به گزارش ایمنا میرزا جهانگیرخان قشقایی حکیم، فیلسوف، فقیه، عارف شیعه قرن سیزدهم هجری قمری و احیا کننده مکتب فلسفی اصفهان در دوران قاجاریه است که در میان‌سالی به کسب علم روی آورد و از مدرسان علوم عقلی و نقلی شد.
بیوگرافی جهانگیر خان قشقایی
جهانگیرخان قشقایی در سال ۱۲۴۳ هجری قمری در خانواده‌ای تحصیل کرده به دنیا آمد. وی فرزند محمدخان قشقایی (مردی عالم و صاحب کمال و از خان‌های دره شور، از ایل قشقایی) بود. مادرش از خان زادگان سمیرم اصفهان و از ساکنان دهاقان بود و به همین سبب مردم اصفهان، جهانگیرخان را دهاقانی نامیده‌اند.
جهانگیرخان از هنگام تولد، در کنار مادرش می‌زیست و در اوایل کودکی کوچ کردن با ایل برای او ممنوع بود، وی شوق بسیاری به تحصیل داشت. بزرگ‌تر که شد با ایل در کوچ کردن ییلاق و قشلاق، همراه شد. پدر وی معلم خصوصی برایش استخدام کرده بود که در سفر به آموزش جهانگیرخان می‌پرداخت. جهانگیرخان قشقایی تا حدود ۴۰ سالگی، همانند پدرش، به زندگی عشایری و دامداری و کشاورزی مشغول بود. در سواری و تیراندازی مهارتی چشمگیر داشت و به موسیقی علاقه‌مند بود.
او حدوداً ۴۰ ساله بود که روزی برای فروش محصولات و خرید مایحتاج سالانه ایل و تعمیر تار به بازار اصفهان رفت و با مشاهده مدرسه صدر، مجذوب شکوه معنوی مدرسه و علمای آن گشت. شخصی با مشاهده علاقه جهانگیرخان به مدرسه صدر او را به تهذیب نفس و تحصیل علم و معرفت دعوت کرد. جهانگیرخان، تحت تأثیر سخنان او، و با راهنمایی وی حجره‌ای در یکی از مدارس علمیه اصفهان گرفت.
ورود جهانگیرخان قشقایی به حوزه علمیه
درباره چگونگی گرایش و نحوه ورود حکیم جهانگیرخان قشقایی به حوزه علمیه، سخنانی گفته شده است که در خور توجه است. استاد قدسی به نقل از جلال‌الدین همایی، فرزند طرَب، درباره جریان آشنایی حکیم قشقایی با همای شیرازی در ابتدای ورودش به اصفهان می‌نویسد: «در برخوردی که بین همای شیرازی (پدربزرگ جلال‌الدین همایی که نام کامل او رضاقلی و متخلص به همای شیرازی بود) با حکیم قشقایی پیش می‌آید. حکیم قشقایی از مرحوم همای شیرازی نشانی تارساز را جویا می‌شود. ایشان ضمن راهنمایی وی به سوی تارساز، در اثنا سوال و جواب متوجه می‌شود که (این مرد میان سال) آیتی از هوش و درایت و ذکاوت است. به وی می‌گوید: با این استعداد حیف است ضایع شوی. میل داری درس بخوانی؟ جهانگیرخان پاسخ می‌دهد: از خدا می‌خواهم. بدین ترتیب حکیم قشقایی (به راهنمایی همای شیرازی در چهل سالگی راهی مدرسه طلاب می‌گردد و در سلک دانشوران علوم دینی جای می‌گیرد»
حکیم قشقایی در قسمت شرقی مدرسه صدر بازار اصفهان، حجره شماره دوم بعد از ایوان سکونت داشت، او با آخوند کاشی (متوفا: ۱۳۳۲ ه. ق) هم مباحثه بود. آنان ارتباط قلبی خاصی با هم داشتند. هر دو از شاگردان آقا محمدرضا قمشه‌ای بودند. بعد از رحلت حکیم قشقایی، حکیم خراسانی و سپس آیت الله صادقی در این حجره تدریس می‌کردند.
جهانگیرخان که سال‌ها شاگرد علامه آقا محمدرضا قمشه‌ای بود، پس از هجرت استادش از اصفهان، به شوق استفاده از محضر وی به تهران می‌رود. او درباره استادش می‌گوید: «همان شب اول خود را به محضر او رساندم. وضع لباس‌های او علمایی نبود، به کرباس فروش‌های سِدِهْ می‌ماند. حاجت خود را به دو گفتم. گفت: میعاد من و تو فردا در خرابات. خرابات محلی بود در خارج خندق قدیم تهران. در آنجا قهوه‌خانه‌ای بود که درویشی آن را اداره می‌کرد. روز بعد اسفار ملاصدرا را با خود بردم. او را در خلوتگاهی دیدم که بر حصیری نشسته بود. اسفار را گشودم. او آن را از بر می‌خواند. سپس به تحقیق مطلب پرداخت. مرا آن چنان به وجد آورد که از خود بی‌خود شدم، می‌خواستم دیوانه شوم. حالت مرا دریافت. گفت: آری! قوت می، بشکند ابریق را»
زهد جهانگیرخان قشقایی
حکیم قشقایی از مال‌الاجاره زمینی که داشت؛ روزگار می‌گذراند و از سهم امام و شهریه استفاده نمی‌کرده است. مال‌الاجاره زمین کشاورزی متعلق به وی در شهر دهاقان سالی ۴۰ تومان و از زمین روستای آغداش، ۱۵ الی ۲۰ تومان، برای وی می‌فرستاده‌اند. وی در دوران تحصیل معارف اسلامی و تدریس تا پایان عمر، ملبّس به لباس ایلی خود بود و همانند دیگر افراد ایل، کلاه و زلف داشت. او تنها به هنگام نماز همچون استادش، آقا محمد رضا قمشه‌ای (ره) با شال کمر، عمامه‌ای درست می‌کرد و بر سر می‌گذاشت.
استادان جهانگیرخان قشقایی
معروف‌ترین استاد حکیم قشقایی، فیلسوف نامی و حکیم صمدانی، محمد رضا صهبا قمشه‌ای (متوفا: ۱۳۰۶ ه. ق.) از حکماً و عرفای اصفهان بوده است. مولی حسین علی تویسرکانی، حاج شیخ محمد باقر نجفی مسجد شاهی، ملأ حیدر صباغ لنجانی (حکیم جهانگیرخان قشقایی علوم عقلی را نزد او فرا گرفت)، میرزا محمد حسن نجفی (شرعیات را نزد این مجتهد فرا گرفت)، ملأ اسماعیل اصفهانی درب کوشکی و میرزا عبدالجواد حکیم خراسانی از دیگر استادان جهانگیرخان بودند.
شاگردان جهانگیرخان قشقایی
شاگردان فراوانی نزد جهانگیرخان قشقایی درس خواندند که شماری از آنان خود از فقها و علما و فلاسفه بزرگ شدند، از جمله حاج آقا رحیم ارباب، حاج آقاحسین طباطبایی بروجردی، شیخ‌محمد حکیم خراسانی، سیدمحمد داعی الاسلام لاریجانی، ضیاالدین درّی، میرزا محمدعلی شاه آبادی اصفهانی، محمدحسین فاضل تونی، سیدجمال‌الدین گلپایگانی، حاج میرزا مهدی دولت‌آبادی، سیدحسن مدرس، شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی، آقا نجفی قوچانی، میرزاحسین نائینی، شیخ‌مرتضی طالقانی و شیخ جواد آدینه‌ای که پس از درگذشت استاد تدریس حکمت را در اصفهان به‌عهده داشت.
آثار جهانگیرخان قشقایی
- پس از وفات جهانگیرخان، حکیم خراسانی به جمع‌آوری اشعار او همت گمارد ولی این دیوان اکنون در دست نیست و فقط غزلیاتی از آن به جای مانده است.
- در برخی منابع شرحی فارسی از نهج‌البلاغه به او نسبت داده‌اند.
درگذشت جهانگیرخان قشقایی
آیت الله جهانگیر خان قشقایی در ۸۵ سالگی، سال ۱۳۲۸ هجری قمری در اصفهان درگذشت.
این حکیم فرزانه پس از ۴۵ سال تحصیل، تدریس، سیر و سلوک و تربیت شاگردان، خاکیان را بدرود گفت و در تخت فولاد اصفهان مدفون شد.
نظر شما