جمال محمدی

سید جمال محمدی که متولد جویبار بوده، به عنوان یکی از نوازنده‌های موسیقی فولکور است و در زمینه‌ی آهنگ‌های مازندرانی اصیل فعالیت دارد. نی چوپان، کمانچه، سرنا و قره‌نی از سازهای مورد علاقه‌ی او بوده است. سید جمال محمدی در طول دوره‌ی فعالیت خود همکاری‌های زیادی با گروه موسیقی بین‌المللی بانو سیما بینا، شبکه‌ی یک و شبکه‌ی استانی مازندران داشته است. او که یکی از برترین نوازنده‌های فولکور موسیقی مازندران است به عنوان سرپرست گروه موسیقی ایرانی شناخته می‌شود.

غیر از بزرگانی که در بالا اشاره شد، جوان‌ترهایی نیز وجود دارند که راه و رسم این اساتید را دنبال می‌کنند و با انتشار آهنگ‌های فولک و شنیدنی یاد و اشعار این موسیقی تاریخی فرهنگی را زنده نگه می‌دارند، خوانندگانی همچون خواننده‌ی جوان علی میررضایی، آقای ابی عالی که با صدای خوبش آثار زیبایی ارائه کرده و همچنین آقایان بهزاد صفایی، استاد جهانبخش کرد، جواد نکایی، رامین مهری، مجید حسینی، محمد اسماعیلی، مهدی آبگون، مهران رجبی، ناصر عباسی، نیما مهدوی، وحید حیدری و ولی قاسمی و … اشاره کرد که با صدای خوب و شعرهای زیبا به موزیک اصیل مازندرانی کمک شایانی کرده و می‌کنند.