به گزارش خبرگزاری ایمنا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ایران به تدریج به توسعه و پیشرفت در حوزه‌های مختلف علمی و صنعتی دست پیدا کرد. یکی از این حوزه‌ها، بیوتکنولوژی است که طی سال‌های گذشته پیشرفت‌های چشمگیری داشته و ایران را به یکی از کشورهای پیشرو در این عرصه در منطقه و حتی جهان تبدیل کرده است، بیوتکنولوژی به‌عنوان یکی از فناوری‌های نوین و پرکاربرد، در صنایع مختلف از جمله داروسازی، کشاورزی، محیط زیست، و پزشکی تأثیرات عمیقی گذاشته است.
تأسیس مراکز تحقیقاتی و آموزشی در زمینه بیوتکنولوژی
یکی از گام‌های اساسی ایران پس از انقلاب اسلامی در توسعه بیوتکنولوژی، سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و پژوهش بوده است، با توجه به نیاز روزافزون به نیروی انسانی متخصص در این حوزه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر نهادهای علمی کشور، توجه ویژه‌ای به تربیت دانشجویان و پژوهشگران در رشته‌های مرتبط با بیوتکنولوژی داشته‌اند، در این راستا دانشگاه‌های مختلف کشور رشته‌های مرتبط با زیست‌شناسی مولکولی، مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی را راه‌اندازی کرده و سالانه فارغ‌التحصیلان متخصصی را به بازار کار معرفی کرده است.
یکی از مراکز تحقیقاتی مهم در این زمینه، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی است که سابقه‌ای طولانی در زمینه تولید سرم و واکسن دارد، این مؤسسه به‌عنوان یکی از پیشروترین مراکز در تولید محصولات بیوتکنولوژی در ایران شناخته می‌شود و توانسته است، انواع واکسن‌های انسانی و دامی را تولید کرده و به بازارهای داخلی و خارجی صادر کند، علاوه‌بر این انستیتو پاستور ایران نیز با تحقیق و تولید واکسن‌های مختلف، در زمینه پزشکی و بهداشت عمومی کشور نقش بسزایی ایفا کرده است.
در راستای ایجاد زیرساخت‌های علمی و پژوهشی در این حوزه، نخستین مرکز تخصصی بیوتکنولوژی ایران حدود دو دهه پیش در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران تأسیس شد، این مرکز به‌عنوان پایگاهی برای تحقیقات و آموزش‌های پیشرفته در حوزه بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک، به تربیت پژوهشگران و متخصصان در این زمینه پرداخته و با همکاری‌های بین‌المللی مختلف، گام‌های مؤثری در ارتقای دانش بیوتکنولوژی در کشور برداشته است.
در پی این اقدامات، مراکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری نیز تأسیس شدند تا تحقیقات تخصصی در این زمینه را تسریع کنند و قابلیت‌های کشور را در استفاده از این علم و فناوری افزایش دهند، این مراکز به‌ویژه در زمینه‌های تولید محصولات دارویی، مهندسی ژنتیک گیاهان و جانوران، و توسعه فناوری‌های نوین در پزشکی و کشاورزی فعالیت دارند.
بیوتکنولوژی در صنعت داروسازی و پزشکی
یکی از موفقیت‌های بزرگ ایران در حوزه بیوتکنولوژی، تولید واکسن‌ها و داروهای بیوتکنولوژیک است، ایران به یکی از معدود کشورهای منطقه تبدیل شده که در تولید واکسن‌های انسانی، از جمله واکسن‌های ضد هپاتیت B، فلج اطفال، و آنفلوانزا، به خودکفایی رسیده است، این امر نه‌تنها موجب کاهش وابستگی به واردات واکسن از کشورهای خارجی شده، بلکه در صادرات واکسن به کشورهای دیگر نیز موفقیت‌هایی را به همراه داشته است.
در حوزه داروسازی، ایران با استفاده از فناوری‌های بیوتکنولوژی موفق به تولید داروهای نوترکیب برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله دیابت، سرطان، و بیماری‌های خونی شده است، این داروها به‌ویژه در درمان بیماری‌های مزمن که درمان‌های معمولی مؤثر نبوده، نقش بسزایی ایفا کرده‌است، همچنین تحقیقات در زمینه سلول‌های بنیادی و مهندسی بافت، زمینه‌ساز پیشرفت‌های جدید در درمان بیماری‌ها و ترمیم آسیب‌های بافتی در ایران بوده است.
بیوتکنولوژی در کشاورزی
در حوزه کشاورزی، بیوتکنولوژی به‌ویژه در به‌نژادی گیاهان و جانوران، تولید میکروارگانیسم‌های خاص و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی نقش مهمی ایفا می‌کند، ایران با استفاده از فناوری‌های بیوتکنولوژی، قادر به تولید بذر مقاوم به خشکی و شوری، افزایش مقاومت گیاهان به آفات و بیماری‌ها، و بهبود کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی شده است، این پیشرفت‌ها به‌ویژه در مناطقی که با مشکلات کمبود منابع آبی روبه‌رو هستند، می‌تواند به افزایش تولید و خودکفایی در تولید مواد غذایی کمک کند.
یکی از پروژه‌های موفق در این زمینه، استفاده از مهندسی ژنتیک برای تولید گیاهان مقاوم به آفات و بیماری‌ها است، به‌عنوان نمونه در تولید گندم‌های مقاوم به شوری و خشکی، با استفاده از مهندسی ژنتیک، گام‌های مهمی برداشته شده است، این تحقیقات می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به واردات غلات و محصولات کشاورزی و در نتیجه بهبود امنیت غذایی کمک کند.
چالش‌ها و مشکلات موجود
با وجود این پیشرفت‌ها، هنوز چالش‌هایی در مسیر توسعه بیوتکنولوژی در ایران وجود دارد. یکی از بزرگترین موانع در این زمینه، نبود دسترسی به داده‌های معتبر و به‌روز است. بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در ایران از اشتراک‌گذاری داده‌های خود با یکدیگر خودداری می‌کنند که این موضوع می‌تواند روند پیشرفت تحقیقات را کند کند، به‌علاوه در بسیاری از موارد، نبود سیستم‌های استاندارد و به‌روز برای ذخیره و تجزیه و تحلیل داده‌ها، به‌ویژه در زمینه پزشکی و داروسازی، موجب می‌شود که استفاده بهینه از توانمندی‌های بیوتکنولوژیک دشوار شود.
مسئله دیگر، نبود حمایت کافی از نوآوری‌های بیوتکنولوژیک در سطح دولتی و خصوصی است، بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی در مراحل اولیه خود با مشکل تأمین منابع مالی و تجهیزات روبه‌رو هستند. به‌علاوه در برخی موارد، قوانین و مقررات سختگیرانه مربوط به تولید و توزیع محصولات بیوتکنولوژیک، می‌تواند به کندی روند تجاری‌سازی این محصولات منجر شود.
نظر شما