به گزارش خبرنگار ایمنا، به میزان توانایی افراد در به دست آوردن، تحلیل کردن و فهمیدن اطلاعات و خدمات اولیه بهداشتی که به آن نیاز دارند تا بتوانند درباره مسائل مربوط به سلامتی خود مشارکت داشته باشند و تصمیم‌های درستی اتخاذ کنند، «سواد سلامت» گفته می‌شود. سازمان جهانی بهداشت در گزارشی، سواد سلامت را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین عوامل تعیین‌کننده سلامت معرفی کرده است.
از سال ۱۳۸۵ نخستین پنجشنبه اسفندماه هر سال به عنوان «روز سلامت مردان» تعیین شده است. هفته سلامت مردان در سال جاری با شعار کلی «مشارکت مردان، واکسیناسیون حداکثری کرونا، محافظت جمعی» نام‌گذاری شده و به تفکیک روزهای این هفته، یکم اسفندماه با شعار باورهای نادرست در زمینه واکسیناسیون علیه کووید ۱۹، دوم اسفندماه پاندمی کووید ۱۹ و سلامت روان مردان، سوم اسفندماه سلامت باروری مردان و جوانی جمعیت، چهارم اسفندماه مؤلفه‌های اجتماعی مرتبط با سلامت مردان، پنجم اسفندماه کنترل عوامل خطر کرونا در محیط کار، ششم اسفندماه سواد سلامت و نقش آن در سلامت مردان و هفتم اسفندماه نقش شیوه زندگی سالم در پیشگیری از سرطان‌های شایع مردان است.
مردان نسبت به زنان در معرض خطرات محیطی و شغلی بیشتری هستند و عادت‌های نادرستی مانند مصرف سیگار، الکل، اعتیاد و استرس شغلی در آن‌ها بیشتر است. همچنین از سوی دیگر مردان کمتر به پزشک مراجعه نموده و مراجعه به مراکز درمانی را به دلایل مختلف از جمله موانع فرهنگی تا بروز مراحل پیشرفته و خطرناک بیماری به تأخیر می‌اندازند.
بیش از دو سال از درگیری جهان با شیوع بیماری کرونا می‌گذرد و کمتر کسی فکر می‌کرد تبعات این بیماری بتواند چنین اثرات مخرب اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مشکلات متعددی در حوزه سلامت روان به همراه داشته باشد. در کنار ابتلاء به بیماری، استرس‌های ناشی از سوگ، نداشتن مراسم سوگ، مشکلات اقتصادی، معیشتی، فاصله‌گذاری اجتماعی منجر به ایجاد یا تشدید اختلالات روانی شده است.
افزایش خودکشی در مردان طی شیوع بیماری کرونا
گزارش‌های حاکی از تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تأثیرات مختلف اقتصادی اجتماعی، روان‌شناختی و بهداشتی ناشی از همه‌گیری بیماری کرونا ممکن است خطر رفتارهای خودکشی را افزایش دهد. انجام اقدامات جهانی برای مهار کووید ۱۹ مانند قرنطینه، اختلالاتی ازجمله افسردگی، اضطراب، انزوا، تنهایی، نگرانی‌های مالی، عصبانیت، تحریک‌پذیری، تعارضات در روابط، اختلال استرس پس از سانحه، ترس و افزایش مصرف الکل و دخانیات را افزایش داده و منجربه تشدید خطر بروز رفتارهای خودکشی در افراد شده است. مردان همواره در سراسر جهان و در همه گروه‌های اقتصادی و قومی نسبت به زنان میزان خودکشی بالاتری دارند و منابع فعلی نیز روند مشابهی را در مدت شیوع بیماری کرونا نشان می‌دهد.
طبق تجزیه و تحلیل شاخص‌های مردانه، مردان به علت تعاریف و باورهای فرهنگی و اجتماعی صفات مردانه و صفات متمایزکننده زنان و مردان آسیب‌پذیری بالاتری نسبت به خودکشی دارند و فشار باورهای سنتی اجتماعی خطر اقدام به خودکشی در مردان را افزایش می‌دهد. خودکشی در مردان با عواملی مانند بیکاری، موفقیت نبودن در کار، فشار روابط اجتماعی، افسردگی، ناامیدی و اختلالات مرتبط است.
تأثیر هنجارهای سنتی روی سلامت مردان
مردانی که هنجارهای سنتی مردانه‌تری دارند، بیشتر درگیر رفتارهای ناسازگار در سلامت هستند و کمتر به رفتارهای ارتقادهنده سلامتی توجه می‌کنند. مردان تمایل دارند آسیب‌پذیری را پنهان کنند، مراقبت از خود را نادیده بگیرند و با اکراه به دنبال کمک پزشکی یا تخصصی بروند. این اقدامات احتمال اثرات مخربی بر جنبه‌های مختلف سلامت جسمی و روانی مردان، وخامت بیماری و آسیب و مرگ را تشدید می‌کند.
هنجارهای سنتی مردانگی، توانایی مردان برای حمایت‌طلبی یا بیان احساسات را محدود می‌کند و خطر خودکشی را نیز افزایش می‌دهد؛ اما جامعه‌پذیری زنان در نقش‌های جنسیتی، موجب تمایل بیشتر به حفظ و ارتقای سلامتی و تغییر سبک زندگی است و این موضوع باعث پیشگیری و محافظت بیشتر زنان در برابر مشکلات سلامتی می‌شود.
در طول بحران‌ها، زنان به دلیل شبکه‌های اجتماعی، ارتباط خانوادگی و ارزشی که برای معنادار بودن زندگی قائل می‌شوند، ظرفیت‌های محافظتی بیشتری نشان می‌دهند؛ در حالی که مردان بیشتر دوست دارند آشفتگی‌های اجتماعی و فردی را بیرونی کنند. بنابراین نیاز به استراتژی‌های پیشگیری از خودکشی با هدف افزایش حفاظت از مردان آسیب‌پذیر براساس شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی مردانه در طی همه‌گیری بیماری کرونا و پس از آن اهمیت بسیار زیادی دارد. همچنین طبق گزارش‌های موجود، امید به زندگی در هنگام تولد برای زنان بیشتر از مردان بوده و شکاف امید به زندگی میان مردان و زنان افزایش یافته است.
سلامت باروری مردان
درخصوص سلامت باروری، تاکنون کمتر به مردان پرداخته شده و تمرکز عمدتاً روی زنان بوده است. مردان، همسران آن‌ها، و پرسنل بهداشتی درمانی در حفظ سلامت باروری مردان تأثیرگذار هستند. سلامت باروری، یکی از ابعاد مهم سلامت و حق همه انسان‌ها است.
با توجه به اینکه مردان حدود نیمی از جمعیت کشور و نیروی مولد و فعال کار در جامعه را تشکیل می‌دهند، از این حق مستثنی نیستند و نیازمند توجه ویژه در این بعد از سلامت هستند. داشتن سبک زندگی سالم و پرهیز از هرگونه استرس روانی و جسمی که موجب افزایش رادیکال‌های آزاد اکسیژن شود، می‌تواند توان باروری را افزایش دهد.
همچنین ورزش منظم با کاهش چربی بدن و نگهداشتن شاخص توده بدنی در محدوده سالم، موجب ارتقای کیفیت اسپرم می‌شود؛ اما ورزش‌های سنگین که دمای بدن را افزایش می‌دهد، می‌تواند تأثیر منفی بر توان باروری مردان داشته باشد.
مؤلفه‌های اجتماعی مرتبط با سلامت مردان
میزان درآمد، سطح تحصیلات، جنسیت، شغل، تغذیه، طبقه اجتماعی بسیار بیشتر از عواملی مانند عوامل بیولوژیک سبب ابتلاء به بیماری‌ها می‌شود و در سلامت انسان نقش به سزایی دارد که اگر نادیده گرفته شود، رسیدن به اهداف سلامتی و برقراری عدالت در سلامت را محال می‌کند.
وضعیت شغلی نامناسب و حقوق‌های پایین مردان امکان برخورداری آن‌ها را از بسیاری خدمات رفاهی، تفریحی و سلامتی محدود می‌کند و همه این محدودیت‌ها می‌تواند خانواده را تحت‌الشعاع قرار دهد و ازآن‌جا که در اغلب موارد، مردان خود را مسئول اصلی چنین مشکلاتی می‌دانند، آسیب بیشتری خواهند دید.
در واقع می‌توان گفت مشکلات اقتصادی در جامعه، مردان را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین گاهی اولویت را بر تأمین نیازهای افراد دیگر خانواده و حفظ سلامت آن‌ها قرار می‌دهند و به تدریج عادت می‌کنند که کمتر به سلامت خود توجه داشته باشند.
فقر مالی و مشکلات اقتصادی که مردان کشورهای جهان سومی و ایران با آن مواجه هستند، باعث شده آن‌ها کمتر به سلامت خود توجه و به پزشک مراجعه کنند؛ در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته، معاینه هر شش ماه یک‌بار مردان، اجباری است و از این طریق نسبت به وضعیت سلامت و بیماری‌هایی که دارند، آگاه می‌شوند.
نتایج یک مطالعه جدید در میان بزرگسالان میانسال در دانمارک نشان داد که تنها زندگی کردن و تجربه شکست‌های رابطه‌ای، بیشتر با میزان بالای التهاب در مردان مرتبط است. دانشمندان نیز قبلاً اثبات کردند برای مردان، طلاق یا فروپاشی یک رابطه اغلب منجربه کاهش سلامت می‌شود و با افزایش مرگ‌ومیر همراه است.
۴ علت اول مرگ در مردان
بیماری قلبی، سرطان، اضافه وزن، مصرف مواد دخانی، مواد مخدر و الکل مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در سلامتی و بیماری مردان است. چهار علت اول مرگ در مردان بیماری قلبی با ۴۰.۵ درصد، سرطان با ۱۵.۲ درصد، حوادث غیرعمدی با ۱۴.۲ درصد و بیماری تنفسی با ۷.۲ درصد است.
برنامه‌های خودمراقبتی، توجه به سلامت روانی مردان، پیشگیری از حوادث ترافیکی، برنامه‌های مستمر ورزشی، اصلاح شیوه زندگی، حذف مصرف مواد دخانی و الکل، برنامه غذایی سالم در قالب بسته‌های خدمت در شبکه بهداشتی، درمانی مورد توجه هستند.
نتایج یک تحقیق درباره رفتارهای سلامت انسان‌ها نشان می‌دهد از ۱۰ هزار مردی که مورد پرسش قرار گرفته است حدود ۷۵ تا ۸۹ درصد، بدون درنظر گرفتن میزان سن از بیماری وحشت دارند. به طور متوسط حدود ۶۶ درصد مردم به طور عموم در جامعه از بیماری وحشت دارند. این تحقیق همچنین نشان داده است که ترس زیاد و خجالت از بیماری، مانع بسیاری از مردان برای مراجعه به پزشک است.
بر اساس استدلال‌های پزشکان، ترس از بیماری در ضمیر ناخودآگاه مردان وجود دارد؛ اگرچه آگاهانه این ترس را رد می‌کنند اما در عمل از رفتن به پزشک خودداری می‌کنند. به این ترتیب بسیاری از مردان نشانه‌های بیماری را جدی نمی‌گیرند و درباره آن با کسی صحبت نمی‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند درباره بیماری خود چیزی بشنوند، زیرا به عنوان مرد نباید بیمار شوند.
سرطان‌های شایع در مردان
سرطان پروستات شایع‌ترین سرطان در مردان و پس از سرطان ریه، دومین سرطان قاتل نام‌گذاری شده است. به گزارش انجمن سرطان آمریکا حدود یک هفتم مردان در طول زندگی خود به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. دلیل اصلی سرطان پروستات، رشد بدون کنترل سلول‌ها در غده پروستات است. سابقه خانوادگی و نژاد در احتمال ابتلاء به این بیماری مؤثر است و کنترل وزن، رژیم غذایی سالم و اجتناب از سیگار در جلوگیری از آن نقش مهمی دارد.
سرطان ریه (به‌جز سرطان پوست) دومین سرطان شایع در زنان و مردان است. از هر ۱۴ مرد، یک نفر به سرطان ریه مبتلا می‌شود. احتمال ابتلاء به سرطان ریه در مردان سیگاری بیشتر است. دلیل اصلی سرطان ریه، رشد کنترل نشده سلول‌های غیرطبیعی در یک یا هر دو ریه است که به مرور منجربه شکل‌گیری تومور و اختلال در عملکرد ریه می‌شود. اجتناب از سیگار و دود آن، مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از سرطان ریه است.
سرطان روده بزرگ، سومین سرطان شایع در مردان است و به طور متوسط از هر ۲۱ مرد، یک نفر به آن مبتلا می‌شود. رشد و تکثیر سلول‌های سرطان روده تقریباً سریع است. غربالگری منظم سرطان، ورزش منظم، اجتناب از سیگار و الکل، مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از سرطان روده هستند.
سرطان مثانه چهارمین سرطان شایع در میان مردان است. معمولاً سرطان مثانه در افراد ۵۵ سال به بالا دیده می‌شود و متوسط سن مبتلایان ۷۳ سال است. بر اساس آمار، از هر ۲۶ مرد یک نفر به سرطان مثانه مبتلا می‌شود. معمولاً سرطان مثانه از بافت پوشش مثانه آغاز می‌شود و در نوع تهاجمی توسط سیستم لنف در سراسر بدن پخش می‌شود و به روده، کلیه، کبد و ریه حمله می‌کند.
ملانوم، شایع‌ترین نوع سرطان پوست و مهم‌ترین عامل مرگ ناشی از سرطان پوست است. گرچه متوسط سن مبتلایان به سرطان پوست ۶۳ سال است، ولی در افراد کمتر از ۳۳ سال نیز دیده می‌شود. اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از سرطان پوست است.
پارادوکس بقا در مردان
در سلامت مردان شاهد آیتم پارادوکس بقا هستیم؛ یعنی مردانی هستند که به ظاهر، همه تصور می‌کنند آن‌ها از لحاظ جسمی نسبت به زنان قوی‌ترند، همچنین باور دیگری داریم که ناتوانی و مشکلات در بین مردان بسیار کمتر است، اما با مقایسه همه گروه‌های سنی از کودک تا سالمند می‌بینیم میزان مرگ‌ومیر مردان بالاتر از زنان است؛ حتی گاهی اوقات در زمینه پارادوکس بقایی وضعیت مردان ناهمخوانی وجود دارد.
سواد سلامت در مردان
اصطلاح «سواد سلامت بهداشتی» به مفهوم یک مهارت شناختی و به عنوان مسئله‌ای مهم و تأثیرگذار در نظام مراقبت سلامت است که نخستین بار در سال ۱۹۷۴ میلادی، در یک میزگرد آموزشی در مورد آموزش بهداشت، مطرح شد و از آن زمان تاکنون این مفهوم در موارد متعددی از سوی محققان حوزه‌های سوادآموزی و سلامت، مورد بحث قرار گرفته و تعاریف گوناگونی برای آن ارائه شده است.
سواد سلامت در واقع مجموعه‌ای از دانسته‌ها و آگاهی‌ها است که برای تمام افراد جامعه، از یک شهروند عادی گرفته تا یک متخصص در این حوزه، ضروری است. این مجموعه آگاهی‌ها کمک می‌کنند تا همه افراد جامعه و در نهایت کل یک جامعه زندگی سالم‌تری را تجربه کنند.
تقریباً دو سوم از مردان مبتلا به اختلالات سلامت روان هرگز دنبال معالجه و درمان نیستند، این مسئله به عنوان یک زنگ خطر برای جامعه مردان محسوب می‌شود، زیرا مردان اغلب وقتی احساس می‌کنند که به آخر خط رسیده‌اند، درخواست کمک می‌کنند و در آن زمان شاید دیگر این کمک‌ها مؤثر واقع نشود و به احتمال زیاد از مکانیسم‌های مقابله کننده مخرب و جبران‌ناپذیر مانند خودکشی، استفاده خواهند کرد.
کمبود توجه می‌تواند این باور اشتباه را ایجاد کند که «هیچ‌کس به وضعیت سلامت روان مردان اهمیت نمی‌دهد» و بیان آن موجب داوری و قضاوت از طرف دوستان، خانواده و اطرافیان خواهد شد در نهایت منجر به کاهش استفاده مردان از مؤثرترین راهبرد افزایش سلامت روان می‌شود؛ بنابراین اولین قدم برای استفاده از این راهکار مهم و مؤثر، تغییر نگرش جامعه در رابطه با بهداشت روانی مردان، به خصوص قضاوت‌های پیرامون درخواست کمک از طرف آنان است. حقیقت این است که همه ما بدون توجه به جنسیت به حمایت حرف‌های دیگران در مقطعی از زندگی خود نیاز داریم و برداشتن این کلیشه‌ها باید در اورژانس سلامت روان مردان قرار گیرد.
تأثیر زندگی سالم در حفظ سلامت مردان
نتایج یک کارآزمایی کنترل شده جدید روی مردان نشان داد که بهبود رژیم غذایی، تنها به مدت سه هفته علائم افسردگی را کاهش می‌دهد و می‌تواند اثربخشی طولانی مدتی در افزایش خلق‌وخو ایجاد کند. مغز مردان به مواد مغذی خاصی از جمله پروتئین و ویتامین‌ها نیاز دارد تا مواد شیمیایی موجود در آن به خوبی کار کند.
برخی از مواد مغذی از جمله اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین B و D، اسید فولیک و روی در سلامت روان مردان دخالت دارد. این مواد پیش‌سازهایی هستند که میزان آن‌ها با علائم افسردگی مرتبط است و معمولاً کمبود این مواد و سایر مواد مغذی، می‌تواند علائم بیماری روانی مردان را افزایش دهد، مراقبت از خود از لحاظ جسمی در درازمدت فواید خوبی برای بهزیستی ذهنی مردان ایجاد خواهد کرد.
راهکارهای حفظ سلامت در طی شیوع بیماری کرونا
از طریق تلفن یا شبکه‌های مجازی با کسانی که به آن‌ها اعتماد دارید (دوستان، آشنایان) در ارتباط باشید و در مورد احساسات و نگرانی‌ها با آن‌ها صحبت کنید. ارتباط با افرادی که با آن‌ها صمیمی هستیم یکی از بهترین روش‌هایی است که می‌تواند اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی را در زمان قرنطینه کاهش دهد.
از دوستان خود کمک بخواهید؛ مجبور نیستید به تنهایی با شرایط استرس‌زا مقابله کنید. همچنین عبادت و راز و نیاز با خداوند بسیار تسلی‌بخش است. نظم معمول زندگی خود را حفظ کنید و امور معمول روزانه را انجام دهید. خواب ناکافی و تغذیه نامرتب و ناسالم، سطح استرس را افزایش می‌دهد.
زمان کافی برای استراحت و خواب اختصاص دهید و تغذیه خوب و سالمی داشته باشید. همچنین فعالیت بدنی و ورزش را فراموش نکنید و زمانی را به انجام فعالیت‌های مورد علاقه یا لذت‌بخش اختصاص دهید.
به هیچ‌وجه از سیگار و الکل و سایر مواد روان‌گردان برای کاهش استرس خود استفاده نکنید. افکار منفی را از خود دور کنید. افکار منفی نه تنها کمکی به بهتر شدن اوضاع نمی‌کند، بلکه سطح اضطراب را افزایش می‌دهد. با خود فکر کنید، قرار نیست این وضعیت تا ابد ادامه پیدا کند. از روش‌های آرام‌سازی استفاده کنید و مراقب سلامت روان خود و فرزندان خود باشید.
نظر شما