به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها برای شناخت مسائل شهری و رفع آنها، آگاهی نسبت به هرم جمعیتی شهرها است، هر شهری ساختار سنی و جنسی مشخصی دارد که ممکن است نسبت به سایر مکان‌های شهری متفاوت باشد البته شناخت جغرافیای جمعیت مناطق شهری برای برنامه‌ریزان، طراحان و مدیران شهر یک ضرورت است.
برنامه‌ریزان قطعا باید عوامل افزایش یا کاهش جمعیت شهر در آینده را شناسایی و در فرآیند تدوین برنامه‌های خود مدنظر داشته باشند، طراحان شهری نیز باید با توجه به اطلاعات و برنامه‌های دریافتی از برنامه‌ریزان درباره ساختار جمعیتی آینده شهر، فضاهایی متناسب با نیازهای شهر و شهروندان در نظر بگیرند، اما در این بین نقش مدیران شهری در هموارسازی مسیر رسیدن به شهر مطلوبی که همه اقشار و سنین از زندگی در آن احساس آرامش کنند، انکارناپذیر است.
پیش بینی‌ها حاکی است که شهرهای کشور ما طی چند دهه آینده با تعداد زیادی جمعیت سالمند روبه رو می‌شود، سالمندان از حساس‌ترین اقشار جامعه شهری هستند، این افراد پس از سال ها کار، تلاش و کسب تجربه به مرحله‌ای از زندگی خود رسیده‌اند که نیازمند توجه و آرامش بیشتر و حضور در فضاهای تعاملی و مشارکتی هستند، ضروری است برنامه‌های مراقبت و سلامت سالمندان متناسب با شرایط سنی آنان باشد، البته این به معنی حذف قشر سالمند از فعالیت‌های موثر شهری نیست. در مورد ویژگی های شهر دوست دار سالمند مقاله های زیادی منتشر شده است اما در این مطلب سعی داریم به بررسی ویژگی یک شهر برای کسب شاخص های دوستدار سالمند بپردازیم.
رسالت اصلی شهر دوستدار سالمند
«امیرحسین شبانی»، یک دکترای شهرسازی درباره تعریف شهر دوستدار سالمند می‌گوید: مفهوم عام پدیده سالمندی و ویژگی‌های شهر دوستدار سالمند باید به درستی شناخته شود، سالمندی به خصوص در کشورهای توسعه یافته پدیده‌ای غالب است، به عبارت دیگر هرم‌های جمعیتی این کشورها پیر شده یا به سمت پیر شدن پیش می‌رود.
وی با تاکید بر اینکه سالمندی پدیده‌ای جهانی است، می‌افزاید: هرم جمعیتی کشور ایران نیز در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده به سمتی می‌رود که افراد بالای ۶۰ سال حجم قابل توجهی از جمعیت را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین پدیده سالمندی یک پدیده غالب پیش روی کشور است و چنانچه برنامه‌ریزی درستی برای فراهم آوردن الزامات و اقتضائات این دوره انجام نشود، تبعات آن برای جامعه و شهرهای کشور هزینه بر و آسیب زا خواهد بود.
این دکترای شهرسازی با بیان اینکه دوره سالمندی دوره‌ای است که مجموعه‌ای از اتفاقات برای یک انسان می‌افتد، خاطرنشان می‌کند: در این دوره قوای جسمی فرد رو به تحلیل می‌رود و ادراک محیطی، تحلیل‌ها و ادراکات ذهنی سالمند و شرایط فیزیولوژیک وی نسبت به قبل تغییر می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: علی رغم وجود بعضی روندهای نزولی از نظر فیزیولوژیک، جسمانی و ذهنی، سالمندان به ویژه در فرهنگ ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارند.
شبانی با اشاره به جایگاه ویژه سالمندان در فرهنگ و مذهب کشور، عنوان می‌کند: این جایگاه به دلیل تاکیدات مذهبی در احترام و ارج نهادن به سالمندان و جایگاه ویژه ریش سفیدان در فرهنگ ایران است و تقویت و حفظ آن ضروری است.
وی می‌افزاید: سالمندان به واسطه داشتن تجربه و کسب مهارت‌ها در طول زندگی به مجموعه‌ای از دیدگاه‌های ارزشمند تبدیل شده‌اند، این تجارب و دیدگاه‌ها می‌تواند در اختیار جوانان در حوزه‌های اجتماعی و مدیریتی قرار بگیرد.
این کارشناس شهرسازی تاکید می‌کند: در همه دنیا مشاوران رده بالای مدیریتی در سطح کلان و خرد جامعه افراد سالمند هستند زیرا این افراد کوله‌بار معنارداری از تجربه‌های موفق را دارند که وقتی در اختیار مدیریت جوان قرار بگیرد، می‌تواند به کارایی و بازدهی مدیران کمک کند.
وی با بیان اینکه پدیده سالمندی در کشور نسبت به ۵۰ سال گذشته متفاوت است، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر جمعیت جوان کشور باسواد هستند و در ۳۰ تا ۴۰ سال آینده این جوانان تحصیل‌کرده جامعه سالمندان کشور را تشکیل می‌دهند که آگاهی‌ها و انتظارات آنان نسبت به ۵۰ سال قبل متفاوت است.
وی با اشاره به واژه شهر دوستدار سالمند، عنوان می‌کند: همه واژه‌ها از جمله شهر دوستدار کودک، دوستدار طبیعت و دوستدار سالمند عباراتی نمادین است تا تاکید کند که یک شهر باید بتواند نیازها و انتظارات بخش مهمی از جامعه شهروندی را که سالمندان هستند پاسخ دهد.
دسترس پذیری از مهم‌ترین الزامات شهر دوستدار سالمند
شاخص های شهر دوستدار سالمند موضوعی است که بیش از پیش بررسی می شود. این دکترای شهرسازی یکی از الزامات اولیه و بنیادین سالمندان در شهر دوستدار سالمند را دسترس پذیری می‌داند و می‌گوید: دسترسی پذیری صرفا از بعد کالبدی معنا پیدا نمی‌کند بلکه می‌تواند در جنبه‌های مختلف غیر کالبدی نیز مشاهده شود، اما جنبه کالبدی آن نسبت به سایر ابعاد مهم‌تر و مفهوم‌تر است.
شبانی تصریح می‌کند: شهر دوستدار سالمند شهری دسترسی پذیر است که امنیت و ایمنی حضور در فضای شهری را در اختیار جامعه سالمندی قرار می‌دهد، درصورت فراهم شدن این الزمات اولیه جنبه‌های دیگر شهر دوستدار سالمند از جمله احترام به کرامت انسانی سالمندان محقق می‌شود.
وی با اشاره به رسالت اصلی شهر دوستدار سالمند، اظهار می‌کند: شهر دوستدار کودک باید پدیده سالمندی را همانند سایر پدیده‌های شهری درک کند به عبارت دیگر سالمندان تنها عناصر روبه زوال جامعه و درخواست کننده مطالبات نیستند بلکه این قشر از جامعه شهری می‌تواند شهر را به سمت بالندگی و چشم اندازی مطمئن‌تر سوق دهد، به شرط آنکه اقتضائات، ظرفیت‌ها و تهدیدات پدیده سالمندی درک شود تا آماده‌سازی و تدارک شهر برای پذیرش سالمندان انجام و شاخصه‌های شهر دوستدار سالمند محقق شود.
این دکترای شهرسازی می‌افزید: سازمان‌های بین المللی مثل سازمان ملل و سایر مراجع تاکیدات ویژه‌ای بر روی شناخت پدیده سالمندی دارند و در تلاش هستند تا شهر دوستدار سالمند درک واقعی از این قشر داشته باشد و سالمندی در جامعه شهری به بهترین نحو مدیریت شود.
اصفهان پایلوت شهر دوستدار سالمند
شبانی با بیان اینکه شهر اصفهان به عنوان پایلوت شهر دوستدار سالمند معرفی شده است، می‌گوید: نیاز است درک صحیحی نسبت به انتظارات و نیازهای جامعه سالمند شهر اصفهان باشد تا یک شهروند سالمند هم مانند سایر شهروندان، فعال و در خدمت اهداف شهر قرار بگیرد.
وی ادامه می‌دهد: ساختار اجتماعی و کالبدی شهر باید برای رویارویی با پدیده سالمندی آماده باشد تا مولفه‌های شهر انسان مدار محقق و کرامت انسانی شهروندان سالمند آن حفظ شود، اما چنانچه روندهای فرهنگی موجود کشور آسیب شناسی نشود، قاعدتا حفظ کرامت انسانی اقشار مختلف شهر از جمله سالمندان ممکن نخواهد بود.
حضور فعال سالمندان در جامعه شهری تضمین کننده سلامت
این دکترای شهرسازی عنوان می‌کند: چنانچه تنوع و کاربر محور بودن فضا در شهر مدنظر قرار بگیرد، بخشی از جامعه سالمندی به واسطه شرایط جسمانی و روانی نیاز به مراقب و فضاهایی بی سر و صدا و خلوت دارند، اما از طرفی ایزوله کردن جامعه سالمندی و جدا کردن آنان از اجتماع نیز چندان درست نیست زیرا جنبه‌های مختلف پدیده سالمندی دو روی یک سکه هستند.
شبانی تاکید می‌کند: برخی سالمندان به دلیل تجارب منفی که در زندگی داشته‌اند مبتلا بعضی عوارض روانی هستند، این سالمندان ترجیحا باید از محیط‌های شلوغ و دارای نوسانات صوتی و دمایی دور باشند، اما ارائه این دستورالعمل برای مجموعه سالمندان مناسب نیست.
وی ادامه می‌دهد: چنانچه بخواهیم یک سالمند، شهروندی فعال، مسئول و حساس نسبت به محیط باشد باید در محیط شهری حضور داشته و در فرآیندهای شهر موثر باشد
این دکترای شهرسازی می‌گوید: در حال حاضر و در کشورهای توسعه یافته دنیا راهکارهایی برای بازگرداندن دوباره سالمندان به چرخه تولید مد نظر است، البته بازگشت سالمندان به چرخه تولید به معنای انجام کار فیزیکی کردن و رفتن به سر کار نیست بلکه راهکار اصلی تبدیل سالمند به یک عضو فعال و موثر جامعه شهری است.
شبانی تصریح می‌کند: زمانی که یک فرد سالمند حس موثر بودن، فعال بودن و تاثیرگذاری را داشته باشد از عوارضی مثل افسردگی و سایر تبعاتی که می‌تواند دوران سالمندی را تبدیل به دوران سختی کند، مصون خواهد بود، اما تعیین دستور العمل‌های مشخص از نظر کالبدی و فرهنگی برای سالمندان درست نیست.
باغ سالمندان شهر
«فهیمه سادات کدخدایی» مسئول دفتر تخصصی سالمند( باغ تجربه) می‌گوید: باغ تجربه یا دفتر تخصصی سالمندی زیر نظر مجموعه سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری است، این باغ تجربه مخاطب محور و مخاطبان آن سالمندان هستند.
وی با بیان اینکه تعدادی از برنامه‌های این مرکز با محوریت استعدادیابی و توانمندسازی سالمندان است، می‌افزاید: هدف دفتر تخصصی سالمندی، ارتقا سطح کیفی زندگی سالمندان است، در این راستا آموزش‌های پیشگیرانه‌ای به آنان داده می‌شود و برنامه‌های تفریحی، ورزشی، روانشناسی و برنامه‌هایی در حوزه سلامت سالمند برای آنان در نظر گرفته شده است؛ اردوهای مختلف گردشگری برون شهری و درون شهری نیز از شنبه تا پنج شنبه هر هفته برگزار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین هدف باغ تجربه داشتن دوران سالمندی با کیفیت برای شهروندان سالمند شهر اصفهان است، اجرا و برگزاری بسیاری از این برنامه‌ها با مشارکت شهروندان سالمند انجام می‌شود.
مسئول دفتر تخصصی سالمند( باغ تجربه) با بیان اینکه همزمان با فرارسیدن روز و هفته سالمند، باغ تجربه علاوه بر برنامه‌های اختصاصی خود، برنامه‌های ویژه‌ای نیز برای سالمندان مناطق مختلف در نظر گرفته است، تصریح می‌کند: نهم مهرماه و همزمان با روز جهانی سالمند افتتاح نمایشگاه عکس سالمندی با عنوان "خاطرات سپید" انجام می‌شود، این نمایشگاه تا ۱۸ مهرماه دایر است.
کدخدایی ادامه می‌دهد: اجرای همایش‌ها و برنامه‌های مختلف توسط سالمندان و مانور شهری فرش قرمز نیز با مشارکت کمیته شهروندی شهرداری شهر اصفهان برگزار می‌شود.
وی تصریح می‌کند: برنامه‌های دفتر تخصصی سالمند شهر اصفهان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشکده پرستاری، بهزیستی و سایر سازمان‌های مرتبط برگزار می‌شود، سالمندان می‌توانند با ارائه مدارک در باغ تجربه شهر اصفهان عضو شوند و از برنامه‌هایی که همه روزه و به صورت فرآیند محور برگزار می‌شود، به صورت رایگان استفاده کنند.
مسئول دفتر تخصصی سالمند( باغ تجربه) با اشاره به برگزاری کارگاه‌های متفاوت برای سالمندان در باغ تجربه، اظهار می‌کند: تعدادی از کارمندان آموزش دیده باغ تجربه کارگاه بازی‌های بومی محلی را در طول تابستان و در تمامی مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان برای تمامی اقشار برگزار کردند، دوره دوم این کارگاه نیز به زودی برگزار می‌شود، تعدادی از برنامه‌های باغ تجربه به صورت مشترک با مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان برگزار می‌شود.
کدخدایی تاکید می‌کند: برنامه‌های دفتر تخصصی سالمند در هر منطقه از شهر که تعداد مشخصی سالمند داشته و مدیران منطقه در خواست برگزاری برنامه کرده باشند، برگزار می‌شود.
وی می‌گوید: میراث کهن، بازی‌های بومی محلی با محوریت سالمندان و جدول بازی عنوان سه برنامه تابستانی باغ تجربه بود که مورد استقبال قرار گرفت، جدول بازی به صورت ابر جدول و پنل‌های بزرگ بین جعبه حروف تا جداول و ایستگاه‌های ورزشی و یک بازی فکری، تحرکی، ورزشی و جنبشی است.
مسئول دفتر تخصصی سالمند( باغ تجربه) اظهار می‌کند: هدف از برگزاری این برنامه‌ها نهادینه‌سازی ورزش، تحرک و فرهنگ حل جدول در بین سالمندان است تا با ایجاد چالش‌های ذهنی و فعالیت بدنی سلامت جسمی و ذهنی آنان تا حد زیادی تضمین شود.
کدخدایی عنوان می‌کند: سالمندان در اجرای برنامه‌های تابستانه مشارکت داشتند و سعی ما در دفتر تخصصی شهروندی این است تا برنامه‌های باغ تجربه در همه مناطق برگزار شود، باغ تجربه از همه سالمندان شهر دعوت می‌کند با عضویت در باغ تجربه از برنامه‌های این مرکز که هر روزه و به صورت رایگان برگزار می‌شود، استفاده کنند.
نظر شما