به گزارش خبرنگار ایمنا، روماتولوژی بیماری است که بر روی استخوان‌ها و عضلات تاثیر می‌گذارد. روماتولوژی کودکان، شاخه‌ای نوین از طب داخلی کودکان است که در دهه‌های اخیر شکل گرفته و برای بسیاری از افراد تصور اینکه کودکی نوپا دارای روماتیسم باشد، بسیار عجیب و دور از ذهن به نظر می‌رسد. دردهای عضلانی استخوانی از شکایات شایع در سنین رشد است که جهت تشخیص علت و درمان آن و رفع نگرانی والدین ممکن است مراجعات متعدد به پزشکان مختلف داشته باشند. از سویی درمان نشدن به موقع بیماریهای روماتولوژی ممکن است منجر به مشکلات بیشتر در کودکان شود. کودکان مبتلا به بیماریهای روماتولوژی نیاز به درمان‌های متفاوت تر از بزرگسالان دارند؛ علت این بیماری‌ها ناشناخته است ولی اختلال در سیستم ایمنی بدن و یا زمینه ژنتیک باعث بروز علائم این بیماری‌ها می‌شود. در خصوص بیماریهای شایع روماتولوژی کودکان، علائم شناخته شده آن، عوارض و روند درمان گفت‌وگویی را با محسن جاری، فوق تخصص روماتولوژی کودکان داشتیم که در ادامه می خوانید...
بیماری روماتولوژی کودکان چیست؟
رشته روماتولوژیک کودکان و بیماریهای روماتیسمی موضوعی است که برای مردم و کادر بهداشت و درمانی در بعضی از مقاطع ناشناخته و مبهم است. بیماری های روماتیسمی در کودکان نتیجه یک بد تنظیمی و بهم خوردن تعادل سیستم ایمنی است. متاسفانه این بیماری ها مزمن و معلولیت زا هستند و حتی باعث مرگ و میر کودکان هم می شوند. از سویی می توانند هزینه های اقتصادی سنگین به خانواده ها و دولت ها وارد کنند. نتیجه این است که با بهم خوردن تعادل سیستم ایمنی که وظیفه آن دفاع از بدن در مقابل عوامل بیگانه است، سلول ها بافت هم بند را همه سیستم های بدن به صورت بیگانه تلقی می کنند و مستقیم و یا غیر مستقیم آنها را از بین می برند. برای مثال در بیماری آرتریت روماتوئید جوانان که معمولا تظاهر شایع آن درگیری یا درد یک یا چند مفصل است.
خانواده چه موقعی متوجه بروز این بیماری در کودک می شوند؟
ممکن است که این بیماری مدت ها مبهم باشد وحتی در بدن کودک فقط با یک لنگ زدن و خشکی صبحگاهی خود را نشان دهد. خانواده ممکن است که حتی توجهی به این مساله نداشته باشد و زمانی که بچه دیگر کاملا به لنگش می رسد و تظاهرات شدید می شود، متوجه بروز این بیماری شوند، با بروز این بیماری در بدن کودک غضروف های مفاصل دچار اختلال می شود، اگر این بیماری طول بکشد ممکن است که فرد توانایی های آن مفصل را از دست بدهد. برای مثال زانوی بچه در دراز مدت خوب باز و بسته نمی شود و اگر انگشتان دست کودک گرفتار شود در بیماری ها دیگری مثل کاوازکی درگیری عروق کرنور قلب را به همراه دارد. درنهایت در صورت عدم تشخیص و درمان سریع به موقع شویع این بیماری به سمت درگیری کلیه، نارسایی کلیه، دیالیز و پیوند کلیه می رسد.
علل شیوع بیماری روماتولوژی وابسته به کدام موارد است؟
اکثر بیماری‌ها وابسته به استعدادهای ژنتیکی بالقو بوده و این استعدادها در اثر بعضی ازعوامل محیطی بالفعل می شود. مانند بیماری لوپوس که استعداد ژنتیکی عامل بروز آن است و اکنون تعدادی از ژن ها شناخته شده اند. یا در مورد بیماری آرتریت روماتوئید جوانان درگیری مفاصل بزرگ به خصوص زانو به دلیل استعداد ژنتیکی است. بعضی از خانواده ها این ژن را به صورت غالب و یا ارثی منتقل می کنند و فرزند در معرض این بیماری قرار دارد.
محیط چه تاثیری در شیوع این بیماری دارد؟
مهم ترین موارد فاکتورهای محیطی است که می تواند باعث برانگیخته شدن استعدادهای ژنتیکی شود. استرس، عفونت ویروس و انگل می‌تواند باعث برانگیخته شدن این تظاهرات شود و در نهایت بعضی از فاکتورهای محیطی مانند مواد شیمیایی و حتی آلوده کننده هایی مثل فلزات سنگین جیوه و سرب نیز باعث تشدید یا ظهور علائم بالینی این بیماری می شود. به همین دلیل رعایت بهداشت محیطی در زمینه مسائل و حتی واکسیناسیون در بعضی از موارد می تواند در کاهش برانگیخته شدن این بیماری و عوارض دراز مدت آن تاثیر داشته باشد.
آیا بیماری روماتولوژی علائم شناخته شده ای دارد؟
متاسفانه علائم بیماری های روماتولوژیک در اکثر موارد مبهم است. برای مثال بیماری لوپوس ممکن است که در چند ماه اول فقط به صورت یک تب بدون هیچ توجیه خاصی بروز کند. یا یک خستگی و ضعف عضلانی مفرط باعث می شود که کودک از درد مفاصل وعضلات به صورت مبهم شکایت کند. در حالی که خانواده و والدین متوجه هیچ نوع تظاهرات مفصلی، تورم یا قرمزی خاصی نمی شوند.
احتمال دارد که اختلال خواب ایجاد کند یا در مورد بیماری لوپوس بسیاری از اوقات اولین تظاهر بیماری سردردهایی است که خانواده را بیشتر به سمت مسائل نورلوژیک سوق می دهد و مراجعه به متخصصین مغز و اعصاب دارند که آنها تشخیص های متفاوت مانند میگرن یا سرددرهای عصبی را برای این افراد دارند. گاهی اوقات این نوع سردردها منقطع یا با تظاهرات سردرد میگرنی است، در برخی موارد بیمار با ریزش مو مواجه می شود که مراجعه به متخصص پوست انجام می شود. در حالی که ریزش مو و درد عضلات به صورت های خاص، آرتریت و تورم مفاصل ممکن است از علائم بیماری لوپوس باشد که مدت ها این بیماری در بدن وجود دارد.
تفاوت این بیماری با دردهای خوش خیم کودکی چه مواردی است؟
در بین کودکان دردهای خوش خیم کودکی که دردهای رشد هستند و معمولا از سنین سه تا ۱۲ سالگی ادامه دارد که با ماساژ، کمپرس گرم یا مصرف ضد دردهای ساده مانند استامینوفن و بروفن سریع رفع شود، جای نگرانی نیست، اما دردهایی که با علائم تب با علت نامشخص، کاهش وزن و بی اشتهایی مفرط باشد و درد های یک طرفه که فقط یک پای بچه همیشه درد دارد و او را خواب بیدار می کند، یا اینکه بچه از درد مفاصل اندام فوقانی، درد شانه و آرنج شاکی باشد یا تب توجیه نشده با کاهش وزن را داشته باشد، زنگ خطر مهمی برای والدین است و کودک نیاز به بررسی دارد و باید حتما به پزشک متخصص مراجعه شود.
برای تشخیص بیماری های روماتولوژی در کودکان چه نوع آزمایش هایی انجام می گیرد؟
در مواردی که درد مفاصل، ضعف عضلانی توجیه نشده، تب های طولانی، خستگی های مفرط، تغییر خلق و خو، اختلال خواب، سردردهای بدون توجیه، ضایعات پوستی بدون دلیل و در موارردی وجود تب های دوره که هر ۲۰ روز یکبار اتفاق می افتد و با مراجعه به پزشک منشاء عفونی برای آنها مشخص نمی شود، لازم است که این گروه از کودکان از نظر روماتولوژی بررسی شوند. برای انجام آزمایش از دو روش همزمان استفاده می شود یکی علائم بالینی و دوم گرفتن شرح حال دقیق از بیمار است که بیماری از چه زمانی شروع شده و باید معاینه دقیق صورت گیرد. استفاده از معیارهای آزمایشگاه در کلینیک و پارا کلینیک انجام می شود. خوشبختانه در بیماریهای روماتولوژیک جدول معیار بندی برای طبقه بندی بیماران وجود دارد و بر اساس این طبقه بندی تشخیص بیمار تعیین شده و نحوه و مدت زمان درمان و عوارض احتمالی بیمار مشخص می شود.
آیا این بیماری قابل پیشگیری است؟
در مورد بیماری روماتولوژیک بیشتر پیشگیری را مد نظر داریم به این صورت که استعداد ژنتیکی به همراه فاکتورهای محیطی که اتفاق می افتد باعث رخداد این بیماری می شود.تشخیص و درمان به هنگام در مورد این بیماری بسیار مهم است. اگر که یک بیماری مفصلی داشته باشیم چند هفته از آن بگذرد ممکن است که تخریب غضروف اتفاق بیفتد و تخریب مفصل رخ دهد در نهایت آن مفصل عملکرد خود را از دست می دهد. ممکن است که عوارض دیگری هم داشته باشد متاسفانه ممکن است اختلاف ساق دو پا به وجود بیاید و بعضی مواقع آرتیپ های زانو ممکن است باعث شود که یک پا دو یا سه سانتی متر از پای دیگر بلند تر شود و بچه در راه رفتن مشکل پیدا کند در حالی تشخیص سریع و درمان این بیماری از بروز این عوارض جلوگیری می کند.
برای بیماران مستعد آنفولانزا و پنومونی (عفونت ریوی) واکسیناسیون توصیه می شود و در نهایت فیزیوتراپی و ورزش درمانی در پیشگیری و درمان و کاهش عوارض موثر است.
مصرف داروها عوارضی هم دارد و روند درمانی این بیماری چه مدت زمانی طول می کشد؟
اکثر این بیماری ها درمان قطعی دارند و امر مهم کنترل عوارض دراز مدت آن است. داروی اصلی در بسیاری از این بیماری‌ها به دلیل خودایمنی و خودالتهابی استروئیدها هستند که افراد به اسم کورتون می شناسند.
کورتون ممکن است که عوارضی هم داشته باشد. به بیماران و والدین این آگاهی باید داد که عوارض این بیماری در دراز مدت به مراتب بسیار شدید و وخیم تر از استفاده یک استروئید است و بسیاری از اوقات خیلی از عوارض کورتون را با مصرف مکمل ها پیشگیری می کنیم در حالی که اگر بیماری کنترل نشود عوارض ماندگار معلولیت و مرگ و میر ا به دنبال دارد.
بیماری لوپوس والدین درابتلای فرزندان به این بیماری موثر است؟
اگر یکی از والدین بیماری خود ایمنی مانند لوپوس را داشته باشد، احتمال اینکه کودکان آنها مبتلا شوند ۱۰ تا ۲۰ برابر جمعیت عادی است. باید به علائم بیماری دقت کند و اگر اتفاق افتاد سریع به پزشک مراجعه کنند تا پیشگیری صورت گیرد.
نظر شما