به گزارش خبرگزاری ایمنا، مداحی یکی از ارکان اساسی فرهنگ عاشورایی و ترویج معارف دینی در جامعه اسلامی است؛ این هنر که به بیان احساسات و عواطف مذهبی از طریق شعر و نغمه می‌پردازد، نقش بسزایی در انتقال پیام‌های عاشورا و فرهنگ اهل بیت (ع) دارد و از سویی در سال‌های اخیر، با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب موضوع جهاد تبیین به‌عنوان یکی از وظایف مهم هیئات مذهبی و مداحان مطرح شده است. جهاد تبیین به‌معنای روشنگری و آگاهی‌بخشی در زمینه مسائل دینی، اجتماعی و سیاسی است که می‌تواند به تقویت باورها و ارزش‌های اسلامی در جامعه کمک کند.
مداحی به‌عنوان ابزار فرهنگی می‌تواند در این راستا بسیار مؤثر باشد، چراکه مداحان با استفاده از اشعار و نغمه‌های خود، می‌توانند مفاهیم عمیق دینی و اجتماعی را به مخاطبان خود منتقل کنند؛ این امر نه‌تنها به تقویت ایمان و اعتقادات مردم کمک می‌کند، بلکه موجب ایجاد احساس همبستگی و اتحاد در میان جامعه نیز می‌شود، در واقع مداحی می‌تواند به‌عنوان پل ارتباطی میان نسل‌ها عمل کند و آموزه‌های اهل بیت (ع) را به نسل جدید منتقل کند.
رهبر انقلاب بارها بر اهمیت جهاد تبیین تاکید کرده‌اند و این موضوع را به‌عنوان ضرورتی در شرایط کنونی مطرح کرده‌اند. ایشان معتقدند که در دنیای امروز، با وجود هجمه‌های فرهنگی و رسانه‌ای دشمنان، نیاز به تبیین صحیح مفاهیم دینی و انقلابی بیش از پیش احساس می‌شود و هیئات مذهبی به‌عنوان مراکز فرهنگی و اجتماعی، می‌توانند نقش کلیدی در این زمینه ایفا کنند. با برگزاری مراسم مداحی و عزاداری، آن‌ها می‌توانند بستر مناسبی برای طرح مسائل روز جامعه فراهم آورند و با استفاده از زبان هنر، به تبیین مسائل مختلف بپردازند.
توجه به جهاد تبیین در هیئات، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و آگاهی از مسائل روز است؛ مداحان باید با مطالعه و تحقیق درباره تاریخ اسلام، زندگی اهل بیت (ع) و مسائل اجتماعی و سیاسی روز، توانایی خود را در ارائه مطالب درست و مستند افزایش دهند، همچنین استفاده از زبان ساده و قابل فهم برای عموم مردم، می‌تواند به جذب مخاطبان بیشتر کمک کند؛ در این مسیر باید توجه داشت که اهمیت مداحی و جهاد تبیین در هیئات مذهبی نه‌تنها به تقویت فرهنگ عاشورایی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش آگاهی عمومی و ارتقای سطح دانش دینی جامعه خواهد شد. با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، مداحان و هیئات مذهبی باید همواره در تلاش باشند تا این رسالت بزرگ را به بهترین شکل ممکن انجام دهند و با ایجاد فضایی پر از عشق و معرفت، نسل‌های آینده را با ارزش‌های اسلامی آشنا کنند. این مسیر نه‌تنها یک وظیفه دینی است، بلکه ضرورتی اجتماعی برای حفظ هویت اسلامی و ملی ما محسوب می‌شود.
بر اساس اهمیت این موضوع و با توجه به دیدار اخیر رهبر انقلاب با مداحان، در خبرگزاری ایمنا میزبان سه تن از مداحان اهل‌بیت (ع) یعنی سید احمد معنوی، امیر ملکی و حامد عطریان بودیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه مطالعه می‌کنید:
کسی با دلیل خلقت معامله مالی نمی‌کند
ایمنا: افراد مختلف، به فراخور زمان و شرایط، تعاریف متنوعی از مداحان و مداحی دارند؛ شما به‌عنوان مداح، تعریفتان از این مسیر و حرفه چیست؟
معنوی: اصفهان از قدیم‌الایام مهد مداحی و ستایشگری و دعاخوانی بوده و به این فن و هنر ترکیبی شهره است؛ به نظر من، فرمایشی که حضرت آقا در دیدار امسال داشتند، تعریف بسیار خوبی بود. مداحی یک هنر ترکیبی با ابعاد مختلفی از جمله بحث صدای خوش، صوت خوب، آهنگ خوب و محتوا و یک رسانه به تمام معنا و تمام‌عیار برای ابلاغ یا انتقال مفاهیم است.
با این دید مداحی نمی‌تواند شغل باشد، چون از ستایشگری و مدیحه‌سرایی انواری صحبت می‌کنیم که تمام عالم وجود به‌خاطر آن‌ها خلق شده است و کسی با دلیل خلقت معامله مالی نمی‌کند، چون همه وجودش را از آن‌ها دارد.
عبارتی در بعضی از مباحث می‌آورند که می‌گویند: «العبد و ما فی یده لمولا» یعنی من و آنچه که در دست اوست مال مولاست. حالا کسی بخواهد با مولای خود معامله‌گری و درخواست مزد کند، اشتباه است هرچند معتقدیم اهل‌بیت به قدری لطفشان زیاد است که نه‌تنها در اندازه آن عنایتی که به ما کرده‌اند و ستایشگری می‌کنیم، بلکه بیش از آن به ما می‌دهند.
حاج منصور ارضی تعریف می‌کرد: «وقتی من یک کودک بودم و مداحی را شروع کردم، استادم به من می‌فرمود: امام حسین (ع) آنقدر بزرگ هستند که می‌توانند تو و زندگی‌ات را اداره کنند. هیچ‌وقت مداحی و روضه‌خوانی را با مبالغ دنیوی معاوضه نکن.»
امام حسین (ع) کیسه ما را پر کرده است
ملکی: در زمان‌های مختلف به عناوین خدشه‌هایی وارد می‌کنند، اما در این میان ما مداحی را فراتر از چیزی که هست می‌دانیم و در این مسیر شاهدیم که رهبر انقلاب هرسال تعریف زیبا و منحصربه‌فردی از مداحی بیان می‌کنند.
در مسیر مداحی اعتقادم بر این است که ما قبل از اینکه اجرا داشته باشیم و مداحی کنیم، خود امام حسین (ع) کیسه ما را پر کرده است؛ یعنی نیازی نیست من بخواهم دستم را جلوی بنده خدا دراز کنم و از او طلب چیزی داشته باشم و اصلاً همین که در جلسه‌ای توفیق دم زدن از امام حسین (ع) را داریم، کافی است؛ ما در این مسیر هیچ هراسی نداریم، فقط تنها ترسمان این است که در قیامت شرمنده حضرت زهرا (س) و امام حسین (ع) نشویم.
بحثی که در این میان مطرح است، این است که حرف‌هایی که زده می‌شود، در چه زمان‌های خاصی مطرح می‌شوند و امید است که ما بتوانیم در راه اهل بیت ثابت‌قدم باشیم.
بهترین درس اخلاق مداحان دیدار با رهبر انقلاب است
عطریان: امام صادق (ع) در روایتی می‌فرمایند: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی جَعَلَ فیِ النّاسِ مَنْ یَفِدُ اِلَیْنا وَ یَمْدَحُنا وَ یَرْثی لَنا». اینکه کسی که در مقام عصمت تامه هست، خدا را شکر می‌کند و می‌گوید: «خدایا شکرت که کسانی را در بین مردم قرار دادی که به سوی ما می‌آیند، مدح ما را می‌گویند و مرثیه ما را می‌خوانند.» و بر این اساس در این روایت به دو مورد از فنون مداحی به‌طور خاص اشاره شده: یکی مدح‌خوانی و یکی مرثیه‌خوانی که این نشان‌دهنده جایگاه مهم مدح و مرثیه و ستایشگری اهل بیت (ع) است.
در این مسیر توجه پیر فرزانه و حکیم انقلاب، رهبر عزیزمان، به دیدار سالانه با مداحان بسیار قابل تأمل است؛ تابه‌حال این دیدار تعطیل نشده است، حتی در شرایط شیوع کرونا که خود حضرت آقا تنها در حسینیه امام خمینی (ره) می‌نشستند و سایر دوستان در مصلای تهران یا جای دیگر بودند؛ در این میان ما باید از خودمان سوال کنیم چرا حضرت آقا به این موضوع این مقدار اهمیت می‌دهند؟ شاهدیم که رهبر انقلاب با این حجم اشتغالاتشان اینقدر به این موضوع اهمیت می‌دهند، اما برخی مسئولان که مسئولیت مستقیم در رابطه با جامعه ستایشگری دارند به قدر کافی توجه نمی‌کنند؛ بهترین درس اخلاق مداحان دیدار با رهبر انقلاب در روز ولادت حضرت زهرا (س) است و معتقدم یکی از بهترین جلسات تبیینی و معارفی است.
مداحی یک شغل نیست؛ رهبر انقلاب هم فرمودند مداحی یک هنر است، یعنی مداحی شغل به معنای چیزی که الان دارند می‌گویند نیست و در این مسیر شاهدیم که در شهر ما اصفهان اکثریت قریب به اتفاق مداحان هم تحصیلات دارند و هم خودشان شغل دارند و در این مسیر اگر یک عضو کوچکی از یک جامعه بزرگ به خطا برود، ما بخواهیم این را به حساب همه بگذاریم یا آن‌ها را بدنام کنیم یا با کارهای رسانه‌ای بخواهیم فضایی را مخدوش کنیم، درست نیست.
جفاست که از این تریبون در راستای جهاد استفاده نکنیم
ایمنا: یکی از نقاط مشترک مطرح‌شده، بحث جهاد تبیین و نقش تبیین‌گری مداحی بود؛ از سوی دیگر، وقتی به سخنرانی‌های رهبر انقلاب و توصیه‌هایی که به مداحان دارند نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که ایشان بر این موضوع تأکید ویژه‌ای دارند و شاید یکی از شئون این جهاد تبیین، پرداختن به مسائل روز جامعه باشد؛ به نظر شما نقش هیئات و مداحان در این زمینه دقیقاً چیست و چگونه می‌توانند در مسیر جهاد تبیین به مسائل روز جامعه بپردازند؟
معنوی: بحث جهاد تبیین که رهبر انقلاب این چند سال اخیر بر آن تأکید دارند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، چراکه حرکت جامعه توسط خواص تعیین می‌شود و به‌طور مسلم مردم و عوام همیشه تحت تأثیر موضع‌گیری‌ها و تبیین‌های خواص قرار دارند؛ در این مسیر رسالت اصلی یک ستایشگر، مدح و منقبت و مرثیه‌سرایی حضرات معصومین (ع) است، اما حرف اینجاست که باید از این ظرفیت بسیار عالی برای تبیین استفاده شود.
در این راستا تبیین به مسائل روز جامعه باز می‌گردد؛ دشمن امروز با توان بسیار بالا و مضاعف در حال شبهه‌پراکنی، به‌ویژه در نسل جوان ماست و در این مسیر در موضوعات دینی و سیاسی اجتماعی شبهات فراوانی مطرح می‌کند و وظیفه کسی که تریبون دارد و ظرفیتی به این خوبی را در اختیار دارد، این است که از این ظرفیت برای رفع شبهات و پاسخ به آن‌ها استفاده کند و این می‌شود جهاد.
موضوعی که رهبر انقلاب امسال در بیاناتشان فرمودند و من واقعاً حیرت‌زده شدم، مقایسه جهاد تبیین با جهاد با شمشیر بود؛ من تاکنون نشنیده بودم که ایشان چنین قیاسی را مطرح کنند؛ ایشان فرمودند: چه بسا کسی جانش را که بالاترین و عزیزترین داشته است، کف دست می‌گیرد و به میدان جهاد می‌رود؛ اما کسی که جهاد تبیین می‌کند و با زبانش و بیانش مسائل را مطرح می‌کند، چه بسا بیشتر از کسیکه با جانش به میدان مبارزه می‌رود، در حال فعالیت است.
ایشان حتی مثال زدند به وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) و شرایط جنگ احد که ایشان سرتاپا زخم شدند و بدنشان آسیب دید و فرمودند دلیلش این بود که جهاد تبیینی که باید توسط خواص انجام شود، صورت نگرفت و در نتیجه اگر جهاد تبیین انجام نشود، چه بسا جان امام در خطر می‌افتد.
در انقلاب اسلامی، در عصر مبارکی که خداوند ما را قرار داده و این رسالت را به ما سپرده، جفا است که ما از این تریبون در راستای جهاد استفاده نکنیم؛ جفاست که ما در انقلاب اسلامی، در امنیت و آرامش زندگی کنیم، در منطقه‌ای که هر گوشه‌اش به هم ریخته است و به برکت خون شهدا امروز در آسایش و امنیت هستیم، جلساتی برگزار می‌کنیم، اما جلسه‌ای که برگزار می‌شود نام و یادی از شهدا نداشته باشد. جفاست که ما با بهانه‌های مختلف از امام جامعه صحبت نکنیم یا حرف از تبیین نزنیم. این سیل جمعیتی از جوانان که در جلسات اهل بیت به برکت اهل بیت حضور دارند، باید بتوانیم از این تریبون برای رفع شبهات استفاده کنیم.
در بحث جهاد تبیین، وظیفه مداحان است که برای مخاطب خود به‌ویژه جوان و نوجوان، برخی مسائل را باز کنند؛ گاهی پیش آمده است در جلسه‌ای به مباحث روز اشاره می‌کنیم و در کنار بازخوردهای مثبت، با این سوال روبه‌رو می‌شویم که چرا این مسائل را مطرح می‌کنید؛ در پاسخ به این افراد باید گفت که اگر حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) هم با سیاست، کاری نداشتند این اتفاقات رخ نمی‌داد؛ تبیین مسئله بسیار مهمی است؛ گاهی مخاطب نوجوان و جوان فکر می‌کند به‌دلیل اینکه ائمه، نور مطلق و معصوم بودند، این مسائل و اتفاقات برای آنان پیش آمد، در حالی که اگر زهرا (س) نسبت به سیاست بی توجه بودند، اتفاقات دیگری رقم می‌خورد.
برخی لشکریان عمربن‌سعد در جریان حادثه عاشورا گفتند که نماز را پشت امام حسین (ع) می‌خوانیم، اما در مسائل سیاسی، پیرو یزید هستیم؛ در واقع اگر امام حسین (ع) با حکومت کاری نداشت، جایگاه بالاتری هم در بین آن‌ها پیدا می‌کرد، اما به مبارزه با ظلم پرداخت؛ در این راستا امروز بحث مبارزه با اسرائیل مطرح است زیرا دعوا بر سر برافراشته بودن پرچم توحید است که به‌خاطر خون شهدای ما همچنان بالاست؛ اینکه برای مراسمی که رنگ و بوی سیاسی دارد، یک سری از مداحان دعوت‌شده نمی‌آیند، یعنی در مسئله تبیین خیلی جای کار داریم.
مداح باید طوری روضه بخواند که مخاطب بفهمد حضرت زهرا (س) به چه دلایلی این مصائب را تحمل کردند، گاهی روضه، بیان مصائب اهل بیت است و تفسیر آن در نظر گرفته نمی‌شود که حرمت خود را دارد اما گاهی چنان خوانده می‌شود که مخاطب را آگاه کند حضرت زهرا (س) ولایت‌مدار بود این جریانات رخ داد؛ موضوع مهم امروز، بحث حجاب و عفاف است که دشمن روی آن دست گذاشته؛ رهبر انقلاب در دیدار دو سال گذشته خود با مداحان فرمودند که «مداح مثل یک معلم است» و تک‌تک مخاطبان او همچون دانش‌آموزان هستند، پس مداح باید محتوای مناسب و آگاهی بخشی را آماده کند و از شاعر برای محتوای مناسبی مطالبه کند.
ما دینمان با سیاست گره خورده است
ملکی: به بحث جهاد و تبیین دو دیدگاه می‌توان داشت؛ یکی جهاد به معنا حفظ اسلام و دین است که فرد با تمام وجودش به میدان می‌آید و دیگری بحث جهاد رسانه است که امروز بسیار مؤثر است؛ در این مسیر شاهد بودیم که در سال ۱۴۰۱ چه اتفاقی افتاد که حضرت آقا فرمودند یک جنگ ترکیبی به تمام عیار علیه کشور ما رخ داده اما جالب بود که وقتی سخنان آقا را می‌خواندم، در بخش‌های مختلف این اتفاقات، ایشان با آرامش خاطر می‌فرمودند که این مشکلات به حول قوه الهی تمام می‌شود. یعنی ایشان دیدگاه متفاوتی دارند.
یکی از ویژگی‌های مهم در بحث جهاد تبیین، مداحی ماست؛ برخی از افراد هستند که می‌گویند من از امام حسین (ع) می‌خوانم ولی کاری به کسی دیگر ندارم. کدام امام حسین (ع)؟ امام حسین (ع) برای چه؟ ما قرار است از کدام امام حسین (ع) بخوانیم؟ از کدام امیرالمؤمنین (ع) بخوانیم؟
ما دینمان با سیاست گره خورده و نمی‌توانیم بگوییم دین جداست و سیاست جداست؛ این یک اشتباه بزرگ است که خیلی‌ها بر آن تأکید دارند. پس باید بدانیم اگر امام حسین (ع) را بشناسیم، می‌فهمیم باید برای چه بخوانیم؛ ما باید بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم و این تبیینی که بر دوش ما گذاشته شده، واقعاً سنگین است و نباید از آن غافل شویم.
من اعتقادم این است که در قیامت شهدا جلوی ما را خواهند گرفت و خواهند گفت: «ما این راه را برای شما هموار کردیم؛ شما چه اسمی از ما بردید؟ آیا اصلاً به یاد ما بودید یا نه؟»
شرط تحقق جهاد تبیین در مداحی، داشتن یک برنامه جامع است
عطریان: معصومین (ع) در صف اول جهاد بودند و در این مسیر شاهدیم که حضرت زهرا (س) با آن شدت جراحاتی که داشتند، دست برنداشتند و این موضوع، موضوع مهم و ریشه‌ای است.
در این مسیر اگر کسی بخواهد منافع خودش را ببیند، به‌طور قطع برای جهاد تبیین قدم جلو نمی‌گذارد. وقتی کسی وارد این مسیر می‌شود، باید از مالش، از جانش و مهم‌تر از این‌ها، از آبرویش مایه بگذارد؛ البته باید توجه داشت جهاد تبیین موضوعی نیست که مداح‌ها به تنهایی بتوانند انجام دهند و اینجا نقش شعرا خیلی پررنگ است.
اگر جهاد تبیین بخواهد در مداحی نمود کامل و جامع داشته باشد، نیازمند یک برنامه جامع هستیم که بتوانیم این کار را انجام دهیم؛ اینکه یک مداحی چند دقیقه از جلسه‌اش را اختصاص می‌دهد به اینکه حالا یک صحبتی هم بکند پیرامون جهاد تبیین. نه! شما باید در نوحه‌هایی که می‌خوانید و در اشعاری که می‌خوانید، ریز به ریز این مطالب را به جان و دل مستمع بنشانید.
الان ما برای دانش‌آموزان چطور باید تبیین کنیم؟ ما برای دانشجوها چه‌طور باید تبیین کنیم؟ ما برای خردسالانمان چه‌طور باید مسائل را تبیین کنیم؟ این است که ما واقعاً نیاز به یک نگاه جامع و یک برنامه جامع داریم. دوباره تأکید می‌کنم که اینجا شعرای عزیز و بزرگان نقش کلیدی دارند؛ ببینید یکی از قسمت‌های مهمی که در مداحی تولید محتوا می‌کند، شعرا هستند و این جهاد تبیین را گاهی با رجز، گاهی با اشعار حماسی و گاهی با الهام از آیات قرآن و روایات بیان می‌کنند.
استاد اخلاق کجای کار مداحان قرار دارد؟
ایمنا: در صحبت‌های خود به اهمیت پرداختن به جهاد تبیین برای نوجوانان و جوانان اشاره کردید، تا حدی می‌توان گفت که شاهد الگوپذیری این سنین از مداحان در قشرهای مختلف به ویژه قشر مذهبی هستیم لطفاً ارزیابی از این داشته باشید که کجای این مسیر هستیم و چه افق‌هایی را برای آن پیش‌بینی می‌کنید؟
معنوی: ما مداحان با آنچه می‌خوانیم، باید اهل‌بیت (ع) و معصومین (ع) را الگو قرار دهیم نه اینکه خودمان الگو شویم؛ با این حال ممکن است که به‌صورت ناخواسته الگوی یک سری افراد قرار بگیریم که در اینجا همچون در هر شغل و حرفه دیگری، نیاز به استاد اخلاق است؛ اگر مداح به‌عنوان کسی که تریبون دارد، استاد اخلاق نداشته باشد، ممکن است به مشکل بخورد؛ حفظ خوش برخوردی و انس با نسل جدید، بهترین الگو است و مفاهیمی وجود دارد که برای نسل جوان باید بیشتر تبیین شود و در حال حاضر در این زمینه آنطور که باید عمل نکردیم؛ وقتی یک سلبریتی یا خواننده می‌خواهد به یک جمع برود به جزئیات پوشش خود هم دقت می‌کند زیرا جمعیت زیادی می‌خواهند همچون او باشند؛ فکر می‌کنم که مداحان باید روی مسائل روحی و روانی نسل جدید الگوسازی کنند.
کار مداح پاسخ به شبهات است نه ایجاد شبهه
ملکی: جوانان و نوجوان امروز، به اهل‌بیت (ع) علاقه‌مند شدند و در جلسات مختلف به وضوح شاهد آن هستیم؛ وقتی که نوجوانان از ما درباره کلاس مداحی می‌پرسند، یعنی شوق و علاقه آن‌ها به این قضیه، جدی است اما اینکه بگوییم کسانی که می‌خواهند وارد این حرفه شوند، به خاطر این است که یک مداح معروف یا سبک خاصی از خواندن را الگو قرار داده‌اند، دچار لغزش شده‌ایم؛ اگر امام حسین (ع) را واسطه‌ای برای شهرت خود قرار دهیم، یعنی نفهمیده‌ایم که کجای این مسیر هستیم؛ امروز باید مهم‌ترین وظیفه خود را بشناسیم تا در آن مسیر و تبیین آن قرار بگیریم.
برخی مداحان با عشق و علاقه فراوان به دیدار حضرت آقا می‌آیند اما در جلساتشان، تبیین بسیار کمرنگ است در حالی که جوان و نوجوان او را الگوی خود قرار داده است؛ باید به جوانان بگوییم اگر مردم به ما احترام می‌گذارند به خاطر محبت امام حسین (ع) است؛ ترس ما این است که در قیامت، شرمنده اهل بیت (ع) باشیم و برای جوانی که می‌توانست با صدا و مفاهیم آگاهانه‌ای که درباره اهل‌بیت به وسیله ما می‌شنوید، متحول شود، کاری انجام نداده باشیم.
ما باید آنقدر مطالعه کرده باشیم که بتوانیم به روشنی به شبهات پاسخ دهیم نه اینکه موجب ایجاد شبهه شویم؛ ما به‌عنوان یک مداح باید کاری کنیم جوان و نوجوانی که در این مسیر قرار می‌گیرد، به خاطر الگو قرار دادن ما، خطای ما را به پای دین نگذارد و از دین زده نشود؛ در این راستا داشتن استاد اخلاق در مداحی بسیار مهم است که برخی از آن غافل هستند؛ پتانسیل زیادی در هیئت‌های ما وجود دارد که بتوانیم امام حسین (ع) را به‌عنوان چراغ راهی برای جوانان معرفی کنیم.
در الگوسازی، ابتدا نیازمند خودسازی هستیم
عطریان: باید بدانیم که بهترین الگو برای ما ائمه و پیامبر هستند؛ با این حال ما در جامعه نیاز به الگوسازی داریم و جوانان ما به الگو نیاز دارند؛ اتفاقات خوبی در جامعه ستایشگران افتاده و کلاس‌های مداحی و فعالیت‌های مفید دیگری در بحث جذب نوجوان انجام شده است، اما همچنان کم‌کاری‌هایی هم وجود دارد.
از طرفی باید اهل بیت را به‌عنوان الگو معرفی کرد و از طرفی جوان و نوجوان نیاز دارد یک الگوی عینی داشته باشد؛ یعنی کسی که رفتار، اخلاق و پوشش او را می‌بیند الگو قرار دهد؛ این مسئله، واقعاً پیچیده است چراکه هیچکدام از ما بی عیب نیستیم و از طرفی باید بدانیم جوان و نوجوان بسیار الگو پذیر هستند؛ کار وقتی خراب می‌شود که کسی بخواهد ساختارشکنی کند یا با اخلاق و رفتار خود به دین ضربه بزند و در این مسیر، عده‌ای هم او را الگوی غلط خود قرار دهند؛ حضرت امام به طلبه‌ها فرمودند قبل از اینکه مرجع (به معنای محل رجوع)، شوید خود را اصلاح کنید؛ این مورد درباره مداحان هم صدق می‌کند؛ یکی از مواردی که کمک کننده است، خودساختگی و استفاده از حضور استاد است تا در رفتارهای خود، معیار پیدا کند و الگوی خوبی برای جوانان باشد؛ ما در الگوسازی، ابتدا نیازمند خودسازی هستیم و باید ویژگی‌های کار با نوجوان به‌عنوان یک قشر مهم، تأثیرگذار و آینده‌ساز را یاد بگیریم. من اثرات توجه مداحان به نوجوانان را در جلسات را درک کرده‌ام که چقدر می‌تواند رغبت و علاقه آن‌ها را برای حضور در جلسات تقویت کند، ما می‌توانیم با رفتار خود نوجوان‌ها را زده یا جذب کنیم؛ این روزها سطح در اصفهان چندین اعتکاف دانش‌آموزی خواهیم داشت که امیدواریم از این قبیل فعالیت‌ها بیشتر صورت گیرد و ارتباط ما با این نسل قطع نشود.
نه دست به عصا نه ساختارشکن
ایمنا: رسانه‌ها در ارائه الگو نقش مؤثری دارند و در مدت اخیر شاهد برنامه‌هایی همچون حسینیه معلی و محفل از صدا و سیما بودیم؛ شما این برنامه‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید و معتقدید چقدر به اهدافی که برای آن تعیین شده بود، دست یافته‌اند؟
معنوی: تأثیر رسانه بر الگوسازی و شناساندن افراد و ظرفیت‌ها به جامعه، بسیار مؤثر است؛ یکی از نواقصی که امروز اندکی بهبود یافته، این است که گاهی رسانه و حتی صدا و سیما، برای الگوسازی در جامعه غیر از مداحان و در بین خواننده‌ها و هنرمندان ورود می‌کرد و ظرفیت بیشتری برای آن‌ها قرار می‌داد؛ وقتی در رسانه جمهوری اسلامی که مبانی آن تعالیم دینی است، می‌بینیم در الگوسازی، به مواردی ورود می‌کند که بسیار تعجب‌برانگیز است، اما در بحث ستایشگری، همچنان دست به عصا و نگران عمل می‌کنند؛ تاکید می‌کنم که نباید ساختارشکنی کرد.
ما ظرفیت زیادی در اصفهان داریم که به جامعه شناسانده نشده که بار عظیم آن به دست صدا و سیما و رسانه‌هاست؛ برای مثال در برنامه زنده تشییع شهید، مداح در حال خواندن شعری است که شاعر و مداح ساعت‌ها برای انجام آن تمرین کرده و محتوای آن مربوط به تبیین است اما رسانه، صوت دیگری روی آن پخش می‌کند.
امروز فضای مجازی قتلگاه جوانان ماست و اهمیت آن به حدی است که رهبر انقلاب فرمود اگر مسئولیت رهبری را به عهده نداشتم، مسئول آن می‌شدم؛ با این حال ما درگیر تنگ‌نظری‌هایی هستیم و باید برخی نگرش‌های خود را در بحث رسانه تغییر دهیم؛ گاهی برخی رسانه‌ها و صدا و سیمای ما بازدیدکننده آنچنانی ندارد زیرا وقتی درصد عظیمی از بچه‌های این شهر که مذهبی و هیئتی هستند، واکنش خوبی نمی‌بینند، دلسرد می‌شوند.
همان‌طور که طبق گفته رهبری در موسیقی، شعر و بازیگری بدون ساختارشکنی باید جوان را راضی کرد، در مداحی نیز باید چنین کرد؛ ما در حال از دست دادن بعضی ظرفیت‌های خود هستیم که یکی از مطالبات ماست؛ اگر به مداح و جایگاه هیئت در رسانه توجه شود و رویکرد جدیدی ایجاد شود تا بتوانیم برای نسل جدید حرف بزنیم؛ حاج قاسم، مردم دار بود و حتی کسانی که با نظام زاویه داشتند برای او گریه کردند زیرا از جنس مردم بود اما به وقت خود نیز مقابله با دشمن را به ما آموخت و بهترین الگوی برای ما خواهد بود؛ ما بایر از فرصت رسانه استفاده کنیم و اگر ظرفیت رسانه با جهاد تبیین و مقاومت ترکیب شود، اتفاقات خوبی خواهد افتاد.
آنطور که باید و شاید اهل بیت (ع) را نشان نداده‌ایم
ملکی: وقتی مطلبی نادرست توسط فردی منتشر می‌شود و بازدید می‌خورد، ناخودآگاه در ذهن سایرین نفوذ می‌کند و وقتی انتشار آن توسط کسی باشد که برای امام حسین (ع) سر و دست می‌شکند، بسیار دردناک‌تر است؛ در برنامه‌هایی همچون حسینیه معلی، به شادی نیز اهمیت داده می‌شود، اما همچنان گله‌هایی از رسانه وجود دارد، چه اشکالی دارد که نام مداحی که در حال خواندن دعای ندبه است بیان شود؟ آیا ترس از معروف شدن او وجود دارد؟
ما افراد و بازیگران زیادی را داشتیم که به وسیله صدا و سیما معروف شدند، اما بعد به نظام پشت پا زدند، در حالی که روی مداحان به اندازه بازیگران و سلبریتی‌ها سرمایه‌گذاری نشده است.
ما در جلسات خود آنطور که باید و شاید اهل بیت را نشان نداده‌ایم و رسانه هم همینطور است؛ رسانه‌ای برای ضبط و پخش آثار خوب برخی مداحان وجود ندارد، در حالی که برخی خواننده‌ها با یک موسیقی، کل جامعه را پر می‌کنند.
دوربین رسانه‌ها منحصر به جلسات بزرگ نباشد
عطریان: باید بدانیم که آثار هر عملی که در رسانه انجام می‌شود در جامعه نشان داده خواهد شد و علت گرایش برخی از جوانان ما به فرهنگ غربی، رسانه است؛ سوال اینجاست که تولید محتواها در عرصه فیلم‌های رسانه ما در حال ترویج فرهنگ غربی است یا ایرانی اسلامی؟ کاری که رسانه می‌تواند انجام دهد می‌تواند با ساعت‌ها کار فرهنگی پرهزینه، طولانی و دیربازده برابری کند تا آن سر دنیا هم برود.
چقدر خوب بود اگر از مداحان می‌خواستیم که اتفاقات و تجربیات خوب و زیبایی را که در عرصه کار رسانه‌ای داشتند برای مخاطبان و اصحاب رسانه بازگو کنند؛ سالی دهه اول محرم، دوستان در هیئت ما مقید بودند بلافاصله بعد از جلسه صوت‌های مداحی هیئت را در فضای مجازی بارگذاری کنند، یکی از بازخوردهای زیبای آن این بود که: یک نفر ایرانی ساکن روسیه پیام داده بود که دهه اول محرم شد و اطراف ما هیچ روضه‌ای نبود و من شب‌ها در منزل خودم تنهایی فایل‌های جلسه شما را می‌گذارم با روضه‌اش گریه می‌کنم و با نوحه‌اش سینه می‌زنم؛ ببینید تأثیر رسانه را.
یکی از بهترین برنامه‌های صدا و سیما برنامه معلی بود، هرچند که نقص‌هایی هم داشت اما ثابت کرد که اگر صدا و سیما بخواهد، می‌تواند کار قوی و ارزشی انجام دهد؛ در یک فصل این برنامه، بیش از ۳۰۰ سفر استانی انجام شد و تمام آئین‌های عزاداری در ایران به اجرا درآمد؛ باید از مداحانی که در این برنامه حضور پیدا کردند و به غنای آن کمک کردند تشکر می‌کنم؛ یکی از کارهای ارزشمند رسانه ملی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، معلی خواهد بود زیرا به نوجوانان تا پیرغلامان توجه کردند و حتی آئین‌های ناشناخته را در کنار آثار مداحان شاخص قرار دارند، همچنین مخاطبان مختلفی را در برنامه آوردند و ما به این دست برنامه‌ها بسیار نیاز داریم.
ما در اصفهان نیز برنامه‌ای با حال و هوای معلی با حضور استادان بزرگی داشتیم که رسانه‌ای نشد، اما نوجوانان زیادی در آن حضور داشتند و به زودی از نفرات برجسته آن تقدیر خواهد شد؛ از صدا و سیمای مرکز اصفهان به‌ویژه در این چند روز که شهدای گمنام مهمان ما بودند تشکر می‌کنم اما می‌خواهم که به عرصه ستایشگری توجه کنند و دوربین‌های آن‌ها منحصر به برخی جلسات بزرگ نباشد؛ ایرادی ندارد اگر به جمع‌های کوچک‌تر اما منسجم و جوان هم اجازه دیده شدن دهند، به یقین اثرات خود را خواهد داشت.
اصل برنامه با مردم، پشتیبانی با دستگاه‌ها
ایمنا: یکی از تأکیدات رهبر انقلاب در دیدار با مداحان، حفظ شکل مردمی هیئات است؛ به نظر شما چطور می‌توان در عین حفظ چارچوب دینی و سنتی هیئات، به جایگاه مردم نیز توجه داشت تا این مطالبه رهبر انقلاب محقق شود؟
معنوی: هیئت‌ها تشکل‌های مردم‌نهاد هستند و باید مردم در حفظ آن‌ها نقش داشته باشند؛ نهادها و دستگاه‌های کمک‌کننده و ناظر نقش بسیار خوبی در هدایت و پشتیبانی این جلسات دارند اما گاهی اوقات مشاهده می‌شود که به جای اینکه یک یا دو دستگاه برای پشتیبانی بیایند، به‌طور کامل برنامه را اداره می‌کند و این موضوع به یک نقطه ضعف تبدیل می‌شود؛ چرا که باید اجرا و اصل و بطنش از مردم باشد و پشتیبانی باید از سوی دستگاه‌ها انجام شود.
ما این حرکت را در بسیاری از برنامه‌ها داریم. به‌عنوان مثال، یک نمونه‌اش کنگره شهدای اصفهان است که در شهر شهیدپرور ما اتفاق افتاده و مردم هنوز با تصاویر و خاطراتش عشق می‌کنند. در ۲۵ آبان در اصفهان چه اتفاقی افتاد؟ آیا نهاد خاصی یا سازمان ویژه‌ای بود که این حرکت را شکل داد یا اینکه مردم بودند؟ به طور قطع می‌گویم مردم بودند. اینکه در یک روز ۳۷۰ شهید تشییع شوند و یک سر قافله تشییع در میدان امام (ره) باشد و سر دیگرش در گلستان شهدا، و از ظهر تا شب شهید دفن کنند و این جمعیت بزرگداشت شهدا در تمام محله‌ها برگزار شود، یک حرکت مردمی است. وقتی مردمی شود، خداوند برکت به آن می‌دهد؛ همچون نظام اسلامی ما که انقلاب اسلامی بر پایه مردمی بودن بنا شده است.
حرکت‌های فرهنگی نیز وقتی مردمی شوند، برکت لازم را از خداوند متعال دریافت می‌کنند، فقط باید مراقب بود که دستگاه‌ها و نهادها نقش حمایت‌کننده و پشتیبان داشته باشند و نه اینکه اصل آن حرکت را از بطن مردم به درون دستگاه‌ها بیاورند که این بسیار خطرناک است؛ ما امیدواریم این موضوع در بحث هیئت‌ها نیز این عشق امام حسین (ع) که همه مردم و حتی اقلیت‌های دینی را به صحنه می‌آورد، کمرنگ نشود.
ما باید مواظب باشیم که این نقش مردمی در هیئت‌ها تقویت شود و کمک کنیم از ظرفیت‌های بیرون دستگاه‌های حاکمیتی برای پررنگ‌تر شدن این نقش مردمی استفاده کنیم.
هیئت تنها سفره‌ای است که شاه، گدا، غنی و فقیر کنار هم نشسته‌اند
ملکی: کاری که به‌صورت مردمی اجرا شود، ماندگار خواهد بود و در این مسیر وقتی هیئت هم مردمی باشد، قطعاً موفق خواهد بود؛ افرادی ادعا می‌کنند دولت به برخی هیئات کمک می‌کند، بله، بعضاً سازمان‌های مختلف کمک‌های جزئی می‌کنند، اما باید بدانید که صفر تا صد این قضایا خود مردم هستند و در این مسیر هیئت تنها سفره‌ای است که شاه، گدا، غنی و فقیر کنار هم نشسته‌اند و یک جور پذیرایی می‌شود؛ این از برکات مردمی بودن هیئت است و ان‌شاءالله همینطور باقی بماند.
خیالتان جمع که هیئات با هزینه‌های مردمی فعالیت می‌کنند
عطریان: در حال حاضر در استان اصفهان ۷۰۰۰ هیئت داریم که از این تعداد ۱۲۰۰ هیئت در سطح شهر اصفهان است و همه به‌صورت مردمی اداره می‌شوند اما نکته مهم آنجاست که سازمان‌ها و نهادهایی که باید نقش تسهیلگری داشته باشند، به وظایف خود در قبال هیئات عمل نمی‌کنند؛ شما ببینید در هر گرفتاری که برای این مملکت و مردم به وجود آمده، هیئت‌ها و مداحان صف اول بوده‌اند؛ از نمونه‌هایی که مردم در این سال‌ها شاهد آن بودند ماجرای سیل خوزستان و لرستان بود، واقعاً هیئت‌ها به صورت خودجوش و جهادی پای کار آمده‌اند و از سویی جامعه بزرگ هیئات و ستایشگران در فتنه ۸۸ رفوزه نداشت.
مسئولانی که در حوزه هیئات مسئولیت مستقیم دارند به داد هیئات برسند و به وظایف خودتان عمل کنند؛ از اول انقلاب تاکنون و حتی پیش از آن، هیئت‌ها نقش مهم و اساسی در دفاع از دین و مذهب و انقلاب داشتند.
یکی از مشکلات مهمی که این روزها اکثریت هیئت‌ها در اصفهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، موضوع نداشتن مکان مناسب جهت برگزاری جلسات است؛ نکته جالب آنکه ما حدود ۱۲۰۰ هیئت در شهر اصفهان داریم و ۱۶۰۷ باب مسجد در سطح شهر اصفهان یعنی اگر فقط ظرفیت مساجد در شهر اصفهان بدرستی استفاده شود و درست مدیریت شود مشکل مکان هیئات حل می‌شود حالا ظرفیت بزرگ امام‌زاده‌ها و حسینیه‌ها در شهر اصفهان بماند.
از اولین و مهم‌ترین لوازم هیئت‌داری مکان مناسب است، ولی ما از همین امکانات اولیه هم محروم هستیم؛ خیالتان جمع باشد که تمام هیئت‌ها با هزینه‌های مردمی و با زحمات مردمی دارند فعالیت می‌کنند، اما مسئولان به وظایف خودشان در قبال هیئت‌ها به‌درستی عمل نکرده‌اند.
ایمنا: در پایان اگر نکته‌ای به‌عنوان جمع‌بندی نیاز است، بفرمائید؟
معنوی: از همه عزیزانی که در بحث جهاد تبیین کار می‌کنند، تشکر می‌کنم؛ افرادی که در جامعه مسئولیت دارند، از این تریبون‌ها و ظرفیتی که خداوند متعال داده و عنایتی که به آن‌ها کرده در راستای جهاد تبیین استفاده کنند. من برداشت خودم را بر این می‌دانم که حضرت آقا در بیانات مختلفشان هنوز تأکید بر جهاد دارند و آنقدر که باید هنوز از دست ما راضی نیستند.
هر جمع کوچک یا بزرگی، هر تریبون و هر میکروفون یک فرصت برای تبیین است و ما طبق اینکه حضرت آقا اعلام جهاد و فریضه فرمودند، برای ما واجب است؛ بهترین و مناسب‌ترین بستر برای تبیین در جوانان و نوجوانان همین جلسات اهل بیت است چراکه نور اهل بیت (ع) کار خودش را می‌کند.
عطریان: امید است رسانه‌های ما بتوانند به نقش اساسی خود عمل کنند و با این برنامه‌ها شاهد اتفاقات خوبی باشیم، بتوانیم مسئولان را پاسخگو کنیم و حرف‌های ناگفته را به مخاطبان بیشتری انتقال دهیم. در آخر یاد می‌کنیم از سردار دل‌ها، شهید عزیز و بزرگوارمان حاج قاسم سلیمانی که واقعاً توانست کار شگفت‌انگیزی انجام دهد. حاج قاسم با توکل بر خدا و توسل به حضرات معصومین (ع) توانست نگاه منطقه را نسبت به مقاومت تغییر دهد و توطئه دشمنان را خنثی کند بی‌شک شکل زیبای مقاومت که ما امروز در منطقه می‌بینیم، نتیجه تلاش‌های شبانه‌روزی حاج قاسم و هم‌رزمان بزرگوارشان است. ان‌شاءالله خدا ما را شرمنده خون شهدای عزیزمان قرار ندهد و این اتفاقاتی که در منطقه ما می‌افتد به نفع جبهه مقاومت رقم بخورد.
نظر شما