چگونه رفلاکس معده را کاهش دهیم؟

به گزارش خبرگزاری ایمنا، رفلاکس معده یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارشی است که بر حلقه عضلانی تأثیر می‌گذارد که بین مری و معده قرار دارد، وقوع گاه به گاه رفلاکس در همه ما طبیعی است و می‌تواند در نوزادان سالم، کودکان و بزرگسالان، در دوره‌های کوتاه و بعد از خوردن یک وعده غذایی بزرگ، اتفاق بیفتد، در این صورت رفلاکس علائم یا عوارض آزاردهنده‌ای هم ایجاد نمی‌کند، وقتی که رفلاکس اسید، باعث علائم یا آسیب آزاردهنده می‌شود، پزشکان به آن بیماری رفلاکس معده به مری “GERD۲” می‌گویند.

در قسمت بالایی معده و در محل اتصال مری به معده دریچه‌ای وجود دارد که به صورت طبیعی باید بسته باشد و تنها هنگام ورود غذا از مری باز شود. در افراد مبتلا به رفلاکس این دریچه یا کاملاً بسته نمی‌شود و یا در شرایط خاصی باز شده و محتویات معده به مری وارد می‌شود، این اتفاق زمانی می‌افتد زمانی که اسید معده دوباره به داخل مری بازگشته و از آنجایی که دریچه‌ی مری پوشش مناسبی ندارد، اگر با اسید یا شیره در تماس قرار گیرد نمی‌تواند اثرات مخرب آن‌ها را خنثی کند، در نتیجه باعث سوزش معده شده و رفلاکس معده رخ می‌دهد.

رفلاکس معده (GERD) یا ترش کردن معده هنگامی تشخیص داده می‌شود که اسید درون معده بیش از دو بار در دچار رفلاکس شود، شایع‌ترین علامت « GERD» سوزش سر دل است که از پشت استخوان سینه شروع می‌شود و به سمت گردن و گلو حرکت می‌کند، بسیاری از مردم احساس می‌کنند غذا به دهان برگشته و طعم اسیدی یا تلخ از خود به جا می‌گذارد، سوزش، فشار یا درد ناشی از رفلاکس بیشتر بعد از غذا خوردن بدتر می‌شود و می‌تواند تا دو ساعت طول بکشد.

دراز کشیدن یا خم شدن هم می‌تواند به سوزش سر دل منجر شود، بسیاری از افراد در صورت ایستادن یا مصرف داروی آنتی‌اسید، احساس بهتری پیدا می‌کنند، در رفلاکس معده خفیف، بیماری به‌طور معمول کوتاه‌مدت است و زود برطرف و درمان می‌شود، اما گاهی هم به حالت مزمن درآمده و مدت‌های طولانی با بیمار باقی می‌ماند. دارو درمانی یا پرهیز غذایی از جمله روش‌های متداول درمان رفلاکس معده هستند.

علل تغذیه‌ای عامل بروز رفلاکس معده است

حمید کلانتری، فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان آندوسکوپی و استاد دانشکده پزشکی اصفهان در مورد علل بروز بیماری رفلاکس معده و نشانه‌های این عارضه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: وقتی که اسید از معده به طرف مری حرکت کند و بیمار احساس سوزش پشت جناق را بکند که به آنتی اسیدها یا مواد دارویی ضد اسید پاسخ دهد علائم بیماری نمایان شود به آن رفلاکس معده گفته می‌شود، این بیماری هم علامت دار است و هم می‌تواند بی علامت باشد، علامت دار بودن بیماری یعنی اینکه بیمار یک سوزش و دردی را در پشت جناق سینه احساس می‌کند که در اثر درمان با داروهای ضد اسید آرام می‌شود، اما همیشه رفلاکس معده علامت دار نیست گاهی اوقات رفلاکس معده این علامت را ندارد و به صورت بوی بد دهان، سرفه، نفس تنگی، آسم، خرابی دندان‌ها و سینوزیت هم می‌تواند تظاهر پیدا کند.

وی می‌افزاید: بیمار با یکی از این علائم به پزشک مراجعه می‌کند و وقتی که بررسی انجام شده متوجه می‌شوند که بیمار رفلاکس معده دارد، در این موارد به این عارضه رفلاکس خاموش گفته می‌شود، یعنی علامت تیپیکی که درد و سوزش پشت جناق سینه است را بیمار ندارد، عللی که می‌تواند باعث بروز بیماری رفلاکس معده در افراد شود در جامعه امروزی بیشتر علل تغذیه‌ای است، کسانی که مواد غذایی پرچرب استفاده می‌کنند همچون فست‌فودها، خامه و کله پاچه که به فراوانی مصرف می‌کنند به خصوص افرادی که چاق هستند، این علامت می‌تواند در بدن آن‌ها ایجاد شود.

فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان تصریح می‌کند: تعدادی از داروها هم وجود دارد که می‌تواند با شل شدن دریچه تحتانی مری یا کاهش حرکت‌های مری باعث ایجاد رفلاکس معده در افراد شود، آن هم از ترکیبات نیتروگلیسیرین، ترکیباتی که بیماران قلبی استفاده می‌کنند یا ترکیباتی مثل آدولاکنپتین یا آمینوفیلین در کسانی که نفس تنگی دارند می‌تواند موجب ایجاد رفلاکس معده در برخی از افراد شود، الکل هم از مواردی است که اگر که در مصرف آن زیاده‌روی شود، می‌تواند موجب ایجاد رفلاکس معده شود، شل بودن دریچه تحتانی مری به معده هم می‌تواند ایجاد رفلاکس معده کند و در بعضی از مواقع بروز این عارضه در عده‌ای از افراد مادرزادی است و بعضی مواقع هم علت آن نامشخص است، اما در جوامع امروزی رفلاکس معده بیشتر به دلیل مسائل تغذیه‌ای اتفاق می‌افتد.

مادران باردار و بروز پدیده رفلاکس معده در آن‌ها

وی در خصوص اثرات رفلاکس معده بر روی سیستم گوارشی انسان اظهار می‌کند: اسید یک ماده سوزان است و وقتی که به طرف بالا حرکت کند می‌تواند عوارضی را ایجاد کند برای مثال در مری می‌تواند زخم‌های بارد را ایجاد کند، زخم بارد زخم‌هایی هستند که در بافت مخاط مری ایجاد می‌شود یعنی بافت مخاطی مطبق مری که به صورت طبقه طبقه است به بافت استوانه‌ای معده تبدیل می‌شود و این حالت یک مکانیزم حفاظتی بدن است تا از آسیب اسید روی مری جلوگیری بکند اما مشکلی که ایجاد می‌کند اینکه درصد کمتری از این موارد ممکن است منجر به سرطان مری شود یعنی حدود نیم تا یک درصد موارد احتمال دارد این اتفاق برای بیماران بیفتد.

کلانتری عنوان می‌کند: از عوارض دیگری که می‌تواند ایجاد کند اینکه اسید می‌تواند در حنجره انسان اثر بگذارد و ایجاد پاما پ بکند و در این حالت در ناحیه حنجره‌ها صدا خشن می‌شود، بوی بد دهان هم ایجاد شده و دندان‌ها خراب می‌شود با ترشح اسید به صورت پودر به داخل برانش‌های ریوی می‌تواند ایجاد نفس تنگی و آسم برای بیمار به دنبال داشته باشد، در حقیقت اسید یک ماده سوزاننده است که می‌تواند این عوارض را ایجاد کند و برای بیمار می‌تواند بسیار مخاطره‌آمیز باشد.

وی در مورد اینکه مادران بارداری که دچار رفلاکس معده می‌شوند برای کاهش این عارضه چه اقداماتی انجام دهند، می‌گوید: در دوران بارداری خانم‌ها موادی از جفت مثل استروژن تستوسترون به جای هورمون ترشح می‌شوند این مواد وظیفه‌شان این است که ماهیچه‌های صاف بدن و رحم را در حقیقت در حال استراحت می‌بندند به طوری که جنین از رحم دفع نشود و این وضعیت در تمام ماهیچه‌های بدن از جمله ماهیچه‌های مری اثر می‌کند، ماهیچه‌های مری دو سوم تحتانی آن حالت غیرارادی است که می‌تواند تحت تأثیر این هورمون‌ها قرار گیرد و این هورمون‌ها با اثری که روی دریچه تحتانی مری دارند آن را شل می‌کنند و حرکت‌های دوری کاهش کرده و ایجاد رفلاکس معده را بیشتر می‌کنند، بنابراین در مادرانی که باردار هستند، پدیده رفلاکس معده یک پدیده فیزیولوژیک است.

فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان خاطرنشان می‌کند: اگر خانم‌ها بخواهند این نوع علائم را کمتر کنند، در مرحله اول بحث تغذیه‌ای مادران باردار بسیار مهم است و باید سبک زندگی خود را اصلاح کنند، باید زیر سر و تنه بدن آن‌ها حدود ۱۰ یا ۱۵ سانتی متر بالاتر از افق باشد و باید حتماً به پهلو بخوابند و بالا گذاشتن سر و تنه بدن هنگام شب را مد نظر داشته باشند و می‌توانند از بالش‌های بزرگ استفاده کنند که تا کمر به بالا را پوشش دهد و انجام این کار برای مادران باردار بسیار مؤثر است، نکته بعدی بحث تغذیه‌ای مادران باردار بوده که توجه به این موضوع بسیار مهم است، باید مصرف مواد پرچرب همچون فست‌فودها، خامه و کره را کمتر و محدودتر کرده و از خوردن مواد کافئین دار همچون قهوه، کاپوچینو و چای پررنگ پرهیز کنند و مصرف چای کم رنگ در اولویت باشد و می‌توانند مقداری مصرف کنند که دچار مسئله نشوند.

لزوم اصلاح سبک زندگی و نوع تغذیه افراد راهکار درمان

وی ادامه می‌دهد: مصرف سیگار برای مادران باردار ممنوع است و برای جنین آن‌ها هم مضر است و رفلاکس معده آن‌ها را هم تشدید می‌کند، افرادی که سیگاری هستند باید مصرف آن را ترک کنند مصرف الکل هم برای جنین بسیار مضر است و رفلاکس معده مادران باردار را افزایش می‌دهد و باید از مصرف آن خودداری کنند، اصلاح سبک زندگی مادران باردار مهم‌ترین بخش زندگی آن‌ها است، اگر که خانم بارداری با بالا گذاشتن سر و تنه خود رفلاکس معده او بهتر نشود یا با پرهیزهای غذایی که می‌کند، جواب مثبتی نگیرد در این موارد پزشک متخصص داروهایی را برای این گروه از مادران باردار تجویز می‌کند و از داروهای مهارکننده اسید معده برای آن‌ها استفاده می‌شود.

کلانتری درباره اینکه مهم‌ترین بخش در درمان رفلاکس معده افراد اصلاح سبک زندگی و نوع تغذیه آن‌ها است، اظهار می‌کند: قبل از اینکه بخواهیم برای بیمار مصرف دارویی را شروع کنیم باید این قسمت را به بیمار آموزش دهیم به طوری که اگر بیمار از غذاهای چرب و ادویه دار زیاد استفاده می‌کند، باید از خوردن این نوع غذاها پرهیز کند و موادی که کافئین دار هستند را کمتر استفاده کند، در میوه‌ها مرکبات می‌تواند رفلاکس معده را تشدید کند، البته نمی‌گوییم که بیمار مرکبات استفاده نکند، اما باید به مقداری مصرف داشته باشد که که علامت دار نشود و میزان مصرف را بر عهده بیمار می‌گذاریم، باید این گروه از بیماران از مصرف زیاد غذاهای پرچرب و ادویه‌دار را خودداری کرده و پرخوری نکنند، افرادی پرخور یا بدخور هستند، یعنی یا زیاد می‌خورند یا متنوع‌خوری دارند و همزمان از غذاهای مختلفی استفاده می‌کنند، مواردی است که باید در زندگی این گروه از افراد که عارضه رفلاکس معده دارند، اصلاح شود.

وی عنوان می‌کند: نقش تغذیه در زندگی این گروه از بیماران بسیار مهم است و در کاهش عارضه رفلاکس معده بین افراد جامعه مؤثر خواهد بود، با توجه به اینکه امروزه تغذیه مردم تغییر زیادی کرده است و به اکثر افراد به مصرف غذاهای ارزان قیمت، پرچرب و فست‌فودی که به نظرشان خوشمزه است رغبت بیشتری دارند به همین دلیل این اتفاق میزان شیوع رفلاکس معده را در بین افراد جامعه بیشتر کرده است و همین مسئله باعث چاقی افراد هم شده است، در حقیقت چاقی یک عامل خطر برای بروز بیماری رفلاکس معده است و بیشتر افرادی که دچار این عارضه می‌شوند چاق هستند یا شکم‌های برآمده دارند و در واقع کاهش وزن، پرهیز از مصرف سیگار و الکل از موارد بسیار مهمی است که در کاهش و کنترل رفلاکس معده به افراد جامعه کمک زیادی می‌کند.

ژنتیک علت اصلی بروز بیماری رفلاکس معده

محسن شریفی، فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان در مورد شیوع بیماری‌های گوارشی در جامعه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حال حاضر شیوع بیماری‌های گوارشی از جمله بیماری‌های معده در جامعه رو به افزایش است و این اتفاق وابسته به علل متفاوتی است، رفلاکس معده از بیماری‌هایی بوده که امروز بیشتر مردم با آن درگیر هستند، در حال حاضر حدود ۴۰ درصد افراد جامعه دچار رفلاکس معده هستند و همه افراد درجاتی از رفلاکس معده را ممکن است در طول روز تجربه کنند، اما این نوع رفلاکس برای فرد آزاردهنده نیست و یک روند فیزیولوژیک و طبیعی بدن است، گاهی ممکن است رفلاکس معده تکرارشونده باشد و احساس سوزش پشت جناق سینه یا سر دل اتفاق بیفتد یا اینکه فرد مزه نامطلوب و نامطبوعی را در دهان احساس کند.

وی می‌افزاید: امروزه بیماری رفلاکس معده بسیار شایع شده و کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، این روند باعث می‌شود که بسیاری از مراجعه‌های بیماران به متخصصان گوارش به دلیل وجود رفلاکس مری و معده باشد، افرادی هستند که اسید معده آن‌ها از معده به سمت مری بازمی‌گردد و پیامدهای بسیار بدی را دراز مدت برای بیمار به دنبال دارد، علت اصلی بروز بیماری رفلاکس معده ژنتیک است، فردی که به این بیماری مبتلا می‌شود، به طور معمول زمینه ژنتیکی دارد، اما ممکن است این زمینه ژنتیکی در تمام افراد بروز پیدا نکند و بعضی از عوامل محیطی باعث شروع این حالت در فرد شود.

فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان تصریح می‌کند: شیوه زندگی و الگوی تغذیه نامناسب افراد در زندگی باعث شیوع بیماری رفلاکس معده است، یکی از الگوهای افزایش رفلاکس معده این است که افراد از سبد غذایی خانوار ایرانی دور می‌شوند و به سبک غذاهای غربی روی می‌آورند، مصرف غذاهای کم کالری، چرب و پر فیبر در خانواده رواج بیشتری دارد و این اتفاق برای دستگاه گوارش آن‌ها مضر است و موجب بروز سرطان‌های گوارشی و شیوع بیماری رفلاکس معده می‌شود، همچنین چاقی و اضافه وزن افراد هم امروزه رو به افزایش است، تا جایی که گسترش چاقی و اضافه وزن به کودکان هم رسیده است و این اتفاق می‌تواند یکی از عوامل در ایجاد بیماری رفلاکس معده باشد، استفاده دخانیات به خصوص شیوع مصرف قلیان در جوانان، مصرف سیگار و الکل نیز در بروز و تشدید بیماری رفلاکس معده مؤثر است.

اثرات نامناسب رفلاکس معده بر سیستم گوارشی

وی خاطرنشان می‌کند: استرس هم در شیوع این بیماری بسیار اثرگذار است، علت زمینه‌ای بروز این بیماری کاهش قدرت دریچه بین مری و معده است که ممکن است به طور ژنتیکی به وجود آید، البته در افرادی که استرس دارند، نیز این دریچه به طور کامل قدرت خود را از دست می‌دهد و علائم بیماری رفلاکس معده تشدید می‌شود، از نظر درمانی به بیمارانی که برای کاهش رفلاکس معده مراجعه دارند، توصیه می‌شود سبک زندگی و تغذیه خود را اصلاح کنند و بسیاری از بیماران با تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی بهبود پیدا کرده و نیاز به دارو ندارند.

شریفی در خصوص اثرات نامناسب رفلاکس معده بر سیستم گوارشی می‌گوید: افرادی که رفلاکس معده خود را کنترل نمی‌کنند و به آن بی‌توجهی می‌کنند، احتمال دارد دچار پیامدهای بسیار بدی شوند، افزایش سرطان مری یکی از این موارد است و شایع‌ترین علت بروز این نوع سرطان به دلیل رفلاکس طولانی مدت و کنترل نشده است، بیماران باید رفلاکس معده خود را زیر نظر پزشک متخصص کنترل و درمان کنند، از جمله پیامدهای ناگوار این بیماری ایجاد تنگی مری در بدن است و موجب فساد زودرس دندان‌ها می‌شود.

وی عنوان می‌کند: بسیاری از بیماران رفلاکس معده به دلیل فساد زودرس دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه می‌کنند، بروز مشکلات ریوی، فیبروز ریه، کاهش حجم ریه و تنگی نفس از دیگر عوارض دراز مدت رفلاکس معده است، لازم است بدانیم افرادی که هنگام خواب زیر سر خود را بلند نگه نمی‌دارند و به شکل صاف می‌خوابند، مستعد این بروز رفلاکس معده می‌شوند و اسید وارد ریه آن‌ها شده و بزاق افزایش پیدا کرده و قطره‌های آن وارد ریه می‌شود و حالت آسم را برای بیمار ایجاد می‌کند.

به گزارش ایمنا، مبرهن است که رفلاکس معده (GERD) اختلال گوارشی است که بر حلقه عضلانی تأثیر می‌گذارد که بین مری و معده قرار دارد، این حلقه را عضله تنگ‌کننده پایینی مری (LES) می‌نامند. مبتلایان به رفلاکس معده از سوزش معده یا سوءهاضمه رنج می‌برند، از نظر برخی پزشکان، رفلاکس معده می‌تواند ناشی از بیماری به نام فتق هیاتال (فتق حجاب حاجز) باشد، در بیشتر موارد می‌توان با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب رفلاکس معده را درمان کرد، اما برخی از مبتلایان هم باید سراغ درمان دارویی یا حتی جراحی بروند.

در حقیقت رفلاکس معده، مشکلی آزاردهنده است که بسیاری از افراد را درگیر می‌کند، احساس سوزش سر دل، تلخی دهان و برگشت اسید معده به مری، از جمله علائم شایعی هستند که کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما افراد مبتلا نباید نگران باشند می‌توانند با رعایت برخی مراقبت‌های رفلاکس معده ویژه و تغییر سبک زندگی، می‌توانید به طور مؤثر این مشکل را کنترل کرده و از شر علائم آزاردهنده آن خلاص شوند.

تحقیقات حاکی از آن است که رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به سمت مری بر گشته و این اتفاق به دلایل مختلفی از جمله ضعف عضله‌ای که دهانه معده را می‌بندد، مصرف بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها، سیگار کشیدن، چاقی و بارداری رخ می‌دهد، اگرچه رفلاکس معده مشکلی جدی نیست، اما می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد و در موارد شدیدتر به مری آسیب برساند.