به گزارش خبرگزاری ایمنا، نقش خانواده و مدرسه در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی از اهمیت بالایی برخوردار است و هر دو نهاد به طور هم‌زمان بر یادگیری و موفقیت تحصیلی تأثیر می‌گذارند، خانواده به عنوان نخستین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی تأثیر بسزایی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد، محیط خانوادگی گرم و صمیمی می‌تواند به رشد عاطفی و اجتماعی کودکان کمک کند و اعتماد به نفس آن‌ها را افزایش دهد، والدینی که به تحصیل فرزندان خود اهمیت می‌دهند و در فعالیت‌های مدرسه مشارکت می‌کنند، ارتباط مؤثری با مدرسه برقرار می‌کنند و به فرزندان خود انگیزه می‌دهند تا در مسیر تحصیلی خود موفق تر عمل کنند، مدرسه نیز به عنوان نهاد آموزشی، نقش حیاتی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد.
پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها است، مطالعات نشان می‌دهد عوامل متعددی بر موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی تأثیرگذار است که یکی از مهم‌ترین این عوامل، نقش والدین است، در واقع پدر و مادر با ایجاد یک محیط حمایتی در خانه، تشویق و ترغیب دانش‌آموز به یادگیری و همچنین نظارت بر روند تحصیلی فرزندان، می‌توانند تأثیر بسزایی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی آن‌ها داشته باشند.
نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی به عنوان اولین و مهم‌ترین محیط تربیتی، نقشی بنیادینی و دارای اهمیت است، این محیط نه تنها بستری برای رشد عاطفی و اجتماعی کودکان فراهم می‌کند، بلکه زمینه‌ساز شکوفایی استعدادها و توانمندی‌های تحصیلی آن‌ها نیز می‌شود. خانواده‌هایی که محیطی گرم، صمیمی و پر از امنیت عاطفی ایجاد می‌کنند، به فرزندان خود کمک می‌کنند تا با اعتماد به نفس بیشتری در مسیر تحصیلی خود گام بردارند، در چنین فضایی، کودکان تشویق می‌شوند تا استعدادهای خود را کشف کرده و به توانایی‌های خود اعتماد کنند.
مادران نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین اعضای خانواده، نقش حیاتی در پیشرفت تحصیلی فرزندان دارند، آن‌ها اغلب به عنوان مربیان اولیه و الگوهای رفتاری برای فرزندان عمل می‌کنند، مادرانی که به فرزندان خود توجه کرده و از آن‌ها حمایت عاطفی می‌کنند، زمینه‌ساز اعتماد به نفس و خودباوری در آن‌ها می‌شوند.
مشارکت خانواده در فعالیت‌های مدرسه حیاتی‌ترین نقش والدین در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است. این مشارکت، که می‌تواند از حضور در جلسات اولیا و مربیان گرفته تا دخالت فعال در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی مدرسه باشد، به والدین این امکان را می‌دهد که نقش موثرتری در تحصیل و رشد فرزندان خود ایفا کنند.
نقش معلمان مقطع ابتدایی هم در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بسیار مؤثر است، بررسی‌ها نشان داده است که بین شخصیت حرفه‌ای معلم و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه‌ای مستقیم و قوی وجود دارد، معلمان با شخصیت حرفه‌ای قوی، قادرند محیطی پویا و خلاق در کلاس درس ایجاد کنند، انگیزه و اشتیاق به یادگیری را در دانش‌آموزان دوره ابتدایی تقویت کنند و به طور کلی به ارتقای کیفیت آموزش و پرورش کمک کنند.
دوره ابتدایی ریشه و شاکله اصلی آموزش به دانش‌آموزان است
سید محمدعلی ظفر، عضو سازمان و نظام روانشناسی و مشاوره کشور و عضو انجمن روانشناسی ایران نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در مقاطع تحصیلی متوسطه اول و دوم به مرور زمان نقش مدرسه کم رنگ‌تر از دوره ابتدایی و دبستان می‌شود، اما در دوره ابتدایی با توجه به اینکه ریشه و شاکله اصلی آموزش دانش‌آموز در همین مقطع شکل می‌گیرد و این موضوع بسیار مهم است که دانش‌آموز این دوره بتواند رابطه خوبی را با مدرسه برقرار کند، به طور یقین این رابطه خوب، عامل پیشرفت و انگیزه بیشتر برای درس خواندن دانش‌آموزان در دوره ابتدایی می‌شود، همچنین توجه به نقش خانواده و مدرسه باید به طور مفصل مورد بررسی قرار گیرد.
وی می‌افزاید: نوع برقراری رابطه بین خانواده و مدرسه و دانش‌آموز به عنوان یک مثلث موفقیت و پیشرفت برای یک دانش‌آموز ابتدایی باید بسیار مورد توجه قرار گیرد، ارتباط و تعاملی که بین این سه ضلع با رعایت نقش‌های خودشان ایجاد می‌شود، باعث ایجاد انگیزه و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی می‌شود، اما وقتی که خانواده یک رویه تربیتی و آموزشی مجزا با رویه مدرسه دارد، این دوگانگی باعث کم رنگ شدن پیشرفت تحصیلی و ارزش مدرسه می‌شود.
مشاوره، مؤلف و مدرس کشوری در مورد ضرورت مشارکت والدین در انجام تکالیف درسی دانش‌آموزان دوره ابتدایی و کمک به یادگیری آن‌ها تصریح می‌کند: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد نقش والدین در و مشارکت آن‌ها در انجام تکالیف مدرسه دانش‌آموزان است، در این راستا نقش مادران به عنوان همیار معلم مطرح است، بعضی اوقات والدین نقش خود را فراموش می‌کنند یا نقش خود را متفاوت می‌بینند، یعنی والد به جای اینکه کمک‌یار معلم در منزل کنار دانش‌آموز باشد، در واقع دانش‌آموز را شرطی می‌کند که به عنوان دستیار انجام تکالیف کنار دانش‌آموز باشد، در این شرایط پدر یا مادر به عنوان دستیار کنار فرزندش می‌نشیند و دانش‌آموز در این مورد شرطی می‌شود و این روند موجب کند شدن نحوه یادگیری دانش‌آموز در حوزه تحصیلی می‌شود و این معضل در مقاطع بعدی تحصیلی همچنان همراه با دانش‌آموز است.
راهکارهایی برای اختلال نقص توجه و تمرکز دانش‌آموزان در دوره ابتدایی
وی می‌گوید: دانش‌آموزانی که اختلال نقص توجه و تمرکز دارند، باید توسط والدین یا سیستم آموزشی و معلم مورد توجه ویژه قرار گیرند، زیرا اگر آن طور که باید مورد توجه قرار نگیرند، به دلیلی اختلال نقص توجه و تمرکز در زمینه خوانداری یا نوشتاری دچار مشکل می‌شوند که ممکن است زمینه‌ساز از بین رفتن تمایل دانش‌آموز به ادامه تحصیل شود و فرد به زور و اجبار درس را ادامه دهد و اگر این روند ادامه پیدا کند، می‌تواند از همان مقطع ابتدایی بحث بی‌انگیزه و کم رغبت شدن دانش‌آموزان به درس خواندن را رقم بزند.
ظفر در خصوص اختلال نقص توجه و تمرکز دانش‌آموزان دوره ابتدایی اظهار می‌کند: یکی از اختلالاتی که در دوره ابتدایی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و باید بیشتر به آن دقت نظر داشت، بحث اختلال «ADHD» یا همان نقص توجه، تمرکز یا بیش فعالی کودکان است که بهترین زمان برای شناخت این اختلال دوره ابتدایی دانش‌آموزان است که اگر بر اساس معیارهای علمی و به طور صحیح سنجش شود، بهترین زمان برای پیگیری و درمان این اختلال است، جای تأسف دارد که برخی والدین به این موضوع توجه نمی‌کنند یا متوجه نمی‌شوند و درمان را به هر دلیلی آغاز نمی‌کنند و بعد در دوره نوجوانی دانش‌آموز دچار مشکلاتی عمیق‌تر و بیشتری می‌شود، بنابراین ضرورت دارد که تشخیص و درمان این موضوع و بروز اختلالات خواندنی، نوشتاری و اختلالات مرتبط با تمرکز و یادگیری دانش‌آموزان و بیش فعالی کودکان توسط افراد متخصص این حوزه انجام شود.
وی خاطرنشان می‌کند: لازم است بدانیم زدن برچسب بیش فعالی یا نقص توجه و تمرکز یا «ADHD» به دانش‌آموزان پر جنب و جوش و سریع توسط افراد غیرمتخصص یکی از معضلاتی است که خانواده‌ها را درگیر می‌کند و گاهی اوقات در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی دیده می‌شود که در این دوره تحصیلی توسط افرادی که متخصص این حوزه نیستند، این نوع برچسب‌ها به کودکان زده می‌شود و دانش‌آموز را درگیر فرایند درمانی می‌کند که نیازی به آن نبوده است، بنابراین برای تشخیص و درمان اختلالات باید تنها به افراد متخصص مراجعه کنیم.
اهمیت تشویق‌های کلامی والدین و معلمان در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان
عضو انجمن روانشناسی ایران درباره اهمیت تشویق‌های کلامی والدین در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی تصریح می‌کند: ظرافت در تشویق بسیار مهم است نکته‌ای که باید در تشویق دانش‌آموز مورد توجه قرار گیرد، این است که تشویق والدین بجا و صحیح باشد تا با زمینه‌ساز حرکت درست، رشد و پیشرفت علمی دانش‌آموز شود، مهم است که تشویق‌های کلامی والدین و معلمان در مقطع ابتدایی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، همچنین اگر ویژگی‌های مثبت افراد در جمع بازگو شود، همین بازگو شدن می‌تواند اثر مثبتی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به ویژه در دوره ابتدایی داشته باشد.
وی می‌افزاید: یکی از معضلاتی که باعث می‌شود تشویق‌های کلامی والدین روی دانش‌آموزان کم اثرتر شود، مقایسه کردن آن‌ها با با همسالان یا با خواهر و برادرشان است که این نوع برخورد والدین می‌تواند باعث واکنش منفی در زمینه تحصیلی فرزندشان شود، بنابراین ضرورت دارد که والدین این مورد را مد نظر قرار دهند که تشویق‌های کلامی آن‌ها نیاز به ظرافت‌هایی دارد و باید به موقع توسط آن‌ها برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی انجام شود.
ظفر درباره ضرورت تشویق‌های کلامی معلمان و سیستم آموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی تاکید می‌کند: تشویق‌های کلامی به طور یقین در پیشرفت تحصیل دانش‌آموزان مؤثر بوده، اما کار معلم در تشویق‌های کلامی بسیار سخت است، به دلیل اینکه باید دقت نظر داشته باشد که در بحث تشویق‌های کلامی رشد و پیشرفت همه دانش‌آموزان کلاس را در نظر گرفته و مورد توجه قرار دهد، تا این روند و مورد توجه قرار دادن رشد و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان یک عامل و انگیزه‌ای باشد، برای دانش‌آموزانی که در کلاس درس ضعیف‌تر از بقیه هستند، همچنین این اتفاق نباید باعث سرکوب دانش‌آموزانی شود که تا حدودی در کلاس درس ضعیف و از نظر توانمندی دچار مشکل هستند، به دلیل اینکه گاهی اوقات دقت نظر و ظرافت‌ها در تشویق‌ها وجود ندارد و همین مسائل باعث می‌شود که تعدادی کمتری از دانش‌آموزان تشویق شوند و تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان انگیزه تحصیلی را از دست بدهند.
لزوم مشارکت والدین در امور تحصیلی دانش‌آموزان
مجتبی ناجی، روانشناس و مشاور خانواده درباره تأثیر مشارکت والدین در انجام تکالیف مدرسه دانش‌آموزان و پیشرفت تحصیلی آن‌ها به خبرنگار ایمنا می‌گوید: درگیر شدن والدین در امور تحصیلی فرزندان نقش مثبتی در پیشرفت تحصیلی، سازگاری و تعاملات اجتماعی آن‌ها دارد، تحقیقات نشان داده است که در مقاطع تحصیلی دوره دبستان فرزندان مداخله والدین در امور تحصیلی فرزندان نقش کمک‌کننده، هدایتگر و مشورت‌دهنده را برای فرزندان دارد، در مقاطع بالاتر تحصیلی دانش‌آموزان نقش والدین به مراتب کم‌رنگ‌تر است، اما نظارت والدین وجود دارد و آن‌ها در جریان امور تحصیلی فرزندان هستند و از مشغله‌ها و امتحانات فرزندان آگاهی دارند و برای خود دانش‌آموزان نیز پیگیری والدین از امور تحصیلی آن‌ها حمایت‌کننده بوده و انگیزه تحصیلی آن‌ها را بیشتر می‌کند.
وی می‌افزاید: برخی دانش‌آموزان از حجم تکلیف‌های مدرسه گلایه دارند، بنابراین والدین باید سعی کنند، شرایط را برای انجام تکلیف‌های درسی دانش‌آموزان مطلوب کنند و حضور والدین به‌ویژه مادر در انجام تکلیف‌های درسی دانش‌آموزان مقطع دبستان نقش تشویق‌کننده برای فرزندان دارد، اما حضور والدین برای انجام این کار نباید استمرار داشته باشد تا از شرطی شدن دانش‌آموز برای انجام تکلیف درسی جلوگیری شود، تمام والدین به‌ویژه مادران باید این موضوع را در نظر داشته باشند که قرار است فرزند آن‌ها برای انجام تکلیف‌ها و مسئولیت‌های خود در امور تحصیلی به‌طور مستقل پرورش پیدا کند.
روانشناس و مشاور خانواده تصریح می‌کند: هر چه قدر تمرین و تکرار در امور یادگیری بیشتری باشد، مطلب بهتر برای دانش‌آموز جا می‌افتد و دانش‌آموز با انجام تکلیف‌های درسی احساس رضایت‌مندی می‌کند، باید والدین عادت مطالعه کردن را برای فرزندان تسهیل کنند، نحوه نشستن و فاصله چشم دانش‌آموز با دفتر و کتاب، رعایت استانداردهای لازم از جمله مواردی است که والدین باید به فرزندان خود گوشزد کنند تا نتیجه مثبت به همراه داشته باشد.
نقش تربیتی و آموزشی والدین برای دانش‌آموزان
وی عنوان می‌کند: در مقطع دبستان تمرکز دانش‌آموزان بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است و والدین باید به فرزندان خود وقت استراحت دهند و انتظار انجام مرتب و پیوسته تمام تکلیف‌های درسی را از دانش‌آموز نداشته باشند، فاصله‌گذاری برای انجام تکلیف‌های درسی دانش‌آموزان باید مورد توجه قرار گیرد، همچنین مهم است که رغبت فرزند برای انجام تکالیف در نظر گرفته شود و گاهی اوقات بهتر است والدین از تقویت مثبت و پاداش دادن و تشویق کلامی برای بهتر انجام دادن تکلیف درسی دانش‌آموز استفاده کنند.
ناجی درباره اینکه والدین نقش تربیتی و آموزشی برای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی دارند، اظهار می‌کند: نقش تربیتی والدین این است که بتوانند فضای خانواده را طوری برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی فراهم کنند که آن‌ها با آسودگی خاطر بتوانند تکلیف‌های درسی خود را انجام دهند، بهتر است هنگامی که دانش‌آموزان در حال انجام تکلیف‌های درسی هستند، والدین برای تشویق آن‌ها کارهای مشابه درس خواندن همچون کتاب خواندن و مطالعه روزنامه را انجام دهند، در حقیقت مشارکت و شناخت والدین در زمینه تحصیلی فرزندان موجب می‌شود که استرس‌های عصبی، توانایی‌های جسمی، خطاها، تیک‌های صوتی، حرکتی و اضطرابی دانش‌آموز درک و کنترل می‌شود و به شناخت عمیق‌تر والدین از مشکلات فرزندشان کمک می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: لازم است بدانیم والدین باید زمینه ارائه محتوای آموزشی به فرزندان با مربیان و معلمان مدرسه هماهنگ باشند، به‌دلیل اینکه در حال حاضر احتمال دارد، روش تدریس و نحوه محاسبه تمرین‌ها با دوره تحصیل خود والدین متفاوت باشد و ضروری است هماهنگی و مشورت در این زمینه را مد نظر داشته باشند.
به طور یقین در دنیای پیچیده و رقابتی امروز، پیشرفت تحصیلی افراد بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است، در این مسیر والدین و مربیان نقش کلیدی در شکل‌دهی آینده تحصیلی و حرفه‌ای فرزندان دارند، یکی از عوامل مهم و کمک‌کننده در رشد و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان چگونگی رفتار، واکنش و ارتباط والدین با فرزندان است که می‌تواند تأثیر بسزایی در رشد تحصیلی فرزندان خود داشته باشند، خانواده اولین نهاد زندگی اجتماعی کودک است که نوع رفتار در آن می‌تواند در شکل‌گیری عادت‌ها، انگیزه‌ها و اندیشه‌های کودک تأثیر مهمی داشته باشد.
والدین به عنوان نخستین مربیان کودکان نقش اساسی در تشویق، پشتیبانی و تربیت اخلاقی آن‌ها دارند، همچنین خانواده‌ها مسئولیت ارتباط با مدرسه و پیگیری پیشرفت تحصیلی فرزندان خود را دارند، از طرف دیگر معلمان مقطع ابتدایی با دانش تخصصی و تجربه در زمینه آموزش و پرورش، نقشی برجسته‌تری در یادگیری دانش‌آموزان دوره ابتدایی دارند.
والدین و معلمان دو مربی اصلی در زندگی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی هستند، مشارکت والدین نه تنها به معنای کنترل پیشرفت تحصیلی کودکان مقطع ابتدایی است، بلکه شرکت در جلسات و رویدادهای مدرسه، تماس معلمان و کمک به کودکان در خانه است، مشارکت والدین عامل مهمی در طول زندگی مدرسه‌ای کودکان به ویژه در مدارس ابتدایی و راهنمایی است، تحقیقات نشان می‌دهد که مشارکت والدین می‌تواند بر پیشرفت تحصیلی، رفتار، توانایی‌های زبانی، مهارت‌های اجتماعی و به طور کلی درک زندگی کودکان تأثیر گذارد.
نظر شما