به گزارش خبرنگار ایمنا، سنگ‌های کلیه رسوبات سختی است که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند. اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود. اگر کسی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص اورولوژی می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند.
علائم سنگ کلیه
سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمی‌کند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. مشکلات از زمانی آغاز می‌شود که سنگ در کلیه جابه‌جا می‌شود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد. در این حالت، برخی یا همه موارد دیده می‌شود که عبارتند از:
- درد شدید و متناوب در پهلو و پشت، پایین‌تر از سطح دنده‌ها که ممکن است به پایین شکم تیر بکشد
- سوزش ادرار
- ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
- ادرار بدبو یا تیره
- تهوع و استفراغ
- احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
- افزایش تعداد نوبت‌های دفع ادرار بیش از حد عادی
- تب و لرز در صورت وجود عفونت
- کم شدن حجم ادرار
یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند.، با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون می‌شود.
علل سنگ کلیه
سنگ کلیه معمولاً یک علت واحد و مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل می‌شود. در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به هم و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اگر این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ را تسریع می‌کنند.
عوامل خطر ساخته شدن سنگ در کلیه
مواردی که ریسک ساخته شدن سنگ در کلیه را افزایش می‌دهد عبارتند از:
سابقه شخصی یا خانوادگی. اگر کسی در خانواده شما دارای سنگ کلیه می‌باشد، شما بیشتر از افراد معمولی احتمال دارد مبتلا به سنگ کلیه شوید. و اگر شما در حال حاضر یک یا چند سنگ در کلیه دارید، شما در معرض سنگ‌های دیگر هستید.
کم شدن آب بدن. نوشیدن روزانه ی آب می‌تواند خطر ابتلاء به سنگ کلیه را کاهش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند و کسانی که زیاد عرق می‌کنند ممکن است در خطر بالاتری نسبت به دیگران باشند.
رژیم‌های غذایی خاص. خوردن رژیم غذایی که سرشار از پروتئین، سدیم و قند است ممکن است خطر ابتلاء به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این امر به ویژه با یک رژیم غذایی با سدیم بالا صادق است. سدیم بیش از حد در رژیم غذایی خود مقدار کلسیمی که از کلیه‌ها باید فیلتره شوند را افزایش می‌دهد و به طور قابل توجهی خطر ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
چاقی.شاخص توده‌ی بدنی بالا (BMI)، اندازه دور کمر زیاد و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلاء به سنگ کلیه در ارتباط است.
بیماری‌های دستگاه گوارش و عمل‌های جراحی. جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند باعث تغییر در روند گوارش جذب کلسیم و آب شود و ریسک ساخته شدند سنگ در کلیه را افزایش دهد.
دیگر شرایط پزشکی. بیماری‌ها و شرایطی که ممکن است خطر ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش دهند شامل: اسیدوز کلیه، سیستینوری، هیپرپاراتیروئیدیسم، برخی داروها و برخی از عفونت‌های دستگاه ادراری.
انواع سنگ کلیه
اگر نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علل تشکیل سنگ را بهتر درک می‌کنیم و پزشک متخصص اورولوژی بهتر می‌تواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن ما را راهنمایی کند. بنابراین، در صورت امکان بهتر است سنگ را برای تعیین جنس به آزمایشگاه تحویل بدهیم
انواع سنگ کلیوی به لحاظ ترکیبات سنگ عبارتند از:
سنگ کلسیمی
بیشتر سنگ‌های کلیه از جنس کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم. اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید می‌شود، برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند.
علاوه بر غذاهایی که می‌خوریم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم غلظت کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند.
سنگ‌های کلیه ممکن است از جنس فسفات کلسیم هم باشند. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای میگرنی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ کلیه شوند.
سنگ ستراویتی
این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد می‌شود مانند عفونت دستگاه ادراری. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند و معمولاً اندازه بزرگی دارند؛ به همین دلیل حرکت نمی‌کنند و علامت زیادی ندارند.
سنگ اسید اوریکی
این نوع سنگ کلیه در شخصی ایجاد می‌شود که مایعات کمی می‌نوشد ولی بدنش آب زیادی از دست می‌دهد. کسانی که غذاهای سرشار از پروتیین می‌خورند یا اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند.
سنگ سیستینی
این نوع سنگ فقط در کسانی دیده می‌شود که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند.
پیشگیری از سنگ کلیه
- ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی و برخی داروها می‌توانند برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه کمک کنند.
- تغییر شیوه زندگی برای پیشگیری از سنگ کلیه
کارهای مفید برای پیشگیری از این بیماری عبارتند از:
- نوشیدن آب فراوان در طول روز به اندازه‌ای که احساس تشنگی نداشته باشیم و ادرار بی‌رنگ یا به رنگ زرد روشن باشد. در هوای گرم لازم است آب بیشتری بنوشیم.
- غذاهای پر اگزالات کمتر بخوریم. ریواس، چغندر، اسفناج، مغزیات، چای، شکلات و محصولات سویا اگزالات فراوانی دارند.
- در رژیم غذایی خود از نمک و پروتئین حیوانی کمتر استفاده کنیم.
- به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهیم اما در خوردن مکمل حاوی کلسیم محتاط باشیم.
- کلسیم موجود در غذاها احتمال ایجاد سنگ کلیه را زیاد نمی‌کند.
- خوب است به طور کلی در این مورد با یک کارشناس تغذیه مشورت کنیم.
روش‌های تشخیص سنگ کلیه چیست؟
پروسه تشخیص:
در صورتی که فردی علائم بیان شده را در خود مشاهده کرد در ابتدا باید به پزشک عمومی مراجعه کند. سپس با معاینه و بررسی وجود بیماری در خانواده و اقوام نزدیک، در صورت شک به سنگ سازی کلیه بیمار به پزشک متخصص دستگاه دفع ادرار، اورولوژیست (Urologist) ارجاع داده می‌شود. برخی از تست‌های پنل بیماری‌های کلیوی ممکن است با صلاحدید پزشک برای تشخیص بیماری درخواست داده شود.
تست‌های آزمایشگاهی:
آزمایش اندازه گیری کمی اوره / نیتروژن اوره خون (Blood urea nitrogen, BUN): این آزمایش برای اندازه گیری میزان نیتروژن اوره موجود در خون به منظور بررسی عملکرد کلیه صورت می‌گیرد.
آزمایش کراتین (Creatinine): در این تست میزان کراتین موجود در خون و ادرار به منظور بررسی عملکرد کلیه، اندازه گیری می‌شود.
آزمایش کامل ادرار (Urine analysis, urinalysis): این تست به منظور بررسی وجود خون، سلول‌ها خونی، بلورهای تشکیل شده در ادرار و همچنین انواع میکروب‌ها و عفونت‌ها می‌پردازد
آزمایش خون برای اندازه گیری کمی اسید اوریک (Uric acid)، اندازه گیری کمی کلسیم (Calcium) و اندازه گیری کمی فسفر (Phosphorus)
مواد غذایی و نوشیدنی‌های مناسب جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه
در صورتی که می‌خواهید از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنید، هر آنچه که می‌خورید و می‌نوشید به همان اندازه آنچه که نباید بخورید و بنوشید بسیار حائز اهمیت است. در اینجا چند قانون مهم برای در ذهن نگه داشتن وجود دارد.
هیدراته بمانید
مایعات به ویژه آب، به رقیق کردن مواد شیمیایی تشکیل دهنده سنگ کلیه کمک می‌کند. بنابراین سعی کنید روزانه حداقل ۱۲ لیوان آب بنوشید.
مصرف مرکبات خود را افزایش دهید
میوه‌ها از خانواده مرکبات و آب آنها به دلیل حاوی بودن سیترات طبیعی در کاهش و جلوگیری از تشکیل سنگ‌ها کمک می‌کنند. منابع خوب مرکبات شامل لیمو، پرتقال و گریپ فروت می‌شوند.
کلسیم (ویتامین D) زیاد مصرف کنید
در صورت پایین بودن میزان کلسیم شما، سطح اگزالات می‌تواند افزایش یابد. کلسیم دریافتی از مواد غذایی بهتر از کلسیم موجود در مکمل‌ها است، زیرا این عوامل با تشکیل سنگ کلیه در ارتباط هستند. منابع خوب کلسیم شامل شیر، ماست، پنیر و انواع دیگر لبنیات می‌شود. منابع گیاهی کلسیم شامل حبوبات، توفو کلسیم، سبزیجات سبز تیره، آجیل، مغزها و شیره سیاه است. اگر طعم شیر گاو را دوست ندارید، یا اگر با شما سازگار نیست، شیر بدون لاکتوز، شیر غنی شده با سویا یا شیر بز را امتحان کنید.
همچنین اطمینان حاصل کنید که هر روز غذاهای مملو از ویتامین D را در رژیم غذایی خود می‌گنجانید. ویتامین D به بدن در جذب کلسیم بیشتر کمک می‌کند. امروزه بسیاری از غذاها با ویتامین D غنی شده اند. همچنین این ویتامین در ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون، زرده تخم مرغ و پنیر یافت می‌شود.
مواد غذایی مضر برای سنگ کلیه
مصرف نمک را محدود کنید
سطح بالای سدیم در بدن، می‌تواند سبب افزایش سطح کلسیم در ادرار شود، از افزودن نمک به مواد غذایی اجتناب کنید و برچسب‌های روی غذاهای فرآوری شده را به منظور دریافت میزان سدیم آنها بررسی کنید. فست فود نیز به اندازه مصرف مرتب غذاهای رستوران سرشار از سدیم است. در صورت امکان در هنگام سفارش غذا از بیرون از آنها بخواهید که هیچ نمکی را به آنچه سفارش می‌دهید اضافه نکنند. همچنین، به محتویات نوشیدنی‌های خود توجه کنید. برخی از آب میوه‌های گیاهی نیز از سطح بالای سدیم برخودار هستند.
مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید
بسیاری از منابع پروتئین مانند گوشت قرمز، مرغ، ماکیان، ماهی و تخم مرغ میزان اسید اوریک شما را افزایش می‌دهند. خوردن مقادیر زیادی از پروتئین همچنین باعث کاهش ماده شیمیایی سیترات در ادرار می‌شود. کار سیترات جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است. سایر گزینه‌های پروتئین حیوانی شامل quinoa، توفا (لعاب لوبیا)، هوموس، دانه چیا و ماست یونانی می‌باشد. از آنجا که پروتئین برای سلامت کلی بدن حائز اهمیت است، درباره میزان مصرف روزانه آن با پزشک خود مشورت کنید.
اگزالات را از رژیم غذایی حذف کنید
مواد غذایی حاوی اگزالات را به طور هوشمندانه مصرف کنید. غذاهای سرشار از این ماده شیمیایی ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. اگر شما پیشتر نیز سنگ کلیه داشته اید، بهتر است اگزالات را از رژیم غذایی خود به طور کامل حذف کنید یا مصرف آن را کاهش دهید.
شکلات، چغندر، آجیل، چای، اسفناج و سیب زمینی‌های شیرین غذاهای سرشار از اگزالات است، در صورتی که سعی در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه دارید، با پزشک خود درباره میزان محدودیت مصرف این غذاها مشورت کنید. اگر غذاهای حاوی اگزالات را مصرف می‌کنید، حتماً باید یک منبع کلسیم را همراه با آن بخورید یا بنوشید. این امر در اتصال اگزالات به کلسیم در هنگام هضم و پیش از آنکه به کلیه‌های شما برسد، کمک می‌کند.
افرادی که سنگ کلیه دارند قهوه نخورند
به طور کلی مصرف قهوه عامل ایجاد سنگ کلیه نیست اما مصرف زیاد قهوه در افراد مبتلا به سنگ کلیه باعث بدتر شدن سنگ کلیه می‌شود زیرا کافئین موجود در قهوه میزان کلسیم را افزایش داده و کلسیم عامل ایجاد سنگ کلیه می‌باشد.
قهوه سرشار از کافئین است و می‌تواند تأثیرات مستقیمی روی اعضای داخلی بدن ایجاد کند. نوشیدنی‌هایی مانند: آب هندوانه، آب چغندر، آب خیار و غیره می‌توانند برای عملکرد بهتر کلیه‌ها مؤثر باشند، برخی از نوشیدنی‌ها برای کلیه‌ها مضر بوده و اگر کلیه‌ها مشکل جدی داشته باشند، نباید مصرف شوند.
قهوه در دنیا پر طرفدار است، که محققان سعی کرده اند تمام جوانب آن را بررسی کرده و اینکه قهوه چه بیماری‌هایی را ایجاد کند و یا تسکین دهنده چه بیماری‌هایی باشد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند باید قهوه کمتری در روز بنوشند و هفته‌ای دو بار از این نوشیدنی استفاده کنند. کافئین موجود در قهوه میزان کلسیم در ادرار را بالا می‌برد، اگر کلسیم در ادرار افرادی که مستعد سنگ هستند، زیاد شود منجر به تولید سنگ می‌شود. دفع سنگ بسیار دردناک است و کسانی که سابقه سنگ کلیه را دارند بایستی در مصرف مواد غذایی دقت کنند و فعالیت بدنی داشته باشند.
مضرات قهوه برای کلیه
مصرف قهوه بر روی عملکرد کلیه تأثیر مثبتی دارد و ابتلاء به بیماری مزمن کلیه را کم می‌کند. اما مصرف روزانه قهوه را محدود کرده و از نوشیدن بی رویه اجتناب کنید. کافئین قهوه باعث افزایش جریان خون، فشارخون و فشار در کلیه‌ها می‌شود.
قهوه و بیماری کلیوی ژنتیکی
کافئین می‌تواند خطر رشد کیست کلیه را در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی پلی کیستیک غالب اتوزومی افزایش دهد. مصرف قهوه به عنوان یک عامل خطر برای پیشرفت بیماری کلیوی پلی کیستیک غالب اتوزومی شناخته نشده است.
خطر سنگ کلیه
سنگ‌های اگزالات یکی از رایج‌ترین انواع سنگ کلیه است و اتفاقاً یکی از منابع اصلی اگزالات در رژیم غذایی ما قهوه معمولی است. بنابراین، بیماران مبتلا به سنگ کلیه، به ویژه آنهایی که دارای سنگ اگزالات کلسیم هستند، هنوز هم باید قهوه را به عنوان یک عامل خطر احتمالی در نظر بگیرند.
راهکارهای درمان سنگ کلیه
روش‌های درمانی متنوعی برای سنگ کلیه وجود دارد. پزشک معالج بر اساس اندازه سنگ کلیه روش مناسب را برمی‌گزیند.
درمان سنگ کلیوی کوچک
سنگ‌های کلیوی ریز نیاز به درمان تهاجمی مانند سنگ‌شکن ندارند و به طور معمول با انجام کارهای زیر دفع می‌شوند:
نوشیدن آب فراوان (روزانه دو تا سه لیتر)
داروهای مسکن غیرنسخه‌ای طبق مشورت با دکتر داروساز
داروهای نسخه‌ای شل‌کننده عضلات میزنای، بنا به تجویز پزشک معالج
درمان سنگ کلیوی بزرگ
برخی از سنگ‌های کلیوی درشت هستند و از طریق روش‌های گفته شده در بالا دفع نمی‌شوند یا با خونریزی یا عفونت دستگاه ادراری همراه هستند؛ این سنگ‌ها شاید به درمان‌های زیر نیاز پیدا کنند:
سنگ‌شکنی با دستگاهی که امواج صوتیِ آن، سنگ کلیه را خرد می‌کند.
این کار حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و ممکن است کمی درد داشته باشد و به همین دلیل ممکن است یک آرامبخش یا بیهوشی خفیف به فرد داده شود.
جراحی کلیه برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ
استفاده از آندوسکوپی (فرستادن لوله باریک حاوی نور به نام اورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه) برای پیدا کردن سنگ در میزنای و خرد کردن آن با ابزار ویژه.
این کار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
جراحی غده پاراتیرویید (در مواردی که پرکاری این غده عامل ایجاد سنگ کلیه است).
نظر شما