به گزارش خبرگزاری ایمنا، با تغییر ساختار خانواده‌ها و افزایش استقلال‌طلبی نسل جوان در عصر مدرن امروز، پدیده‌ای به نام «سندروم آشیانه خالی» بیش از پیش خودنمایی می‌کند؛ این اصطلاح که در دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط روانشناسان مطرح شد، به احساس غم، تنهایی و از دست دادن هویت در والدینی اشاره دارد که فرزندانشان خانه را ترک کرده‌اند.
مطالعات روانشناختی نشان می‌دهد که این سندروم می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روان والدین، به‌ویژه مادران، داشته باشد. پژوهشگران دانشگاه هاروارد در تحقیقات خود دریافته‌اند که حدود ۴۰ درصد از مادران پس از ترک خانه توسط آخرین فرزند، دچار افسردگی متوسط تا شدید می‌شوند.
با گسترش ارتباطات مجازی و تغییر سبک زندگی، ماهیت این سندروم نیز دستخوش تغییراتی شده است. برخی روانشناسان معتقدند که فناوری‌های ارتباطی جدید می‌توانند هم نقش تسکین‌دهنده و هم تشدیدکننده این سندروم را ایفا کنند. از یک سو، امکان ارتباط مداوم با فرزندان از طریق تماس‌های تصویری می‌تواند احساس دوری را کاهش دهد و از سوی دیگر، مشاهده مداوم زندگی مستقل فرزندان در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند احساس تنهایی را تشدید کند.
نکته قابل توجه این است که این سندروم تنها یک مشکل روانی ساده نیست، بلکه پدیده‌ای پیچیده است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی دارد. در جوامع مختلف، با توجه به ارزش‌های فرهنگی و ساختار خانواده، شدت و نحوه بروز این سندروم متفاوت است.
عوامل تشدیدکننده سندروم آشیانه خالی در عصر دیجیتال و راهکارهای نوین برای مقابله با آن
زهره سادات کاظمی، روان‌شناس و مشاور تربیتی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره عوامل مؤثر در ایجاد این سندروم اظهار کرد: یکی از مهمترین عوامل تشدیدکننده این سندروم در عصر حاضر، وابستگی بیش از حد عاطفی است که در سال‌های اخیر به دلیل تک‌فرزندی و فرزند سالاری افزایش یافته است.
وی ادامه داد: مسئله دیگری که امروزه شاهد آن هستیم، عدم آمادگی والدین برای ورود به این مرحله است؛ متأسفانه بسیاری از والدین تمام هویت خود را در نقش والدگری تعریف می‌کنند و با رفتن فرزندان، دچار بحران هویت می‌شوند.
این روان‌شناس در خصوص راه‌های پیشگیری از این سندروم توضیح داد: والدین باید از سال‌ها قبل از ترک فرزندان، برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند. یافتن سرگرمی‌های جدید، تقویت روابط زناشویی و ایجاد شبکه اجتماعی مستقل از فرزندان، می‌تواند به کاهش علائم این سندروم کمک کند.
وی در همین راستا خاطرنشان کرد: استفاده هوشمندانه از فناوری‌های ارتباطی نیز بسیار مهم است. والدین باید یاد بگیرند که چگونه از این ابزارها برای حفظ ارتباط سالم با فرزندان استفاده کنند، بدون آنکه به وابستگی بیشتر دامن بزنند.
سندروم آشیانه خالی؛ چالشی که نیازمند توجه جامعه است
کاظمی درباره نقش جامعه در حمایت از والدین آشیانه خالی تاکید کرد: سندروم آشیانه خالی یک پدیده روانشناختی ساده‌ای نیست و نیازمند حمایت همه‌جانبه جامعه است. والدینی که با این چالش روبرو می‌شوند، نیاز به درک عمیق و پشتیبانی اجتماعی دارند.
وی ادامه داد: جامعه باید با ایجاد گروه‌های حمایتی و برنامه‌های اجتماعی مناسب، به این والدین کمک کند تا این دوره گذار را با موفقیت پشت سر بگذارند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و جلسات مشاوره گروهی می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.
۶۰ درصد از والدین پس از ترک خانه توسط فرزندان، علائم افسردگی را تجربه می‌کنند
این روان‌شناس تصریح کرد: طبق مطالعات انجام شده، حدود ۶۰ درصد از والدین پس از ترک خانه توسط فرزندان، علائم افسردگی را تجربه می‌کنند. این آمار در مادران به ۷۵ درصد می‌رسد که نشان‌دهنده اهمیت توجه ویژه به این گروه است.
وی گفت: مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از والدین آشیانه خالی در دو سال اول با مشکلات جدی روانی دست و پنجه نرم می‌کنند. این آمار در جوامع سنتی‌تر که وابستگی عاطفی بیشتری به فرزندان وجود دارد، بالاتر است.
راهکارهای اجتماعی برای حمایت از والدین آشیانه خالی
کاظمی اظهار کرد: جامعه می‌تواند با ایجاد مراکز اجتماعی ویژه والدین آشیانه خالی، برگزاری برنامه‌های تفریحی و آموزشی، و تشکیل گروه‌های همیار، به این والدین کمک کند، همچنین رسانه‌ها نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و شکستن تابوهای مرتبط با این موضوع دارند.
وی بیان داشت: یکی از مهمترین اقدامات جامعه، ایجاد فرصت‌های شغلی و داوطلبانه برای این والدین است. مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند به آنها کمک کند تا احساس مفید بودن و هدفمندی خود را حفظ کنند.
این روان‌شناس خاطرنشان کرد: خانواده گسترده و دوستان نقش بسیار مهمی در حمایت از والدین آشیانه خالی دارند. حفظ ارتباطات اجتماعی و خانوادگی، برگزاری دورهمی‌های منظم، و درک شرایط عاطفی این والدین می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش فشارهای روانی این دوره داشته باشد.
وی ادامه داد: در کشورهای پیشرفته، برنامه‌های متنوعی برای حمایت از والدین آشیانه خالی اجرا می‌شود. به عنوان نمونه، در کشور ژاپن مراکز ویژه‌ای برای این والدین تأسیس شده که خدمات مشاوره‌ای و برنامه‌های تفریحی ارائه می‌دهند؛ در آمریکا نیز گروه‌های حمایتی متعددی وجود دارد که به صورت آنلاین و حضوری به والدین کمک می‌کنند.
کاظمی تاکید کرد: الگوبرداری از این تجربیات موفق و بومی‌سازی آنها می‌تواند به بهبود شرایط والدین آشیانه خالی در جامعه ما کمک کند. نیاز است که سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای دولتی در این زمینه همکاری نزدیک‌تری داشته باشند.
وی گفت: توصیه من به والدین این است که از سال‌های قبل از ترک فرزندان، خود را برای این دوره آماده کنند. داشتن برنامه‌های شخصی، حفظ روابط اجتماعی و پذیرش تدریجی استقلال فرزندان می‌تواند به گذر سالم‌تر از این مرحله کمک کند، همچنین در صورت نیاز، از مشاوره تخصصی کمک بگیرند تا این دوره را با موفقیت پشت سر بگذارند.
بر اساس آنچه گفته شد، سندروم آشیانه خالی به عنوان یک چالش جدی روانشناختی در جامعه امروز، نیازمند توجه و رسیدگی ویژه است؛ آمارها نشان می‌دهند که درصد قابل توجهی از والدین، به‌ویژه مادران، پس از ترک فرزندان دچار مشکلات روحی و افسردگی می‌شوند. این مسئله در جوامع سنتی‌تر که وابستگی عاطفی بیشتری به فرزندان وجود دارد، شدت بیشتری می‌یابد؛ عواملی همچون تک‌فرزندی، فرزند سالاری و عدم آمادگی والدین برای این مرحله، از جمله دلایل تشدیدکننده این سندروم هستند.
راهکارهای متعددی برای مقابله با این چالش وجود دارد که نیازمند همکاری همه‌جانبه جامعه، خانواده و نهادهای مرتبط است؛ برنامه‌ریزی از سال‌های قبل، یافتن سرگرمی‌های جدید، تقویت روابط زناشویی و ایجاد شبکه اجتماعی مستقل، همراه با حمایت‌های اجتماعی مانند ایجاد مراکز تخصصی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تشکیل گروه‌های همیار می‌تواند به والدین کمک کند تا این دوره گذار را با موفقیت پشت سر بگذارند. الگوبرداری از تجربیات موفق کشورهای پیشرفته و بومی‌سازی آنها نیز می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
نظر شما