افزایش سریع تعداد دانشمندان با ارجاع‌های بالا، دقت و چالش‌های آن

به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از نیچر، در دنیای علمی امروز، رشد سریع و دستاوردهای قابل توجه در زمینه تحقیق و پژوهش ممکن است زمینه‌ساز سوالاتی باشد که به شفافیت نتایج و فرایندهای علمی آسیب برساند، طبق تحقیقاتی که به‌تازگی منتشر شده است، تعداد دانشمندانی که به‌طور غیرمعمولی سریع به رتبه‌های بالا در ارجاعات علمی دست یافته‌اند، در حال افزایش است، این دسته از دانشمندان که به «پیشگامان» یا «precocious scientists» معروف هستند، توانسته‌اند در مدت زمان کوتاهی، بیش از ۴۵۰ مقاله علمی منتشر کنند و به‌عنوان نویسندگان پر استناد شناخته شوند.

این دانشمندان به‌طور متوسط بیش از یک مقاله در هفته منتشر کرده‌اند و از خود ارجاع‌هایی را به مقالات خود اضافه کرده‌اند که در بعضی موارد از میانگین معمولی در این زمینه بسیار بالاتر بوده است. به‌طور معمول در مقالات علمی حدود ۱۳ درصد از ارجاع‌ها به مقالات خود نویسنده مربوط می‌شود، اما در برخی از این پژوهشگران این میزان بین ۲۵ تا ۵۰ درصد بوده است.

این تحقیق که توسط جان ایوانیدیس، پزشک و متخصص تحقیق در دانشگاه استنفورد آمریکا، انجام شده است، با استفاده از شاخصی به نام «ترکیب ارجاع» که ترکیبی از ارجاع‌ها، تعداد مقالات و وضعیت نویسندگان در مقالات مختلف است، تعداد دانشمندان پیشگام را شناسایی کرده است، این تحقیق نشان می‌دهد که بیش از ۳۱ درصد از این پیشگامان از ارجاع‌های خود بیشتر از ۹۵ درصد سایر پژوهشگران در رشته‌های خود استفاده کرده است.

یکی از نگرانی‌های اصلی که در پی این تحقیقات مطرح شده این است که آیا این ارجاع‌های بالا و این دستاوردها به‌طور واقعی بازتاب‌دهنده توانایی‌های علمی این پژوهشگران است یا نشانه‌ای از دستکاری در فرایند انتشار مقالات، ایوانیدیس که در این زمینه متخصص است، می‌گوید که این روند ممکن است از تلاش‌های واقعی برخی دانشمندان با استعداد و سخت‌کوش برای پیشرفت علمی باشد، اما در عین حال نباید از این حقیقت غافل شد که برخی از این ارجاع‌ها ممکن است تحت شرایط مشکوکی به دست آمده باشد.

طبق این تحقیق، برخی از نویسندگان پیشگام، مقالاتی را منتشر کرده‌اند که شامل ارجاع‌های بی‌معنی به مقالات خودشان بوده و برخی از آن‌ها مجبور به عقب‌نشینی از مقالات خود شده‌اند، این پدیده که در بعضی موارد منجر به برداشت غیرمعمول از شاخص h-index که معیاری برای ارزیابی عملکرد علمی شده است، ممکن است به افزایش فشارها بر سیستم ارزیابی تحقیقاتی مرتبط باشد.

محققان مختلف نیز بر این باورند که ارجاع به مقالات خود به‌طور طبیعی در میان پژوهشگران رایج است و تنها زمانی که این ارجاع‌ها به‌طور غیرمتعارف زیاد شوند، ممکن است سوالات جدیدی مطرح شود، به گفته داوید دوکامپو، محقق دانشگاه ویگو در اسپانیا، استفاده از این شاخص‌ها می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مفید برای ارزیابی دقیق‌تر عملکرد پژوهشگران به کار رود.

این تحقیقات هشدار می‌دهند که برای حفظ اعتبار و شفافیت علمی، نیاز به رویکردهای جدید برای ارزیابی پژوهشگران و ارجاع‌ها وجود دارد، هرچند که در بعضی موارد، پیشرفت سریع و ارجاع‌های بالا می‌تواند ناشی از تلاش‌های واقعی علمی باشد، اما در دنیای پیچیده و رقابتی علم، باید از هرگونه اقدام مشکوک برای دستکاری در داده‌ها یا فریب در روند انتشار مقالات جلوگیری شود.