به گزارش خبرنگار ایمنا، پرخاشگری یکی از اختلالات رفتاری کودکان بوده که مسئله مهمی برای والدین است، در واقع این رفتار نوعی از اضطراب، خجالت، شرم و عصبانیت را در والدین ایجاد می‌کند، بیشتر والدین نمی‌دانند چگونه در مقابل کودک پرخاشگر برخورد کنند. پرخاشگری می‌تواند در جریان رشد طبیعی کودک ایجاد شود و طبیعی تلقی شود، اما گاهی از این محدوده فراتر می‌رود و نیاز به توجه و بررسی بیشتر دارد. برای آگاهی از اینکه چه مواردی باعث بروز پرخاشگری می‌شود و چه راهکارهایی برای حل این مشکل وجود دارد و پاسخ به سوالاتی همچون چرا فرزندمان برای هر چیزی عصبانی می‌شود یا نشانه‌های پرخاشگری در کودک چیست با فائزه ملکی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
چه رفتاری نشان دهنده پرخاشگری در کودکان است؟
پرخاشگری نوعی رفتار ناسازگارانه برای نشان دادن احساس خشم است و گاهی این رفتارها می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی در کودکان و یا مشکلات دیگر باشد، پرخاشگری نوعی رفتار یا در واقع شکل بیرونی احساس خشم است. خشم یک احساس طبیعی است که همه انسان‌ها در طول زندگی آن را تجربه می‌کنند، اما هر کسی که دچار خشم می‌شود آن را به شکل پرخاشگرانه بروز نمی‌دهد و مشکل زمانی رخ می‌دهد که خشم و پرخاش با هم توأم شود.
چرا پرخاشگری در کودکان خطرناک است؟
کودکانی که رفتار پرخاشگرانه دارند معمولاً خودانگیخته، بی‌قرار و زودرنج هستند، پژوهش‌های جدید می‌گویند این مسئله با توانایی‌های گفتاری و طبیعت ذاتی کودکان ارتباط دارد، پرخاشگری موردی در کودک طبیعی است، اما اگر به دفعات یا بر طبق یک الگوی مشخص اتفاق بیفتد خطرناک خواهد بود. پرخاشگری معمولاً از ناتوانی کودک در کنار آمدن با خشم، عوامل بیولوژیکی، بدرفتاری والدین یا کمبود مهارت‌های ارتباطی ناشی می‌شود. پرخاشگری در کودکان پدیده شایعی است که به صورت‌های مختلف جسمی، عاطفی و تنش قابل توجه در آنها دیده می‌شود، اگرچه این مسئله بخشی طبیعی در روند رشد کودک است، اما از او انتظار می‌رود که در مدرسه احساساتش را کنترل و مدیریت کند، پس هرچه آموزش به کودک در این زمینه از سن کمتری آغاز شود احتمال اینکه کودک بتواند بر پرخاشگری خود غلبه کند بیشتر می‌شود.
چه عواملی در بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان نقش دارد؟
زمانی می‌توان پرخاشگری کودکان را جدی گرفت و آن را کنترل کرد که درک درستی از علت بروز و به وجود آمدن آن داشته باشیم، عوامل ژنتیکی، الگوهای خانوادگی ناسالم، خصوصیات فردی، تماشای بیش از حد تلویزیون و عوامل محیطی از جمله عوامل مؤثر در بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در سال‌های اخیر بر تأثیر عوامل ژنتیکی در پرخاشگری تأکید شده است و پژوهش‌های تخصصی اغلب نشان می‌دهد که بیشتر کودکان پرخاشگر، والدین پرخاشگر دارند. اگرچه پرخاشگری بیشتر تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است تا عوامل محیطی، اما والدینی که دچار تغییرات خلقی هستند باید روی رفتارشان کنترل داشته باشند.
نقش خانواده در بروز رفتارهای پرخاشگرانه کودکان چیست؟
بیشتر اوقات نبود نظارت، واکنش شدید به رفتار کودک و تنش‌های خانوادگی باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودک می‌شود و این کودکان دچار کمبود عزت نفس هستند، برخی از عوامل خانوادگی از جمله سطح تنش‌های خانوادگی، مشکلات جدی میان والدین، افسردگی و تأثیرگذاری مثبت یا منفی خانواده، خطاهای والدین مانند تنبیه شدید، ناهماهنگی بین پدر و مادر، عدم قدردانی و تحسین کودک و کودک آزاری به شدت در ایجاد پرخاشگری در کودکان مؤثر است.
بخش بزرگی از پرخاشگری کودک به تجربیات عاطفی وی باز می‌گردد، احتمال وجود مواردی چون فقدان حس دلسوزی، مهارت‌های ارتباطی ضعیف و متوسط، IQ پایین در کودکانی که دچار مشکلات رفتاری می‌شوند بیشتر است. اگر به عنوان پدر یا مادر خُلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داریم، فرزندانمان نیز پرخاشگر خواهند شد چرا که کودکان با والدین خود همانندسازی می‌کنند و این همانندسازی کاملاً ناخودآگاه صورت می‌گیرد و حتماً لازم نیست با کودک پرخاشگری کرده باشیم، همین که وی شاهد پرخاش پدر و مادر با یکدیگر یا دیگران باشد، این رفتار را فرامی‌گیرد. همچنین مشاهده فیلم‌های خشن و بازی‌های کامپیوتری نیز شامل این الگوپذیری می‌شود.
عوامل محیطی چگونه در پرخاشگر شدن آنها مؤثر است؟
احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکانی که در محله‌های ناامن زندگی می‌کنند، مثل محلاتی که افراد معتاد یا بزهکار در آن زیاد هستند، بیشتر است. کودکانی که به مدارسی با شرایط ناامن می‌روند و دوستانی دارند که با آنها پرخاشگرانه برخورد می‌کنند یا کودکانی که تمام روز را به تماشای تلویزیون می‌گذرانند، همگی مستعد بروز رفتارهای غیرعادی هستند. فقر، محرومیت و تک‌والد بودن هم می‌تواند باعث واکنش‌های شدید کودک نسبت به دیگران شود، پژوهشگرانی که پرخاشگری را در کودکان مطالعه کرده‌اند معتقدند که وجود پرخاشگری ناشی از علت‌های مختلف و معمولاً حاصل ترکیبی از آن‌هاست، کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه دارند، همانند الگوهای خود رفتار می‌کنند.
ناکامی هم از دیگر دلایلی است که به پرخاشگری کودک می‌انجامد، وقتی کودک به هدف خود دست نیابد و ناکام شود یکی از رفتارهایی که از او سر می‌زند پرخاشگری است و اگر با پرخاشگری به خواسته خود دست یابد این رفتار پرخاشگرانه در کودک تثبیت می‌شود.
آیا رفتارهای پرخاشگرانه کودک می‌تواند نشانه افسردگی و اضطراب باشد؟
کودکان مضطرب کودکان آرامی نیستند، آنها پرخاشگری می‌کنند و البته بلافاصله پشیمان می‌شوند و احتمالاً از والدین خود عذرخواهی می‌کنند، همراه بودن پرخاشگری و کج خلقی در کودکان با علامت‌های دیگری مانند شب ادراری، دوری گزیدن، گریه‌های بی‌دلیل و افت تحصیلی در مدرسه می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد، البته مصرف برخی از داروها دارای عوارض جانبی از جمله کج‌خلقی و پرخاشگری است که قطع مصرف آنها هم باید تحت نظر پزشک خاتمه می‌یابد.
چه راهکارهایی برای کاهش پرخاشگری کودک وجود دارد؟
اولین گام درمان پرخاشگری در کودکان شناسایی نوع و علت پرخاشگری است، والدین باید با کودک خود پس از رفع موقعیت پرخاش کاملاً همدلانه صحبت کنند تا بتوانند نوع و دلیل آن را بر اساس توضیحات کودک خود بشناسند و به صورت موردی آن را حل کنند. اگر یکی از اعضای خانواده الگوی پرخاشگری کودک است رفتار آن عضو خانواده را باید تصحیح کنید. در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است، باید از نگرانی درونی و دلیل اضطراب کودک مطلع شد و برای این کودکان ورزش کردن بسیار مؤثر است و باعث تخلیه هیجانی می‌شود.
در مواردی که افسردگی دلیل پرخاشگری است باید از مشاوره متخصص بهره گرفت. اگر فکر می‌کنید کودک شما قربانی خشونت در مدرسه شده است، باید با مسئولان مدرسه صحبت کرد. اگر نوع پرخاشگری کودک انفعالی است باید کودک را از محیط و موقعیت آزار و اذیت کردن دور کرد تا مجبور نباشد برای تلافی و انتقام، افراد دیگر را اذیت کند و اگر پرخاشگری از نوع ابزاری است، باید راه‌های دیگری را برای مطرح شدن کودک برگزید تا ناچار نباشد از پرخاشگری برای جلب توجه استفاده کند.
چطور با رفتارهای پرخاشگرانه بچه‌ها برخورد کنیم؟
اگر از همان ابتدای کار با رفتارهای پرخاشگرانه کودک برخورد نکنیم احتمال دارد که این مشکل در عرض زمان کوتاهی شدت پیدا کند. سبک تربیتی نقش مهمی در آموزش در زمان پرخاشگری ایفا می‌کند. از پرخاشگری‌های تصادفی کودک به عنوان لحظات آموزشی استفاده کنید مثلاً اگر فرزند شما به دوستش آسیب رساند به جای آنکه همان جا سرش فریاد بکشید از این واقعه استفاده کنید تا به فرزندتان نشان بدهید چطور رفتارهای پرخاشگرانه می‌تواند به دیگران آسیب بزند و با همدلی از کودک بخواهید تا عذرخواهی کند.
همچنین می‌توانید به فرزندتان آموزش دهید که چطور با عواطف منفی مانند خشم و سرخوردگی به شکلی مؤثر برخورد کند، از کودک خود بخواهید که ارتباط کلامی برقرار کند و مشکلاتش را توضیح دهد، البته موقع برخورد با کودک باید آرام بود و حتی اگر روز سختی داشته‌ایم یا به هر دلیلی ناراحت یا عصبانی هستید باید سعی کنید موقع حرف زدن با کودک درباره کاری که کرده است آرامش خود را حفظ کرده و با او درباره نتیجه رفتارش صحبت کنید.
نظر شما