به گزارش خبرنگار ایمنا، برای جلوگیری از خام‌فروشی محصولات زراعی اقدامات ارزشمندی به عمل آمده است، اما متأسفانه کافی نبوده و همچنان بخش قابل توجهی از محصولات زراعی ما به شکل خام و بدون ایجاد ارزش افزوده صادر می‌شود.
خام‌فروشی مواد زراعی در حالی است که می‌توان با کمک نخبگان ایرانی و با استفاده از صنایع تبدیلی، تکمیلی و صنایع بسته‌بندی و فرآوری، محصولات زراعی را با چندین برابر قیمت در بازارهای بین‌المللی عرضه و ده‌ها برابر بهای فروش خام، درآمد عاید کشور کرد. یکی از آسیب‌هایی که خام‌فروشی محصولات زراعی به دنبال دارد، رکود صنعت "فیتوشیمی" است.
فیتوشیمی یا شیمی گیاه Phytochemistry دانش بررسی و مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهی است. به بیان دیگر می‌توان گفت این علم شاخه‌ای از علم شیمی است که موضوع آن، مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهان است که از جمله آنها، متابولیت‌های ثانویه گیاهی است. این شاخه علمی در طول قرون متمادی نقشی اساسی در صنایع داشته است.
برای آشنایی بیشتر با علم فیتوشیمی و آسیبی که خام‌فروشی محصولات زراعی برای آن به دنبال دارد با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
علت سردرگمی دانشجویان شیمی در انتخاب گرایش تحصیلات تکمیلی چیست؟
دانشجویان رشته شیمی در زمان انتخاب گرایش برای ادامه تحصیلات خویش در مقاطع تحصیلات تکمیلی استخدام در شرکت‌های دولتی یا شرکت‌هایی مانند پتروشیمی، نفت، پالایشگاه‌ها را بیشتر مد نظر دارند؛ ولی اگر همین دانشجویان نگاهی گذرا به تحصیلات تکمیلی در کشورهای دیگر داشته باشند و با افراد موفق در این زمینه به گفتگو بنشینند؛ متوجه حضور کارآفرینان و شرکت‌های دانش بنیان موفقی خواهند شد که توانسته‌اند درآمدهای خوبی نیز نه تنها برای خود بلکه برای گروهی دیگر از افراد ایجاد کنند.
پول‌سازترین رشته شیمی در مقاطع تحصیلات تکمیلی کدام‌است؟
یکی از آن شاخه‌های پول ساز رشته شیمی، شیمی ترکیبات طبیعی یا فیتوشیمی نام دارد. این شاخه جذاب به ماده‌های درون گیاه و عصاره آن می‌پردازد؛ مثلاً عامل تندی فلفل کپسایسین، عامل رنگ زرد چوبه: کورکومین و عامل بوی نامطبوع سیر: آلیسین نام دارد. علم نوین خارج کشور در ۱۰ سال گذشته تمرکز خاصی را بر ماده‌موثر گیاهان معطوف کرده است. از طریق ماده‌موثر و عصاره یا اسانس گیاهان محصولات زیادی مانند لوازم آرایشی بهداشتی، کرم، صابون، عطر، مکمل و داروی‌های ضد سرطانی ساخته می‌شود.
آیا در ایران شرایط اشتغالزایی پایدار با استفاده از فیتوشیمی وجود دارد؟
بله؛ ۹۸ درصد محصولات زراعی جهان در ایران قابلیت کشت دارد، اما اشتغالزایی از طریق فیتوشیمی به فرآوری محصول در شهرها بستگی دارد. کاشان با عصاره‌گیری از گیاهان طبیعی محصولاتی را به اروپا و آمریکا صادرات می‌کند، اما در چهارمحال بختیاری که کرفس کوهی را به عنوان یک برند در اختیار دارد به دلیل عدم استقبال از فرآوری محصول تنها به خام فروشی پرداخته می‌شود؛ برای کسی نیز اهمیتی ندارد که با این گیاه می‌توان اشتغالزایی پایدار ایجاد کرد.
آیا راه‌اندازی یک کسب و کار در زمینه جداسازی اسانس گیاهان به سرمایه زیادی نیاز دارد؟
خیر؛ فرآوری عصاره و اسانس محصولات طبیعی تا چند سال آینده اشتغال پایداری برای شرکت‌هایی نوپا و دانش بنیان فراهم خواهد آورد. اگر دانش‌آموختگان رشته فیتوشیمی به جداسازی عصاره و اسانس محصولات زارعی روی بیاورند حتی با بودجه‌ای اندک و یک گلخانه کوچک می‌توانند به درآمدی پایدار بیاندیشند. گوجه نگینی، زیتون سیاه و فلفل دلمه‌ای رنگی وقتی که آمدند انقلابی در صنایع غذایی کشور ایجاد کردند.
آیا تنها استفاده از تکنیک‌های فیتوشیمی می‌تواند در ایران بازار مصرف محصولات طبیعی ایجاد کند؟
خیر؛ در کشور اندونزی به لوازم آرایشی بهداشتی اهمیت ویژه‌ای داده می‌شود و یکی از شرایط مهم برای مصرف محصولات آرایشی بهداشتی استفاده از مواد طبیعی در ساختار آن‌هاست، اما در ایران به این مسئله اهمیتی داده نمی‌شود و صرفاً برند بودن آن برای اغلب مصرف‌کنندگان مهم است. همانگونه که تمام شرکت‌های آرایشی بهداشتی دنیا به سمت استفاده از منابع طبیعی رفته‌اند، در ایران با استفاده از تکنیک‌های فیتوشیمی می‌توانیم تولید کننده لوازم آرایشی بهداشتی طبیعی باشیم ولی باید از طرفی نیز فرهنگ‌سازی استفاده از این محصولات انجام شود تا تولید کننده بتواند بازار هدف را در اختیار بگیرد.
آیا از پوست میوه نیز می‌توان اسانس استخراج کرد؟
بله؛ از پوست انبه و گریپ‌فروت عصاره گیری می‌شود؛ بیش از ۷۵ درصد ویژگی‌های گریپ‌فروت در پوست میوه وجود دارد. برخی این میوه را فقط به داشتنی طعمی تلخ و مفید بودن برای فشار و قند خون می‌شناسند. نزدیک به ۱۰ ماده مؤثر در پوست گریپ‌فروت وجود دارد؛ نرینجین، لوتکاتون (حشره کش طبیعی)، لیکوپن (عامل ضد سرطان) و پکتین (به عنوان پاستیل طبیعی از آن نام می‌برند) نمونه‌هایی از این مواد مؤثر است.
نظر شما