مجله خبری ایمنا: ایران جزء حادثه خیزترین کشورهای دنیاست و از مجموع کلیه شهرهای کشورمان فقط ۳ درصد در نواحی کم خطر قرار دارند.
سالانه ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ حادثه در ایران ثبت می شود که به طور میانگین یعنی ۴ تا ۵ حادثه در روز که در کل سالانه بین ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان از این بابت به کشورمان خسارت وارد می شود که این رقم معادل ۱۰ تا ۲۰ درصد بودجه عمومی کشور و ۵۰ تا ۷۰ درصد بودجه عمرانی کشور است.
۷۰ درصد کشور ایران در معرض خطر زلزله و ۵۰ درصد آن در معرض خطر سیل و در مجموع ۹۰ درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از سیل و زلزله قرار دارند.
حال این سوال به ذهن متبادر می شود که در چنین کشوری که از حیث حوادث طبیعی مستعد اتفاقات زیادی است، چقدر مردم و مسئولین آن با مدیریت بحران آشنایی دارند. این را هم در نظر بگیرید که ما در این زمینه بی تجربه نیستیم. زلزله رودبار و منجیل، زلزله بم، حوادثی از قبیل پلاسکو و سیل ها و سایر حوادث طبیعی و غیر طبیعی تجربه های خوبی برای برخورد مناسب با چنین اتفاقاتی به شمار می رود.
به طور کلی به حوادثی از این دست و شرایطی که به وجود می آورند، بحران می گویند.
بحران
بحران پیشامدی است که بصورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می‌دهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه یا جامعه می‌انجامد. بحران باعث بوجود آمدن شرایطی می‌شود که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق‌العاده است. بحران‌ها بر حسب نوع و شدت متفاوتند. بحران یک فشارزایی بزرگ و ویژه است که باعث در هم شکسته شدن انگاره‌های متعارف و واکنش‌های گسترده می‌شود و آسیب‌ها، تهدیدها، خطرها و نیازهای تازه‌ای به وجود می‌آورد.
***در زمان ایجاد بحران، هر نهاد و هر قشری از مردم مسئولیت هایی را برای انجام دادن به عهده دارند که در مجموع، اقدامات مثبت در این زمنیه را مدیریت بحران می نامیم. در همین راستا گذشته از ابتدائیات خدمات در شرایط بحران که بر دوش حاکمیت و ارگان های دولتی است، وظایف شهروندان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است که در این زمینه چند خطی خواهیم نوشت.
وظیفه مردم در قبال بحران
شهروندان هم مانند ارگان های دولتی در رابطه با مدیریت بحران و حوادث غیر مترقبه وظایفی بر عهده دارند که برخی مختص قبل از ایجاد بحران و برخی منحصر به زمان ایجاد بحران است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
- یاد گرفتن اصول پناه گیری و تخلیه اضطراری و آموزش آن به اعضای خانواده و دوستان
- توجه و کمک به دیگران به ویژه کودکان، سالمندان و شهروندان کم تر توانا در مواقع بحران
- آموزش ها و آمادگی های شخصی، جمعی و محله ای و تشکیل گروه های داوطلب مدیریت و اقدام در بحران برای مقابله با خطرات و سوانح (برنامه، ابزار، روش) و عوامل خطرآفرین طبیعی (برف، باران، توفان، بوران و…)
- توجه به حق تقدم خودروهای آمبولانس، آتش نشانی، پلیس و سایر خودروهای امدادی و شناخت صدای آژیر هر یک از این وسایل نقلیه و وظاف متقابل رانندگان سایر خودروها در این خصوص
- تهیه و در دسترس قراردادن کوله پشتی یا کیف نجات برای خود و اعضای خانواده (حاوی وسایل اضطراری، شامل کیف کمک های اولیه، آب و مواد خوراکی سبک و انرژی زا و فاسدنشدنی، وسایل شخصی و بهداشتی ضروری، مدارک و اسناد مهم، چراغ قوه، باتری اضافه، لباس مناسب فصل، یک عدد سوت، رادیوی کوچک، برگه ای شامل شماره تماس های اضطراری)
- تهیه کپسول اطفاء حریق برای محل کار و خانه و شارژ آن در دوره های زمانی مناسب
- خودداری از قراردادن اجسام و وسایل سنگین در ارتفاع، مانند کمدها، آبگرمکن، کولر و…
- خودداری از نگهداری مواد شیمیایی یا کپسول های قابل اشتعال در مکان مسکونی
- یاد گرفتن مسیرهای دسترسی به جان پناه محله و تمرین ماهانه پیمودن این مسیرها از خانه تا جان پناه
- مجال خدمت دادن به نیروهای آموزش دیده و خودداری از ارتکاب سرخود به هرگونه عملیات
- اجتناب از پذیرفتن شایعات و انجام هرگونه اقدامی با اتکا به عناصر غیر قابل اعتماد
*** شاید مهمترین نکات در حین مدیریت بحران پایبند بودن به دو مورد آخریست که در مطلب بالا به آن اشاره شد. متاسفانه شایعات و انتشار سریع آن ها یکی از آفات بسیار مهم در مدیریت بحران است.
برخوردهای غیر متمدنانه
در مواردی مشاهده شده است مردمی که در محل وقوع حوادث حاضر هستند با ازدحام و یا خودسری جلو فعالیت های نیروهای ذیربط را میگرند و یا در خدمت رسانی آن ها وقفه ایجاد میکنند.
حادثه پلاسکو و سلفی های پر ماجرا که موجب دیررسیدن خودروهای اطفاء حریق به ساختمان پلاسکو میشدند را فراموش نکرده ایم. در زلزله کرمانشاه نیز با وجود اینکه هلال احمر و تمام سازمان ها و ارگان های عملیاتی در منطقه حضور دارند، آواربرداری غیر اصولی توسط مردم حاضر در منطقه هر چند با انگیزه های شرافتمندانه و احساسی باشد ولی به جز خسارت و هزینه زیادی چیز دیگری در بر نخواهد داشت.
شایعات
ما در سرفصل‌های رسانه‌ای امروز، شبکه‌های اجتماعی را داریم؛ اما قبل از اینکه فرهنگ مصرف رسانه‌ای این گونه شبکه‌ها چه برای استفاده‌کنندگان به عنوان کاربر و چه برای آنهایی که مخاطب شبکه‌های اجتماعی می‌شوند نهادینه شود، استفاده بی‌حد و حصر این شبکه‌ها را شاهدیم.
این شبکه‌ها در مواقع بحرانی هم به دلیل سرعت بالای انتشار، همه‌گیری و همه‌جانبه بودن، بر موجی که ایجاد شده است سوار می‌شوند و به نوعی خودشان موج ایجاد میکنند. اشکال بزرگ این شبکه‌ها غیررسمی بودن و غیرقابل اعتماد بودن اخبار منتشرشده است.
طبیعی است که در حوزه مدیریت بحران و نقش رسانه‌ها، از یک مجرای غیررسمی نمی‌توانیم اخبار و اطلاعات را داشته باشیم و استفاده از آنها بحران‌سازتر می‌شود؛ یعنی بحران را بحرانی‌تر می‌کند. ما شایعات را مکرر در شبکه‌ها در مواقعی که بحران به وجود می‌آید شاهد هستیم.
این شایعات در زمین لرزه اخیر که مردم کرمانشاه و تمام مردم ایران را عزا دار کرده است هم به وجود آمد. به عنوان مثال چند ثانیه قبل از وقوع زمین لرزه شایعاتی مبنی بر اینکه در تهران احتمال وقوع زلزله شدت گرفته است باعث شد عده ای از پایتخت نشینان از خانه های خود بیرون بیایند. و یا شایعه زیاد شدن قیمت بدون منطق بلیط های هواپیما به منطقه زلزله زده عواطف مردم را برانگیخت و موجب خشم بی جهت کاربران فضای مجازی نسبت به هواپیمایی نامبرده در متن شایعه شد. از این دست شایعات که برخی از آن ها هزینه بر هم بوده اند در حوادث سابق براین زیاد مشاهده شده است که امیدواریم فرهنگ استفاده از زیرساخت هایی که با آن ها نسبت به پخش شایعات مبادرت میورزند مقدم بر استفاده از آن ها شود.
منبع: اتاق خبر
نظر شما