فوبیا چیست؟ + انواع، تست، معنی و درمان

به گزارش ایمنا، همه انسان‌ها در طول زندگی احساس ترس به درجات مختلف را تجربه کرده‌اند. ترسی که جز احساسات طبیعی زندگی روزمره به شمار می‌رود هنگامی که شدید، غیرمنطقی و بیمارگونه شود؛ سلامت روان و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نام «فوبیا» را به خود می‌گیرد. ترس باعث می‌شود تا ما از خطر در امان بمانیم. فوبیا ارتباط زیادی با خطر ندارد؛ افراد زیادی با فوبیا درگیر هستند. فردی که به فوبیا دچار می‌شود؛ دچار ترس و اضطرابی غیر موجه می‌شود ولی نمی‌تواند کاری درباره این احساس انجام دهد.

معنی فوبیا

فوبیا از کلمه phobia برگرفته شده و به معنای ترس از چیزی است. معمولاً با نگارش مسئله ترس قبل کلمه فوبیا مواجه هستیم. فوبیا نوعی بیماری پایدار از ترس در فرد است که باعث اختلال در زندگی روزمره وی می‌شود. فوبیا بر خلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است؛ هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است.

بسیاری از ما، اشیا یا وضعیت‌ها و مکان‌های خاصی را دوست نداریم، اما این به‌معنای داشتن فوبیا نیست؛ فوبیا یعنی احساس ترس بسیار شدید و وحشت‌گونه که زندگی معمولی فرد را دچار مشکل می‌کند.

فوبیاهای خاص

فوبیاهای خاص شامل فوبیا از یک شیء یا موقعیت خاص است. فوبیاهای خاص معمولاً شامل فوبیا از موقعیت‌های خاص (به عنوان مثال، ارتفاع، پرواز، آسانسور)، شرایط پزشکی (به عنوان مثال، خون، سوزن، دندان‌پزشکان)، طبیعت / تأثیرات محیطی (به عنوان مثال، آب، گردباد، زلزله)، یا حیوانات (به عنوان مثال، مارها، سگ‌ها، زنبورها) است.

فوبیا اجتماعی

فوبیاهای اجتماعی شامل ترس و بیش از حد از خجالت کشیدن یا ارزیابی منفی در یک موقعیت اجتماعی را در پی دارد. فرد مبتلا به فوبیا اجتماعی از انجام فعالیت‌هایی در جمع، مانند صحبت کردن، که در آن دیگران در معرض قضاوت قرار می‌گیرند، پرهیز می‌کند.

آگورافوبیا

آگورافوبیا (بازارهراسی یا گذرهراسی) یک نوع اختلال اضطرابی است که در آن فرد از یک موقعیت خاص می‌ترسد و از آن موقعیت دوری می‌کند. علائم آگورافوبیا به طور معمول منجر به محدودیت‌های بیشتر در زندگی فرد مانند اجتناب از رانندگی، ازدحام جمعیت یا فضای باز بزرگ می‌شود.

انواع فوبیا

انجمن روان‌پزشکی آمریکا بیشتر از ۱۰۰ نمونه‌ی مختلف از فوبیا را به رسمیت شناخته است که در ادامه به صورت تیتر وار با برخی از آنها آشنا می‌شویم:

• آرچنوفوبیا (عنکبوت هراسی): عنکبوت هراسی به ترس از عنکبوت گفته می‌شود. آرچنوفوبیا (عنکبوت هراسی) زنان را چهار برابر بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• اوفیدیوفوبیا (مار هراسی)
• آکروفوبیا (ترس از ارتفاع): ترس از بلندی یکی از فوبیاهای مطرح در دنیاست. پنج درصد از مردم عادی از این نوع فوبیا رنج می‌برند.
• آگروفوبیا (ترس از حضور در مکان‌های شلوغ): ترس از حضور در فضاهای باز یا پرجمعیت آگروفوبیا نامیده می‌شود. افرادی که دچار آگروفوبیا هستند معمولاً زندگی اجتماعی ندارند و از خانه خارج نمی‌شوند.
• کینوفوبیا (سگ هراسی): ترس افراد از سگ، از سگ‌های کوچک گرفته تا سگ‌های نگهبان بزرگ باعث ایجاد ترس در افرادی می‌شوند که دچار سگ هراسی هستند.
• آسترافوبیا (رعد و برق هراسی، ترس از طوفان و رعد و برق)
• کلاستروفوبیا (تنگنا هراسی یا ترس از مکان‌های بسته)
• مایسوفوبیا (آلودگی هراسی یا ترس از آلودگی و کثیفی)
• آرئوفوبیا (پرواز هراسی)
• ترایپوفوبیا (ترس از حفره‌های نامتقارن): یکی از فوبیاهای رایج است؛ افرادی که دچار تراپوفوبیا می‌شوند، هنگام نگاه کردن به سطحی که سوراخ‌های کوچکی که در کنار هم جمع شده دارد (مثل لانه زنبور و انار) احساس وحشت می‌کنند.
• کاراسینوفوبیا (سرطان هراسی)
• داناتوفوبیا (مرگ هراسی)
• گلوسوفوبیا (ترس از صحبت کردن در برابر جمع)
• مونوفوبیا (تنهایی هراسی یا ترس از تنها بودن)
• آتیچیفوبیا (شکست هراسی): تنها عامل بزرگ در برابر موفقیت
• اورنیثوفوبیا (پرنده هراسی)
• آلکتروفوبیا (ترس از مرغ و خروس و جوجه)
• انچلوفوبیا (ترس از جمعیت)

گاهی فوبیا دلیل خاصی ندارد ولی گاهی تغییرات اجتماعی، لیست احتمالی فوبیاها را تغییر خواهد داد. برای مثال نوموفوبیا (nomophobia) ترس بودن بدون گوشی موبایل یا کامپیوتر است. در واقع این نوع فوبیا نوعی ترس پاتولوژیک دور بودن از تکنولوژی است.

علائم فوبیا

فرد مبتلا به فوبیا علائم و نشانه‌های زیر را تجربه می‌کند. این علائم در میان بسیاری از انواع فوبیا مشترک هستند:

• احساس اضطراب غیر قابل کنترل در مواجه با منبع ترس
• احساس دوری کردن از منبع ترس به هر قیمتی
• ناتوانی از عملکرد صحیح در هنگام مواجه با عوامل تحریک کننده
• آگاه بودن به اینکه ترس غیر معمول و اغراق شده بوده و ترکیبی از ناتوانی کنترل احساسات است

فرد هنگام مواجه با چیزی که منجر به فوبیای او می‌شود، اضطراب شدید و احساس وحشت فزآینده‌ای را تجربه خواهد کرد. اثرات فیزیکی این احساسات شامل موارد زیر است:

• تعریق زیاد
• تنفس غیر طبیعی
• ضربان قلب بالا
• لرزش
• تب و لرز
• احساس خفگی
• درد سینه و احساس گرفتگی در سینه
• حس پرواز پروانه‌ها در شکم (حسی جسمی در انسان است که حس شلوغی در معده است و ناشی از افت جریان خون به این عضو است. این اتفاق نتیجه ترشح آدرنالین در یک پاسخ جنگ یا گریز است، که به افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌انجامد و در نتیجه باعث ارسال شدن خون بیشتر به ماهیچه‌ها می‌شود)
• احساس سوزن سوزن شدن دست و پا
• خشکی دهان
• گیجی و توهم
• تهوع
• سرگیجه
• سردرد

تست فوبیا

برای اینکه متوجه شوید مبتلا به اختلال اضطراب هستید یا خیر به سوالات زیر پاسخ دهید تا سلامت روانی خود را بسنجید.

آیا تاکنون موارد زیر را تجربه کرده‌اید؟

ابتلاء به یک اختلال همزمان با اضراب فرآیند درمان و تشخیص را طولانی‌تر می‌کند. معمولاً افسردگی همراه با اضطراب روی می‌دهد با توجه به این مسئله به سوالات زیر پاسخ دهید.

آیا در اکثر مواقع روزها احساسات زیر را تجربه می‌کنید؟

برای بررسی نتیجه به سوالاتی که پاسخ بله داده‌اید امتیاز یک و برای پاسخ خیر امتیاز صفر بدهید و در ادامه امتیازات را جمع کنید:

اگر امتیاز شما زیر ۵ باشد، احتمالاً شما درگیر فوبیا نیستید.

اگر امتیاز شما بین ۵ تا ۷ باشد احتمالاً شما فوبیا دارید ولی تأثیر آن بر زندگی شما شدید نیست.

اگر امتیاز شما بالای ۷ باشد احتمالاً فوبیا شما بسیار شدید است، در زندگی شما اختلال ایجاد می‌کند و باید هرچه سریع‌تر به مشاور مراجعه کنید.

درمان فوبیا

شاید با خود فکر کنید ترس من هر چقدر هم شدید باشد نیازی به درمان ندارد؛ چرا که فوبیا هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما بسیاری از فوبیاها نیاز به درمان دارند.

فوبیاها و هراس‌ها با استفاده از روان درمانی و دارو درمانی یا ترکیبی از هردو درمان‌پذیر هستند،